Fyrir um ári síðan tók ég stolt við útskriftarskírteini mínu frá Skipstjórnarskólanum og verðlaunum fyrir framúrskarandi árangur í skipstjórnargreinum og fagensku. Stoltið var ekki minna þá en rúmum 10 árum áður, þegar ég tók við Mag.jur. prófi mínu frá Lagadeild Háskóla Íslands og svo málflutningsréttindum fyrir héraðsdómi.
Fljótlega eftir útskrift árið 2023, tók ég ákvörðun að segja starfi mínu sem lögfræðingur hjá hinu opinbera lausu, og hefja vegferð mína sem sjómaður. Ég var þó ekki að hefja vegferðina í hátt launuðu starfi og ekki heldur í brúnni sem slíkri, heldur sem nemi í starfsþjálfun (kadett) hjá fyrirtæki sem sérhæfir sig í flutningum. Þó tók ég þessa ákvörðun stolt og gekk um borð í flutningaskip með öðrum sjómönnum, sem tóku mér opnum örmum og lögðu sig fram við að kenna mér framkvæmd allra starfa um borð í skipum.
Ekki minnkaði stoltið þegar ég var spurð af áhafnastjóra mínum hvort ég vildi ganga til liðs við Félag skipstjórnarmanna. Því játti ég um leið, og kvaddi Bandalag háskólamenntaðra að sinni.
Ég er gríðarlega stolt af námi mínu við Skipstjórnarskólann, stjórnendum skólans og kennurum hans, enda höfðu allir hlutaðeigandi hvatt mig áfram í náminu og haft trú á því að lögfræðingurinn, með nánast enga reynslu af sjómennsku, gæti tekið að sér starf stýrimanns einn daginn.
Ég tiplaði því varla í tærnar þegar mér bauðst á síðastliðinni vorönn að kenna einn grunnáfanga í siglingafræði í fjarnámi við Skipstjórnarskólann. Mér fannst mikill heiður að fá að starfa við hlið reynslumikilla skipstjórnarkennara, og að mér hafi verið falið það traust að koma frá mér fræðum, sem ég hafði haft svo gaman af að læra, til annarra nemenda.
Fullyrðingar formanns
Þriðjudaginn 4. júní sl. opnaði ég Morgunblaðið og við mér blasti grein eftir háttvirtan formann Félags skipstjórnarmanna. Ég las greinina í tvígang því ég trúði vart því sem ég hafði lesið í fyrra skiptið.
Ekki var betur séð en að umræddur formaður hefði lastað menntun mína og annarra útskrifaðra skipstjórnarnema, alla kennara og nemendur við skólann og stjórnendur hans. Þó var hvergi að sjá í umræddri grein hvaða upplýsingar það væru nákvæmlega sem félaginu hefði borist frá „nemendum, kennurum og útgerðum“ sem rökstuddu þær fullyrðingar að skipstjórnarmenntun hefði hrakað undir stjórn Tækniskólans.
Ómálefnaleg umræða
Að mínu mati og viti er Skipstjórnarskóli Tækniskólans ávallt að reyna að stefna til framtíðar. Skólinn leggur sig fram við að koma til móts við stóran hluta nemenda sem kjósa að stunda nám sitt samhliða vinnu, enda margir nemendur búnir að stofna til fjölskyldna og annarra skuldbindinga. Ljóst er að fjarnám á ekki við alla enda krefst slíkt nám agaðra vinnubragða og skipulags.
Það er sömuleiðis mín vitneskja að mjög virkt samtal sé á milli Skipstjórnarskóla Tækniskólans og erlendra skóla, þótt annað megi lesa af grein formanns félagsins. Þá hef ég ekki orðið vör við að skólastjóri Skipstjórnarskólans hafi lítinn áhuga á skipstjórn. Þvert á móti virðist hann koma ótrúlegustu hlutum í gagnið og er smekkfullur af góðum hugmyndum. Það er ekki formanni félagsins til sóma að draga menntun skólastjóra Skipstjórnarskólans, sem er m.a. vélstjórnarmenntaður, inn í ómálefnalega umræðu um menntun skipstjórnarmanna, til þess eins að rýra trúverðugleika hans sem skólastjóra.
Hvað myndi háttvirtur formaður segja ef honum væri svarað á þá leið að skipstjórnarmenntaður maður væri alls ekki til þess fallinn að stýra Félagi skipstjórnarmanna, heldur ætti viðskiptamenntaður maður að vera formaður? Málatilbúnaður sem væri til þess fallinn að gera lítið úr menntun formanns, væri ekki undir neinum kringumstæðum málefnalegur, þrátt fyrir að launagjöld félagsins á ári fyrir 4 stöðugildi séu um 100 milljón kr., eigið fé félagsins á þriðja milljarð og fasteignir þess metnar á tæpan milljarð, ef marka má ársreikning félagsins árið 2023.
Að mati undirritaðrar er einkennilegt að kasta fram dylgjum um gæði skipstjórnarmenntunar og fullyrða að menntunin hafi hrakað undir stjórn Tækniskólans, án þess þó að tilgreina nákvæmlega hvað er átt við með fullyrðingunum. Þannig kastar formaður félagsins rýrð á menntun stór hóps félagsmanna sinna, núverandi nemendur Skipstjórnarskólans, kennara hans og stjórnendur.
Starfsþjálfunarnám í skipstjórn (kadett)
Í grein formanns Félags skipstjórnarmanna lagði hann til að Ísland ætti að nýta sér verknám í skipstjórn, líkt og gert væri í öðrum löndum. Átti hann þar við svokallaða starfsþjálfunarnám (kadett), en formaðurinn fullyrti að það hefði verið lítið notað hér á landi.
Líkt og áður greinir fékk ég boð árið 2023 að fara á sjó sem kadett, en það var einmitt Tækniskólinn sem bauð mér að fara í þjálfunina í samvinnu við virt fyrirtæki í flutningum. Það er kórrétt hjá formanni að slíkt hefur verið lítið notað hér á landi, því í raun er ég fyrsti og eini íslenski neminn í slíku námi á vegum Tækniskólans og umrædds fyrirtækis.
En skyldi starfsþjálfunarnám ná þeirri útbreiðslu sem formaður leggur til? Því miður tel ég að svarið við því sé neitandi, því fjármál nemenda muni ráða þar úrslitum. Erfitt er að gera kröfu um að fyrirtæki sem tekur að sér nema um borð í skip og greiði tryggingar, fatnað og fæði, greiði sömuleiðis laun fyrir nemann, þar sem viðkomandi nemi sinnir ekki beinlínis föstum störfum um borð. Fyrirtækið sem undirrituð er á námsamningi hjá, var þó reiðubúið að greiða lágmarksgreiðslur fyrir tíma minn um borð í skipunum og verð ég fyrirtækinu ævinlega þakklát fyrir.
Þrátt fyrir lágmarksgreiðslur, varð ég þó alfarið að breyta um takt til að láta dæmið ganga upp, s.s. setja íbúð mína í útleigu, taka bílinn af númerum, reiða sig mig á uppsafnaðan sparnað minn og aðstoð frá foreldrum. Þrátt fyrir að ég hafi verið svo lánsöm að vera í slíkri aðstöðu, verður augljóslega ekki sömu sögu að segja um alla aðra nemendur í skipstjórn.
Ég hef rætt við þónokkra samnemendur mína við Skipstjórnarskólann og margir verið mjög spenntir fyrir starfsþjálfunarnámi (kadett), en segjast því miður ekki hafa efni á að fara í slíkt nám, enda sumir stofnað til fjölskyldna og/eða með fjárhagslegar skuldbindingar.
Hvernig sér formaður Félags skipstjórnarmanna það fyrir sér að skylda skipstjórnarnemendur í launalaust eða -lítið starf í allt að 12 mánuði? Ætlar Félag skipstjórnarmanna að koma til móts við þessa nemendur s.s. í formi styrkveitinga, eða verður námið einungis fyrir útvalda sem hafa kost á því að byggja sér upp góðan sjóð fyrir námið eða með gott bakland?
Í ljósi þess að formaður virðist beinlínis leggja til að skipstjórnarnemendur verði gert skylt að fara í starfsþjálfunarnám, þykir mér einstaklega sérkennilegt að formaður félagsins hafi aldrei átt samtal við eina og fyrsta kadett landsins, þótt það væri ekki nema rétt til að athuga hvernig námið gengi út frá sjónarhóli nemandans.
Hugleiðingar kadetts
Fyrir mitt leyti vísa ég fullyrðingum formanns Félags skipstjórnarmanna til föðurhúsanna um að menntun skipstjórnarmanna hafi hrakað undir stjórn Tækniskólans, og hvet hann jafnframt að eiga samtal við lágværan meirihlutann í stað þess að taka orð háværs minnihluta sem heilögum sannleika. Ég tel að það sé ávallt gott að tileinka sér þau vinnubrögð að kynna sér málefni til hlíta, áður en farið er í opinbera sleggjudóma.
En hvað veit ég, ég er bara fáfróður kadett.
Höfundur er lögfræðingur frá Háskóla Íslands, með lögmannspróf og hefur lokið burtfaraprófi í skipstjórn D.
