Evrópa og Bandaríkin í skugga hægri öfga Reynir Böðvarsson skrifar 13. janúar 2025 18:01 Árið 2025 stendur hinn vestræni heimur á krossgötum, þar sem hægri öfgaflokkar hafa náð völdum í Bandaríkjunum og einnig nú þegar eða eru nærri því að ná völdum í fjölda ríkja Evrópu. Undanfari þessarar þróunar er að sjálfsögðu margþættur, en má meðal annars rekja til aukinnar pólitískrar sundrungar, efnahagslegra óstöðugleika og öryggisógnana, ímyndaðra eða ekki, sem hægri öfgahreyfingar hafa nýtt sér til að ala á ótta og skapa þannig sundrungu. Ýmislegt bendir til að hergagnaiðnaðurinn á vesturlöndum eigi hlut að máli á bak við tjöldin. Í Evrópu hefur hægri öfgastefna öðlast nýtt líf með því að byggja á óánægju með hefðbundin stjórnmálaöfl. Þjóðernisflokkar í mörgum löndum hafa ýtt undir tortryggni gagnvart innflytjendum og alþjóðastofnunum. Þeir hafa í auknum mæli unnið fylgi með kröfum um harðari innflytjendastefnu, aukið fullveldi þjóðríkja og andstöðu við Evrópusambandið. Í þessu nýja landslagi hefur samstarf við ríki eins og Rússland aukist í skjóli vaxandi tortryggni gagnvart vestrænum stofnunum. Á sama tíma hefur fjölmiðlafrelsi og réttarríkið verið skorið við nögl víða, þar sem stjórnvöld hafa staðið í vegi fyrir andstöðu og tryggt sér yfirráð yfir dómstólum og fjölmiðlum. Í Ungverjalandi, Ítalíu og Finnlandi hafa hægri öfgahreyfingar komist í ríkisstjórn og í löndum eins og Hollandi, Frakklandi, Þýskalandi, Austurríki og Svíþjóð hafa hægri hreyfingar, sem einu sinni þóttu jaðarhópar, komist í valdastöður á þingi með loforðum um að tryggja „öruggt samfélag“ og bregðast við meintu „menningarlegu niðurbroti“. Í öllum þessum löndum er andúð á fjölbreytileika og hnattvæðingu notuð til að réttlæta takmarkanir á mannréttindum og stóraukin völd ríkisins notuð til þess að takmarka frelsi jaðarhópa. Þessi þróun hefur gert þjóðernissinnaða stjórnmálamenn ráðandi, þar sem stefnt er að því að styrkja „hefðbundin gildi“ í andstöðu við frjálslynda lýðræðishefð. Í Bandaríkjunum hefur hægri öfgaöldunni fylgt dramatísk pólitísk breyting. Eftir byltingarkenndar kosningar náði flokkur undir forystu öfgaþjóðernissinna valdi í báðum deildum Bandaríkjaþings og fengu sinn fulltrúa, Donald Trump, sem forseta. Með skírskotun til ótta vegna samfélagslegra breytinga, vaxandi innflytjendafjölda og „útlendrar ógnar“, hefur stjórn þeirra farið í gegnum víðtækar breytingar á samfélagsgerðinni. Löggjöf sem takmarkar réttindi minnihlutahópa og kynþátta verður innleidd, ásamt hertri stefnu í innflytjendamálum. Ríkisstofnanir hafa orðið vettvangur fyrir pólitíska hreinsanir, þar sem óvinsælum embættismönnum verður ýtt til hliðar fyrir þá sem eru stjórnvöldum þóknanlegir. Báðum megin Atlantshafsins hefur hægri öfgastefnan sameinast í baráttu gegn fjölbreytileika, umburðarlyndi og hnattvæðingu. Alþjóðleg samvinna, þar á meðal á sviði loftslagsmála, hefur minnkað, þar sem þjóðernishyggja hefur fengið forgang fram yfir alþjóðlegar lausnir. Þessi þróun hefur leitt til aukinnar spennu á heimsvísu, þar sem stórveldi eins og Kína og einnig Rússland nýta sér pólitíska veikleika Vesturlanda til að auka áhrif sín. Lýðræðið sjálft er augljóslega í hættu. Með því að grafa undan frjálsum fjölmiðlum, réttarkerfi og mannréttindum hefur hægri öfgastefnan náð að styrkja stöðu sína, oft undir yfirskini laga og reglna. Óvissa ríkir um framtíð vestrænna lýðræðisríkja, þar sem átök um grunngildi og grundvallarréttindi verða sífellt harðari og dýpri. Spurningin er hvort lýðræðisöflin hafi nokkurn möguleika á að snúa þessari þróun við eða hvort nýtt pólitískt landslag sé að mótast til lengri tíma. Höfundur er sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reynir Böðvarsson Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Árið 2025 stendur hinn vestræni heimur á krossgötum, þar sem hægri öfgaflokkar hafa náð völdum í Bandaríkjunum og einnig nú þegar eða eru nærri því að ná völdum í fjölda ríkja Evrópu. Undanfari þessarar þróunar er að sjálfsögðu margþættur, en má meðal annars rekja til aukinnar pólitískrar sundrungar, efnahagslegra óstöðugleika og öryggisógnana, ímyndaðra eða ekki, sem hægri öfgahreyfingar hafa nýtt sér til að ala á ótta og skapa þannig sundrungu. Ýmislegt bendir til að hergagnaiðnaðurinn á vesturlöndum eigi hlut að máli á bak við tjöldin. Í Evrópu hefur hægri öfgastefna öðlast nýtt líf með því að byggja á óánægju með hefðbundin stjórnmálaöfl. Þjóðernisflokkar í mörgum löndum hafa ýtt undir tortryggni gagnvart innflytjendum og alþjóðastofnunum. Þeir hafa í auknum mæli unnið fylgi með kröfum um harðari innflytjendastefnu, aukið fullveldi þjóðríkja og andstöðu við Evrópusambandið. Í þessu nýja landslagi hefur samstarf við ríki eins og Rússland aukist í skjóli vaxandi tortryggni gagnvart vestrænum stofnunum. Á sama tíma hefur fjölmiðlafrelsi og réttarríkið verið skorið við nögl víða, þar sem stjórnvöld hafa staðið í vegi fyrir andstöðu og tryggt sér yfirráð yfir dómstólum og fjölmiðlum. Í Ungverjalandi, Ítalíu og Finnlandi hafa hægri öfgahreyfingar komist í ríkisstjórn og í löndum eins og Hollandi, Frakklandi, Þýskalandi, Austurríki og Svíþjóð hafa hægri hreyfingar, sem einu sinni þóttu jaðarhópar, komist í valdastöður á þingi með loforðum um að tryggja „öruggt samfélag“ og bregðast við meintu „menningarlegu niðurbroti“. Í öllum þessum löndum er andúð á fjölbreytileika og hnattvæðingu notuð til að réttlæta takmarkanir á mannréttindum og stóraukin völd ríkisins notuð til þess að takmarka frelsi jaðarhópa. Þessi þróun hefur gert þjóðernissinnaða stjórnmálamenn ráðandi, þar sem stefnt er að því að styrkja „hefðbundin gildi“ í andstöðu við frjálslynda lýðræðishefð. Í Bandaríkjunum hefur hægri öfgaöldunni fylgt dramatísk pólitísk breyting. Eftir byltingarkenndar kosningar náði flokkur undir forystu öfgaþjóðernissinna valdi í báðum deildum Bandaríkjaþings og fengu sinn fulltrúa, Donald Trump, sem forseta. Með skírskotun til ótta vegna samfélagslegra breytinga, vaxandi innflytjendafjölda og „útlendrar ógnar“, hefur stjórn þeirra farið í gegnum víðtækar breytingar á samfélagsgerðinni. Löggjöf sem takmarkar réttindi minnihlutahópa og kynþátta verður innleidd, ásamt hertri stefnu í innflytjendamálum. Ríkisstofnanir hafa orðið vettvangur fyrir pólitíska hreinsanir, þar sem óvinsælum embættismönnum verður ýtt til hliðar fyrir þá sem eru stjórnvöldum þóknanlegir. Báðum megin Atlantshafsins hefur hægri öfgastefnan sameinast í baráttu gegn fjölbreytileika, umburðarlyndi og hnattvæðingu. Alþjóðleg samvinna, þar á meðal á sviði loftslagsmála, hefur minnkað, þar sem þjóðernishyggja hefur fengið forgang fram yfir alþjóðlegar lausnir. Þessi þróun hefur leitt til aukinnar spennu á heimsvísu, þar sem stórveldi eins og Kína og einnig Rússland nýta sér pólitíska veikleika Vesturlanda til að auka áhrif sín. Lýðræðið sjálft er augljóslega í hættu. Með því að grafa undan frjálsum fjölmiðlum, réttarkerfi og mannréttindum hefur hægri öfgastefnan náð að styrkja stöðu sína, oft undir yfirskini laga og reglna. Óvissa ríkir um framtíð vestrænna lýðræðisríkja, þar sem átök um grunngildi og grundvallarréttindi verða sífellt harðari og dýpri. Spurningin er hvort lýðræðisöflin hafi nokkurn möguleika á að snúa þessari þróun við eða hvort nýtt pólitískt landslag sé að mótast til lengri tíma. Höfundur er sósíalisti.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun