Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar 22. nóvember 2024 13:32 Einhvern veginn var voða margt bannað á sokkabandsárum þess sem hér lemur lyklaborð. Samt hafði þegar átt sér stað mikil frelsisvæðing frá því á haftaárunum þegar „skömmtun“ var lykilhugtak og aðgangur að gæðum vel varðveittur, oft fyrir augljósa sérhagsmuni. Sumir fengu lán til að byggja húsnæði í hinum nýju hverfum, jafnvel ríkuleg sem fuðruðu upp í verðbólgubáli þeirra daga. Aðrir stóðu norpandi í biðröð með víxil undir hendinni sem vonast var til að útibústjóri skrifaði upp á, kannski út á flokksskírteini eða vensl. Þetta hefur verið agalegur tími fyrir ungar barnafjölskyldur sem hafa lifað milli vonar og ótta um efnhag heimilisins. Því miður hefur sigið á ógæfuhliðina í húsnæðismálum hálfri öld síðar svo enginn skilur eiginlega hvað fór úrskeiðis. Eftir niðursveiflu Covid tímabilsins tók við verðbólga af þeirri stærðargráðu að minnti á gömlu, vondu dagana þegar krónan var ekki gjaldgeng til gjaldeyriskaupa og vextir af lánum ruku upp. Tilraun til að hafa þetta öðruvisi mistókst herfilega og falleinkuninn var endanlega þegar Seðlabankinn réði unga fólkinu því að leita aftur í verðtryggðu „Íslandslánin“ sem höfðu verið alræmd vegna vaxtaokurs til lengri tíma. Það mun taka sinn tíma að sleikja sárin eftir að greiðslubyrði á nafnvaxtalánum tvöfaldaðist nánast og allar forsendur greiðslumats fuku út í veður og vind. Á þessum tíma var ekki sjálfsagt að miðstéttin héldi í skemmtireisur, sumarfrí, helgarferðir og tásuveður á Tene, kannski mörgum sinnum á ári. En það var þó flogið á Kaupmannahöfn reglulega og Lúxembúrg, þótt kannski ætti enginn beinlínis erindi þangað. Við heimkomu kárnaði gamanið ef eitthvað bitastætt hafði verið keypt, og var þar blessaða áfengið enn í brennidepli eins og svo oft á landinu bláa. Inn að tollafgreiðslunni myndaðist þráfaldlega löng röð þar sem tollverðir ríkisins veltu gaumgæfilega fyrir sér varningi sem stundum var kominn alla leið frá sólarströnd á Spáni. Það greiddist þó heldur úr flækjunni þegar tekin var upp tilskipun, eins og þekktist í ríkjunum á meginlandi Evrópu, sem virtist láta sér furðulega létt í rúmi liggja að skoða ofan í ferðatöskur túristana. Græn og rauð hlið tóku nú í meginatriðum við af hinum knáu og stundum söngelsku tollvörðum. Það bar þó alltaf reglulega vel í veiði. Sérstaklega þegar einhver delinkventinn hugðist með ósvífnu göngulagi ætla að stika í gegnum græna hliðið með fríhafnarpoka frá „Kastrup“. Komust yfirvöld þarna í feitt, í orðsins fyllstu merkingu. Lifrarkæfa grófhökkuð, osturinn knái „Gamle Ole“ og dönsk salamí, drottning unnu kjötvörunnar. Sú sem gripin var með bleiku pulsuna með öllum fituklessunum hvítu mátti sjá hana tekna til hliðar og kyngja sekt upp á ríflega sjöhundruð krónur íslenskar að núvirði. Var það mjög neyðarlegt að vera tekin til hliðar af tollvörðum eins og hver annar glæpamaður. Fyrir ferðalangana gilti í raun að hver einasti þeirra gat hugsanlega verið að smygla þannig að „sekur fundinn þar til sakleysi var sannað“, átti hér ágætlega við. Nokkrum árum síðar vakti furðu þegar þessi varningur fékkst allt í einu í stórverslunum eins og ekkert væri sjálfsagðara. Þrátt fyrir áhættuna, sem þarna var tekin, urðu ekki mikil veikindi að því er vitað er á „Dönskum dögum“ í Hagkaupum, hin síðari ár, né heldur þótt leyfður yrði innflutningur á stórhættulegum kjúklingum í framhaldinu. Í vitundarvakningu um heilsu og lífsstíl hefur orðið til kynslóð sem leggur sér varla kjöt til munns og á þetta ekki síst við um ungu kynslóðina. Brokkolí, laukar, papríka og jafnvel eggaldin komið alla leið frá Marokkó hafa nú haslað sér freklegan völl í grænmetisdeildinni. En þó eru yfirvöld ekki alveg búin að firra sig allri ábyrgð. Sveppir, franskar kartöflur og melónur fást nú með smá vörugjöldum, bara pínu pons eins og í þá gömlu góðu daga. Þriðjungs vörugjald reiknast ofan á sætar kartöflur sem mörlandinn er orðinn sólginn í, sennilega svona bara til öryggis, þótt þær séu ekki framleiddar hér á landi og enginn til að vernda. En allur er varinn vitaskuld góður. Höfundur skipar áttunda sæti á lista Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi suður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Viðreisn Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Einhvern veginn var voða margt bannað á sokkabandsárum þess sem hér lemur lyklaborð. Samt hafði þegar átt sér stað mikil frelsisvæðing frá því á haftaárunum þegar „skömmtun“ var lykilhugtak og aðgangur að gæðum vel varðveittur, oft fyrir augljósa sérhagsmuni. Sumir fengu lán til að byggja húsnæði í hinum nýju hverfum, jafnvel ríkuleg sem fuðruðu upp í verðbólgubáli þeirra daga. Aðrir stóðu norpandi í biðröð með víxil undir hendinni sem vonast var til að útibústjóri skrifaði upp á, kannski út á flokksskírteini eða vensl. Þetta hefur verið agalegur tími fyrir ungar barnafjölskyldur sem hafa lifað milli vonar og ótta um efnhag heimilisins. Því miður hefur sigið á ógæfuhliðina í húsnæðismálum hálfri öld síðar svo enginn skilur eiginlega hvað fór úrskeiðis. Eftir niðursveiflu Covid tímabilsins tók við verðbólga af þeirri stærðargráðu að minnti á gömlu, vondu dagana þegar krónan var ekki gjaldgeng til gjaldeyriskaupa og vextir af lánum ruku upp. Tilraun til að hafa þetta öðruvisi mistókst herfilega og falleinkuninn var endanlega þegar Seðlabankinn réði unga fólkinu því að leita aftur í verðtryggðu „Íslandslánin“ sem höfðu verið alræmd vegna vaxtaokurs til lengri tíma. Það mun taka sinn tíma að sleikja sárin eftir að greiðslubyrði á nafnvaxtalánum tvöfaldaðist nánast og allar forsendur greiðslumats fuku út í veður og vind. Á þessum tíma var ekki sjálfsagt að miðstéttin héldi í skemmtireisur, sumarfrí, helgarferðir og tásuveður á Tene, kannski mörgum sinnum á ári. En það var þó flogið á Kaupmannahöfn reglulega og Lúxembúrg, þótt kannski ætti enginn beinlínis erindi þangað. Við heimkomu kárnaði gamanið ef eitthvað bitastætt hafði verið keypt, og var þar blessaða áfengið enn í brennidepli eins og svo oft á landinu bláa. Inn að tollafgreiðslunni myndaðist þráfaldlega löng röð þar sem tollverðir ríkisins veltu gaumgæfilega fyrir sér varningi sem stundum var kominn alla leið frá sólarströnd á Spáni. Það greiddist þó heldur úr flækjunni þegar tekin var upp tilskipun, eins og þekktist í ríkjunum á meginlandi Evrópu, sem virtist láta sér furðulega létt í rúmi liggja að skoða ofan í ferðatöskur túristana. Græn og rauð hlið tóku nú í meginatriðum við af hinum knáu og stundum söngelsku tollvörðum. Það bar þó alltaf reglulega vel í veiði. Sérstaklega þegar einhver delinkventinn hugðist með ósvífnu göngulagi ætla að stika í gegnum græna hliðið með fríhafnarpoka frá „Kastrup“. Komust yfirvöld þarna í feitt, í orðsins fyllstu merkingu. Lifrarkæfa grófhökkuð, osturinn knái „Gamle Ole“ og dönsk salamí, drottning unnu kjötvörunnar. Sú sem gripin var með bleiku pulsuna með öllum fituklessunum hvítu mátti sjá hana tekna til hliðar og kyngja sekt upp á ríflega sjöhundruð krónur íslenskar að núvirði. Var það mjög neyðarlegt að vera tekin til hliðar af tollvörðum eins og hver annar glæpamaður. Fyrir ferðalangana gilti í raun að hver einasti þeirra gat hugsanlega verið að smygla þannig að „sekur fundinn þar til sakleysi var sannað“, átti hér ágætlega við. Nokkrum árum síðar vakti furðu þegar þessi varningur fékkst allt í einu í stórverslunum eins og ekkert væri sjálfsagðara. Þrátt fyrir áhættuna, sem þarna var tekin, urðu ekki mikil veikindi að því er vitað er á „Dönskum dögum“ í Hagkaupum, hin síðari ár, né heldur þótt leyfður yrði innflutningur á stórhættulegum kjúklingum í framhaldinu. Í vitundarvakningu um heilsu og lífsstíl hefur orðið til kynslóð sem leggur sér varla kjöt til munns og á þetta ekki síst við um ungu kynslóðina. Brokkolí, laukar, papríka og jafnvel eggaldin komið alla leið frá Marokkó hafa nú haslað sér freklegan völl í grænmetisdeildinni. En þó eru yfirvöld ekki alveg búin að firra sig allri ábyrgð. Sveppir, franskar kartöflur og melónur fást nú með smá vörugjöldum, bara pínu pons eins og í þá gömlu góðu daga. Þriðjungs vörugjald reiknast ofan á sætar kartöflur sem mörlandinn er orðinn sólginn í, sennilega svona bara til öryggis, þótt þær séu ekki framleiddar hér á landi og enginn til að vernda. En allur er varinn vitaskuld góður. Höfundur skipar áttunda sæti á lista Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi suður.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar