Byggjum orkuöryggi á staðreyndum Hörður Arnarson skrifar 3. janúar 2024 07:30 Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Arnarson Landsvirkjun Orkumál Orkuskipti Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Sjá meira
Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar