Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar 6. ágúst 2025 12:32 Upplýsingaóreiðu hefur verið beitt gegn íslensku stóðhryssunni og hefur eðlilegum hluta, sem er að benda á tilvik illrar meðferðar, verið hrært saman við ósannindi og áróður. Tilgangurinn er ekki að bæta velferð við stóðhald heldur að afleggja þessi gömlu stóð okkar Íslendinga. Fólk þarf að átta sig á þessu. Það er brýnt að gera greinarmun á áherslu að aukinni velferð dýra og á áherslu að aflagningu dýrahalds burtséð frá dýravelferð. Í greininni Stóðhryssur eru ekki moldvörpur fjallaði ég um viðmið og rannsókn á áhrifum blóðtöku á hryssurnar og því hvernig fólki hefur verið talið í trú um að hún sé hryssunum skaðleg. Markmið þessarar greinar eru að koma fleiri grunduðum upplýsingum til almennings, en þó fyrst og fremst að verja hryssurnar. Velkomið er að hafa samband ef fólk óskar frumupplýsinga. Eitt af því sem hefur verið haldið fram er að tilgangur íslensku stóðanna sé að taka þeim blóð og að folöldunum verði því miður að slátra af því það finnast ekki eigendur fyrir þau. Hugmyndin um sláturfolöld sem aukaafurð kemur frá meginlandi Evrópu þar sem folöld eru einmitt að heita má eingöngu ræktuð til að búa til reiðhross. Fólk í Evrópu þekkir almennt ekki hesta sem búfé og síst sem búfé sem gengur jafn frjálst og hryssurnar gera hér. Iðulega heldur fólk í Evrópu því að hryssurnar lifi hér sem villt dýr. Ástæðan er sú að í Evrópu er ýmis ekki hefð fyrir og þó fremur að ekki er þar landnæði til að halda hrossastóð af sama frelsi og hryssurnar okkar njóta. Folöld hafa aldrei verið aukaafurð hér á landi og séu þau ekki til ásetnings þá fara þau í sláturhús, alveg eins og lömb. Stóðhald með folaldaframleiðslu er hér gamall búskapur og blóðtakan er fremur nýleg viðbót. Hryssurnar hafa tilgang eins og öll önnur hross og allt annað búfé og gæludýr, vinna það sér til lífs og atlætis að leggja til návist, vinnu og/eða afurðir. Það er enginn bústofn sem býr við eins mikla velferð, langlífi og hraustleik og þessar hryssur okkar, endilega ekki láta plata ykkur til að halda annað, ekki heldur þótt Evrópubúar þekki ekki að hross séu haldin til matar né það frjálsræði búfjár sem hryssurnar hér búa við. Því hefur verið viðhaldið að það sé í ýmist sumum, flestum eða öllum Evrópulöndum bannað að taka hryssum blóð vegna dýraverndarsjónarmiða. Þetta eru ósannindi, sem eru ekki leiðrétt í umræðum. Atvinnuvegaráðuneytið lét athuga þetta árið 2022 og í skýrslu ráðuneytisins undir kaflaheitinu ,,Blóðmerahald bannað í dýraverndurnarlögum” eru listuð eftirfarandi Evrópulönd þar sem það er ekki bannað: Albanía, Andorra, Austurríki, Belgía, Bosnía og Hersegóvína, Bretland, Búlgaría, Danmörk, Eistland, Finnland, Frakkland, Grikkland, Holland, Hvíta-Rússland, Írland, Ítalía, Króatía, Kýpur, Lettland, Liechtenstein, Litháen, Lúxemborg, Malta, Moldóvía, Mónakó, Norður-Makedónía, Noregur, Portúgal, Pólland, Rúmenía, Rússland, San Marínó, Serbía, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Svartafjallsland, Sviss, Svíþjóð, Tékkland, Ungverjaland, Úkraína, Þýskaland. Sami listi yfir Evrópulönd með banni: ekkert land listað. Semsagt hvergi. Við höfum verið látin halda að þetta sé almennt bannað vegna dýraverndarsjónarmiða í Evrópu, nema á Íslandi og að þannig séum við Íslendingar einhverjir sérstakir dýraníðingar. Svo er ekki og við eigum ekki að láta bjóða okkur þetta. Loks hefur því verið haldið fram að Evrópuþing hafi ýmist mælt gegn, sett lög gegn, lagst gegn eða bannað blóðgjöf hryssna í framleiðsluskyni. Það er líka rangt. Blóð hrossa og fleiri dýra er raunar víða notað til ýmis konar reglulegrar framleiðslu, nefni hér til dæmis sermisframleiðslu. Hið rétta í þessu er að árið 2021 var lögð fram ályktun á Evrópuþingi með sjónarmiðum um matvælaframleiðslu. Þetta er álitstexti sem er vel á annað hundruð liðir um neytendur, framleiðendur, flutning, umhverfi, heilbrigði o.fl. Þar er í einum liðnum mælst til að nýta ekki afurðir tilraunadýra til matvælaframleiðslu og að banna framleiðslu úr blóði hryssna eins og hér er rætt, að sögn vegna þess að það stofni lífi og heilsu hryssnanna í voða og einnig vegna þess að þær séu kerfisbundið gerðar fylfullar. Hvernig slíkar fullyrðingar komust inn í texta sem að öðru leyti vill miða við grunduð vísindleg viðmið er athyglisvert, en með textanum er jafnframt okkar hryssum, sem búa við góða velferð, spyrt saman við hvernig samsvarandi hryssur eru meðhöndlaðar utan Evrópu, nokkuð sem stenst engan samanburð. Þetta og það hvaða ótrúlega leikfimi hefur leitt til þess að íslenska stóðhryssan er í dag pólitískt skilgreind sem tilraunadýr hér á landi er síðan vert nánari skoðunar. Þessi flokkun hryssunar yfir í að vera tilraunadýr átti sér við nánari skoðun ekki stað að frumkvæði okkar, né ESA, né ESB, heldur eftir sömu íhlutun sömu aðila og standa fyrir áróðrinum sem hefur dunið á almenningi hér á landi og í Evrópu. Auðvitað vitum við að íslenska stóðhryssan er ekkert tilraunadýr, hún er framleiðsludýr, eins og annað búfé. Og hefur alltaf verið. Þetta er mjög sérkennilegt mál sem er vert að leiðrétta enda ekki verið að framkvæma neina vísindarannsóknir eða tilraunir á stóðhryssum hér. Ég efast um að íslenska þjóðin yrði sátt við þá niðurstöðu að íslensku stóðunum yrði slátrað í nafni dýravelferðar og hvað finnst okkur þá um að orðspor okkar yrði eftirleiðis bundið við þá niðurstöðu? Það er brýn þörf á að taka til máls um þetta á eðlilegum forsendum og hryssunum til varnar, enda stendur dýravelferð á Íslandi vel miðað við það sem gengur og gerist og er velferð hryssnanna þar framúrskarandi. En hvers vegna er þetta að eiga sér stað? Hvers vegna er farið svona að almenningi, bæði í Evrópu og hér á landi og þá enn fremur hvers vegna er farið svona gegn tilvist íslensku stóðanna? Svarið felst í tveim orðum og hvorugt þeirra er dýravelferð. Mér er málið skylt og mun fjalla um það í næstu grein. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Sjá meira
Upplýsingaóreiðu hefur verið beitt gegn íslensku stóðhryssunni og hefur eðlilegum hluta, sem er að benda á tilvik illrar meðferðar, verið hrært saman við ósannindi og áróður. Tilgangurinn er ekki að bæta velferð við stóðhald heldur að afleggja þessi gömlu stóð okkar Íslendinga. Fólk þarf að átta sig á þessu. Það er brýnt að gera greinarmun á áherslu að aukinni velferð dýra og á áherslu að aflagningu dýrahalds burtséð frá dýravelferð. Í greininni Stóðhryssur eru ekki moldvörpur fjallaði ég um viðmið og rannsókn á áhrifum blóðtöku á hryssurnar og því hvernig fólki hefur verið talið í trú um að hún sé hryssunum skaðleg. Markmið þessarar greinar eru að koma fleiri grunduðum upplýsingum til almennings, en þó fyrst og fremst að verja hryssurnar. Velkomið er að hafa samband ef fólk óskar frumupplýsinga. Eitt af því sem hefur verið haldið fram er að tilgangur íslensku stóðanna sé að taka þeim blóð og að folöldunum verði því miður að slátra af því það finnast ekki eigendur fyrir þau. Hugmyndin um sláturfolöld sem aukaafurð kemur frá meginlandi Evrópu þar sem folöld eru einmitt að heita má eingöngu ræktuð til að búa til reiðhross. Fólk í Evrópu þekkir almennt ekki hesta sem búfé og síst sem búfé sem gengur jafn frjálst og hryssurnar gera hér. Iðulega heldur fólk í Evrópu því að hryssurnar lifi hér sem villt dýr. Ástæðan er sú að í Evrópu er ýmis ekki hefð fyrir og þó fremur að ekki er þar landnæði til að halda hrossastóð af sama frelsi og hryssurnar okkar njóta. Folöld hafa aldrei verið aukaafurð hér á landi og séu þau ekki til ásetnings þá fara þau í sláturhús, alveg eins og lömb. Stóðhald með folaldaframleiðslu er hér gamall búskapur og blóðtakan er fremur nýleg viðbót. Hryssurnar hafa tilgang eins og öll önnur hross og allt annað búfé og gæludýr, vinna það sér til lífs og atlætis að leggja til návist, vinnu og/eða afurðir. Það er enginn bústofn sem býr við eins mikla velferð, langlífi og hraustleik og þessar hryssur okkar, endilega ekki láta plata ykkur til að halda annað, ekki heldur þótt Evrópubúar þekki ekki að hross séu haldin til matar né það frjálsræði búfjár sem hryssurnar hér búa við. Því hefur verið viðhaldið að það sé í ýmist sumum, flestum eða öllum Evrópulöndum bannað að taka hryssum blóð vegna dýraverndarsjónarmiða. Þetta eru ósannindi, sem eru ekki leiðrétt í umræðum. Atvinnuvegaráðuneytið lét athuga þetta árið 2022 og í skýrslu ráðuneytisins undir kaflaheitinu ,,Blóðmerahald bannað í dýraverndurnarlögum” eru listuð eftirfarandi Evrópulönd þar sem það er ekki bannað: Albanía, Andorra, Austurríki, Belgía, Bosnía og Hersegóvína, Bretland, Búlgaría, Danmörk, Eistland, Finnland, Frakkland, Grikkland, Holland, Hvíta-Rússland, Írland, Ítalía, Króatía, Kýpur, Lettland, Liechtenstein, Litháen, Lúxemborg, Malta, Moldóvía, Mónakó, Norður-Makedónía, Noregur, Portúgal, Pólland, Rúmenía, Rússland, San Marínó, Serbía, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Svartafjallsland, Sviss, Svíþjóð, Tékkland, Ungverjaland, Úkraína, Þýskaland. Sami listi yfir Evrópulönd með banni: ekkert land listað. Semsagt hvergi. Við höfum verið látin halda að þetta sé almennt bannað vegna dýraverndarsjónarmiða í Evrópu, nema á Íslandi og að þannig séum við Íslendingar einhverjir sérstakir dýraníðingar. Svo er ekki og við eigum ekki að láta bjóða okkur þetta. Loks hefur því verið haldið fram að Evrópuþing hafi ýmist mælt gegn, sett lög gegn, lagst gegn eða bannað blóðgjöf hryssna í framleiðsluskyni. Það er líka rangt. Blóð hrossa og fleiri dýra er raunar víða notað til ýmis konar reglulegrar framleiðslu, nefni hér til dæmis sermisframleiðslu. Hið rétta í þessu er að árið 2021 var lögð fram ályktun á Evrópuþingi með sjónarmiðum um matvælaframleiðslu. Þetta er álitstexti sem er vel á annað hundruð liðir um neytendur, framleiðendur, flutning, umhverfi, heilbrigði o.fl. Þar er í einum liðnum mælst til að nýta ekki afurðir tilraunadýra til matvælaframleiðslu og að banna framleiðslu úr blóði hryssna eins og hér er rætt, að sögn vegna þess að það stofni lífi og heilsu hryssnanna í voða og einnig vegna þess að þær séu kerfisbundið gerðar fylfullar. Hvernig slíkar fullyrðingar komust inn í texta sem að öðru leyti vill miða við grunduð vísindleg viðmið er athyglisvert, en með textanum er jafnframt okkar hryssum, sem búa við góða velferð, spyrt saman við hvernig samsvarandi hryssur eru meðhöndlaðar utan Evrópu, nokkuð sem stenst engan samanburð. Þetta og það hvaða ótrúlega leikfimi hefur leitt til þess að íslenska stóðhryssan er í dag pólitískt skilgreind sem tilraunadýr hér á landi er síðan vert nánari skoðunar. Þessi flokkun hryssunar yfir í að vera tilraunadýr átti sér við nánari skoðun ekki stað að frumkvæði okkar, né ESA, né ESB, heldur eftir sömu íhlutun sömu aðila og standa fyrir áróðrinum sem hefur dunið á almenningi hér á landi og í Evrópu. Auðvitað vitum við að íslenska stóðhryssan er ekkert tilraunadýr, hún er framleiðsludýr, eins og annað búfé. Og hefur alltaf verið. Þetta er mjög sérkennilegt mál sem er vert að leiðrétta enda ekki verið að framkvæma neina vísindarannsóknir eða tilraunir á stóðhryssum hér. Ég efast um að íslenska þjóðin yrði sátt við þá niðurstöðu að íslensku stóðunum yrði slátrað í nafni dýravelferðar og hvað finnst okkur þá um að orðspor okkar yrði eftirleiðis bundið við þá niðurstöðu? Það er brýn þörf á að taka til máls um þetta á eðlilegum forsendum og hryssunum til varnar, enda stendur dýravelferð á Íslandi vel miðað við það sem gengur og gerist og er velferð hryssnanna þar framúrskarandi. En hvers vegna er þetta að eiga sér stað? Hvers vegna er farið svona að almenningi, bæði í Evrópu og hér á landi og þá enn fremur hvers vegna er farið svona gegn tilvist íslensku stóðanna? Svarið felst í tveim orðum og hvorugt þeirra er dýravelferð. Mér er málið skylt og mun fjalla um það í næstu grein. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun