Hvernig gervigreind gæti eyðilagt íslenska skóla Ragnar Þór Pétursson skrifar 18. október 2023 09:30 Það er algerlega ljóst að gervigreind mun hafa veruleg áhrif í skólum. Skárra væri það nú. Tækni, sem líkir nægilega vel eftir greind til að vera kennd við hana, hlýtur að vera viðfangsefni skóla með einhverjum hætti. Það mætti jafnvel halda því fram að í henni búi tækifæri til að leysa mörg af aðkallandi vandamálum skólakerfa heimsins í dag, til dæmis með því að aðlagast nemendum með hætti sem hingað til hefur verið óhugsandi. Á Íslandi er í gildi metnaðarfull stefna um notkun gervigreindar í skólum. Þar segir meðal annars „Nemendur þurfa frá unga aldri að kynnast nýrri tækni og kennarar að sama skapi að fá þann stuðning sem nauðsynlegur er til að leiða það lærdómsferli. Íslenskt menntakerfi hefur verið ein helsta undirstaða jafnaðarsamfélags á Íslandi, og þá sérstaklega á leik- og grunnskólastigi, og þar þarf hin almenna menntun sem styður stafræna færni, gagnrýna hugsun og upplýsingalæsi að hefjast.“ Að óbreyttu mun þessi stefna aldrei komast til framkvæmda. Sem í sjálfu sér er hvorki óvænt né nýtt. Ísland er líklega meðal fremstu þjóða í að setja stefnur um menntun sem útilokað er að innleiða. Það stendur ekki á kennurum. Nú þegar eru á sjötta hundrað íslenskra kennara búnir að mynda saman spjallhóp um gervigreind í kennslu. Þar deila þeir reynslu og hugmyndum hverjir með öðrum. Fjöldi kennara notar gervigreind í starfi sínu. Við vitum líka að stórir hópar nemenda nota gervigreind – og nærri allir nemendur á háskólastigi í okkar heimshluta. Það er hins vegar næstum útilokað að nota gervigreind í grunnskólum vegna þess að kennarar fá ekki að „leiða það lærdómsferli“. Ástæðan er Persónuvernd. Persónuvernd keyrir mikla bókstafstrúarstefnu í tæknimálum gagnvart skólum. Það virðist sem hjörð lögfræðinga stýri för eins og dráttarklár sem ekkert sér nema plógförin fyrir framan sig. Það eru nánast trúarsetningar hjá Persónuvernd að börnum sé ekki treystandi til að nota tækni, ávallt skuli gera ráð fyrir því að þau geti látið frá sér viðkvæmustu gerð persónuupplýsinga. Þá heldur Persónuvernd því fram að það séu mannréttindi barna að vera ósýnileg í stafrænum heimi og að allar „vettvangsferðir“ þeirra inn í slíkan heim skuli vera í rækilega vernduðu umhverfi. Persónuvernd hefur nánast ekkert lagt uppbyggilegt til þess verkefnis að nota tækni í skólastarfi en beitt fjársektum og refsingum af þeim mun meiri hörku. Það er of langt mál að rekja hér hvernig tal Persónuverndar um mannréttindi er bæði villandi og vanhugsað. Og það er alls ekki tími til að útskýra hvernig sú hugmynd börn eigi að vera „ósýnileg“ í stafrænum heimi er í raun bara endurgengin ranghugmynd um hlutverk barna í samfélögum. Mig langar að ávarpa þriðju stoðina í afstöðu Persónuverndar. Stofnunin lítur nefnilega á sig sem sérstaka verndara gegn stórfyrirtækjum sem ásælast persónuupplýsingar og líta á börn sem fjárþúfur. Engin stofnun á Íslandi vinnur að því harðari höndum en Persónuvernd að afhenda börn landsins stórfyrirtækjum til eignar. Fjársterk tæknifyrirtæki eru einu fyrirtækin sem hafa bolmagn til að stunda þá lögfræðilegu loftfimleika sem Persónuvernd krefst. Það er útilokað fyrir hugsjónafólk eða smærri aðila að gera kennslutækni eða hugbúnað sem uppfyllir þær fráleitu kröfur sem Persónuvernd vill gera. Ef Ísland tekur við flóttabarni frá Gaza mun það barn ekki geta tekið viðtal við ömmu sína fyrir samfélagsfræðiverkefni búi hún enn við botn Miðjarðarhafs. Barnið má ekki senda einn einasta tölvupóst út fyrir landamæri Evrópu. Þetta sama barn getur ekki notað þýðingarforrit til að gera sig skiljanlegt við bekkjarfélaga sína eða aðra í skólanum. Það er bannað. Þessi börn eru því flest með slík forrit í sínum eigin símum. En þá banna nú skólar í gríð og erg til að bjarga geðheilsu barnanna. Það virðist vera útbreidd skoðun í samfélaginu að skólinn skuli vera einhverskonar afvötnunarstöð eða hressingarhæli fyrir börn þar sem börnin geta dundað sér við að horfa á miðaldra fólk við tússtöflur – eins og fólk hefur gert í þessu samfélagi mann fram af manni sér til andlegrar uppbyggingar en mismikillar fræðslu. Framtíð svona samfélags er alveg skýr. Einn daginn fara að birtast ótal fréttir um að skólinn sé risaeðla og að Skóli 2.0 sé málið. Skóli 2.0 verður gervigreindur og stórfyrirtækin sem hann reka munu friðþægja persónuverndarfulltrúum hringinn í kringum landið. Þau þurfa nefnilega ekki að breyta persónuupplýsingunum í peninga. Til hvers að gera það þegar þau fá peningana milliliðalaust frá stjórnvöldum sem þykjast með því slá þrjár flugur í einu höggi, leysa kennaraskort, uppfæra skólana og tryggja jafnan aðgang að námi? Af ástæðum, sem of langt mál er að rekja hér, endar slíkt samfélag með ónýta skóla. Allt í boði Persónuverndar sem situr sæl hjá. Hennar skilyrðum hefur verið fullnægt og fórnarkostnaðurinn er hvort eð er ekkert sem hún hefur mikinn áhuga á. Kannski er vandi Persónuverndar sá að stofnunin á ekki nóg af peningum til að hjálpa til við að uppfæra sig og styðja við að hér þróist skólastarf með eðlilegum hætti. Þá þarf einfaldlega að kippa því í lag, ekki seinna en á morgun. Kannski er vandinn sá að stofnunin er hugmyndafræðilega trénuð, búin að sannfæra sig um að það séu mannréttindabrot að leyfa börnum að nota tækni. Þá þarf stofnunin að fara að vakna. Börnin öðlast nefnilega sjálfstæðan rétt til að nota flest af þessum tækjum um það leyti sem þau fermast. Þau eignast mjög mörg töluvert að fjármunum á svipuðum tíma. Þetta þýðir að nokkrum árum áður en börnin yfirgefa grunnskólann eru þau flest komin í alla heimsins tækni í gegnum eigin rétt til að ráðstafa sjálfsaflafé. Þau eru ekki að brjóta neinar reglur. En þau kunna illa með tæknina að fara – því að fólkið sem á að kenna þeim og styðja fær það ekki. Stofnun úti í bæ vill nefnilega ekki að börnin nýti frelsi sitt til þess tilheyra hinum stafræna heimi. Höfundur er kennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Pétursson Skóla - og menntamál Grunnskólar Persónuvernd Gervigreind Mest lesið 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Sjá meira
Það er algerlega ljóst að gervigreind mun hafa veruleg áhrif í skólum. Skárra væri það nú. Tækni, sem líkir nægilega vel eftir greind til að vera kennd við hana, hlýtur að vera viðfangsefni skóla með einhverjum hætti. Það mætti jafnvel halda því fram að í henni búi tækifæri til að leysa mörg af aðkallandi vandamálum skólakerfa heimsins í dag, til dæmis með því að aðlagast nemendum með hætti sem hingað til hefur verið óhugsandi. Á Íslandi er í gildi metnaðarfull stefna um notkun gervigreindar í skólum. Þar segir meðal annars „Nemendur þurfa frá unga aldri að kynnast nýrri tækni og kennarar að sama skapi að fá þann stuðning sem nauðsynlegur er til að leiða það lærdómsferli. Íslenskt menntakerfi hefur verið ein helsta undirstaða jafnaðarsamfélags á Íslandi, og þá sérstaklega á leik- og grunnskólastigi, og þar þarf hin almenna menntun sem styður stafræna færni, gagnrýna hugsun og upplýsingalæsi að hefjast.“ Að óbreyttu mun þessi stefna aldrei komast til framkvæmda. Sem í sjálfu sér er hvorki óvænt né nýtt. Ísland er líklega meðal fremstu þjóða í að setja stefnur um menntun sem útilokað er að innleiða. Það stendur ekki á kennurum. Nú þegar eru á sjötta hundrað íslenskra kennara búnir að mynda saman spjallhóp um gervigreind í kennslu. Þar deila þeir reynslu og hugmyndum hverjir með öðrum. Fjöldi kennara notar gervigreind í starfi sínu. Við vitum líka að stórir hópar nemenda nota gervigreind – og nærri allir nemendur á háskólastigi í okkar heimshluta. Það er hins vegar næstum útilokað að nota gervigreind í grunnskólum vegna þess að kennarar fá ekki að „leiða það lærdómsferli“. Ástæðan er Persónuvernd. Persónuvernd keyrir mikla bókstafstrúarstefnu í tæknimálum gagnvart skólum. Það virðist sem hjörð lögfræðinga stýri för eins og dráttarklár sem ekkert sér nema plógförin fyrir framan sig. Það eru nánast trúarsetningar hjá Persónuvernd að börnum sé ekki treystandi til að nota tækni, ávallt skuli gera ráð fyrir því að þau geti látið frá sér viðkvæmustu gerð persónuupplýsinga. Þá heldur Persónuvernd því fram að það séu mannréttindi barna að vera ósýnileg í stafrænum heimi og að allar „vettvangsferðir“ þeirra inn í slíkan heim skuli vera í rækilega vernduðu umhverfi. Persónuvernd hefur nánast ekkert lagt uppbyggilegt til þess verkefnis að nota tækni í skólastarfi en beitt fjársektum og refsingum af þeim mun meiri hörku. Það er of langt mál að rekja hér hvernig tal Persónuverndar um mannréttindi er bæði villandi og vanhugsað. Og það er alls ekki tími til að útskýra hvernig sú hugmynd börn eigi að vera „ósýnileg“ í stafrænum heimi er í raun bara endurgengin ranghugmynd um hlutverk barna í samfélögum. Mig langar að ávarpa þriðju stoðina í afstöðu Persónuverndar. Stofnunin lítur nefnilega á sig sem sérstaka verndara gegn stórfyrirtækjum sem ásælast persónuupplýsingar og líta á börn sem fjárþúfur. Engin stofnun á Íslandi vinnur að því harðari höndum en Persónuvernd að afhenda börn landsins stórfyrirtækjum til eignar. Fjársterk tæknifyrirtæki eru einu fyrirtækin sem hafa bolmagn til að stunda þá lögfræðilegu loftfimleika sem Persónuvernd krefst. Það er útilokað fyrir hugsjónafólk eða smærri aðila að gera kennslutækni eða hugbúnað sem uppfyllir þær fráleitu kröfur sem Persónuvernd vill gera. Ef Ísland tekur við flóttabarni frá Gaza mun það barn ekki geta tekið viðtal við ömmu sína fyrir samfélagsfræðiverkefni búi hún enn við botn Miðjarðarhafs. Barnið má ekki senda einn einasta tölvupóst út fyrir landamæri Evrópu. Þetta sama barn getur ekki notað þýðingarforrit til að gera sig skiljanlegt við bekkjarfélaga sína eða aðra í skólanum. Það er bannað. Þessi börn eru því flest með slík forrit í sínum eigin símum. En þá banna nú skólar í gríð og erg til að bjarga geðheilsu barnanna. Það virðist vera útbreidd skoðun í samfélaginu að skólinn skuli vera einhverskonar afvötnunarstöð eða hressingarhæli fyrir börn þar sem börnin geta dundað sér við að horfa á miðaldra fólk við tússtöflur – eins og fólk hefur gert í þessu samfélagi mann fram af manni sér til andlegrar uppbyggingar en mismikillar fræðslu. Framtíð svona samfélags er alveg skýr. Einn daginn fara að birtast ótal fréttir um að skólinn sé risaeðla og að Skóli 2.0 sé málið. Skóli 2.0 verður gervigreindur og stórfyrirtækin sem hann reka munu friðþægja persónuverndarfulltrúum hringinn í kringum landið. Þau þurfa nefnilega ekki að breyta persónuupplýsingunum í peninga. Til hvers að gera það þegar þau fá peningana milliliðalaust frá stjórnvöldum sem þykjast með því slá þrjár flugur í einu höggi, leysa kennaraskort, uppfæra skólana og tryggja jafnan aðgang að námi? Af ástæðum, sem of langt mál er að rekja hér, endar slíkt samfélag með ónýta skóla. Allt í boði Persónuverndar sem situr sæl hjá. Hennar skilyrðum hefur verið fullnægt og fórnarkostnaðurinn er hvort eð er ekkert sem hún hefur mikinn áhuga á. Kannski er vandi Persónuverndar sá að stofnunin á ekki nóg af peningum til að hjálpa til við að uppfæra sig og styðja við að hér þróist skólastarf með eðlilegum hætti. Þá þarf einfaldlega að kippa því í lag, ekki seinna en á morgun. Kannski er vandinn sá að stofnunin er hugmyndafræðilega trénuð, búin að sannfæra sig um að það séu mannréttindabrot að leyfa börnum að nota tækni. Þá þarf stofnunin að fara að vakna. Börnin öðlast nefnilega sjálfstæðan rétt til að nota flest af þessum tækjum um það leyti sem þau fermast. Þau eignast mjög mörg töluvert að fjármunum á svipuðum tíma. Þetta þýðir að nokkrum árum áður en börnin yfirgefa grunnskólann eru þau flest komin í alla heimsins tækni í gegnum eigin rétt til að ráðstafa sjálfsaflafé. Þau eru ekki að brjóta neinar reglur. En þau kunna illa með tæknina að fara – því að fólkið sem á að kenna þeim og styðja fær það ekki. Stofnun úti í bæ vill nefnilega ekki að börnin nýti frelsi sitt til þess tilheyra hinum stafræna heimi. Höfundur er kennari.
Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar