Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar 25. júní 2025 14:31 Antílópur eru ekki heldur mýs. Þetta vita dýralæknar og þeir þekkja muninn á blóðhag dýra. Mér finnst ekki gaman að skrifa þessa grein, enda ekki mitt hlutverk að útskýra blóðtöku, en ég vil sannarlega varna íslenskum stóðhryssum frá því að vera attar auri sem illa haldin dýr. Þær eru það ekki. Og helst að þær fái að lifa. Markmiðið með greininni er að koma grunduðum upplýsingum til almennings. Fræðilegur hluti greinarinnar er yfirlesin af tveim dýralæknum. Helstu ósannindin sem almenningur hefur verið mataður á um blóðtökuna eru að folöldin séu óeðlilega lítil við slátrun af því hryssurnar geti ekki mjólkað eðlilega, að það sé tekið allt of mikið blóð, að hryssurnar séu í yfirliðum, deyjandi eða miður sín af skelfingu. Ég skil vel að fólk sé reitt ef það trúir þessu. Hryssurnar mjólka vel, enda hraustar. Fallþungi folalda við slátrun miðað við aldur þeirra hefur ekkert breyst, þær tölur eru til langt aftur í tímann. Atvinnuvegaráðuneytið fól Keldum árið 2022 að gera vísindarannsókn á áhrifum blóðtöku á blóðhag hryssnanna. Rannsóknin sýndi að hryssurnar standa sig vel og þær örfáu hryssur sem ná neðri viðmiðunarmörkum við fyrstu blóðtöku jafna sig fljótt. Niðurstaða rannsóknarinnar er að áhrifin eru mild og skammvinn. Nei hryssurnar eru hvorki í yfirliðum né deyja þær vegna blóðmagnsins sem er tekið. Þannig yrði aldrei farið með dýr hér. Stór hluti af áróðrinum hefur verið að þeim sé tekið of mikið blóð. Þar er bent á viðmið úr annarri rannsókn sem eiga við um blóðhag litilla nagdýra, sem og apakatta og smásvína sem haldin eru í búrum á tilraunastofum. Eftir því sem dýr eru smærri þeim mun viðkvæmara er jafnvægið á blóðbúskap þeirra og því eðlilegt að varúðarviðmið hjá þeim sé lægra en hjá stærri dýrum. Viðmið við smádýrin eru að taka ekki meira en 7,5% af blóðmagni þeirra vikulega – og árið um kring, semsagt í 52 skipti öll árin sem dýrinu er tekið blóð. Úr hryssunum okkar hér eru teknir 5 lítrar vikulega síðsumarsí mest 8 skipti, meðaltalið er 6 skipti. Það er um það bil 16-18% af blóði þeirra. En hér er það sem dýralæknar vita og þið þurfið líka að vita: þar sem hestar eru þróunarsögulega flóttadýr sem þurtu að þola að geta hlaupið lengi á berangri undan rándýrum, halda þeir verulegan varabirgðir af rauðum blóðkornum í miltanu til að grípa til og dæla út í blóðið. Blóðmyndun er því hröð. Svona er blóðhagur hesta, en ekki manna. Né músa. Hestar geyma um það bil 30% af blóði sínu sem tiltækan varaforða í miltanu og þetta er ein aðalástæðan fyrir að hryssurnar okkar þola blóðtökuna vel. Þetta truflar ekki blóðhaginn hjá þeim þannig að þær eigi erfitt að bæta sér það. En myndi trufla mýs. Og menn. Nei, þær eru ekki miður sín af skelfingu og ekki í lærðu hjálparleysi. Þær svara fyrir sig, eru pirraðar og leiðist þetta, frekar en annað. Eins og kindur þegar þær eru klaufaklipptar: finnst það ekki gaman. Eða hundar sem þarf að bursta flækurnar úr. Ekki gaman. Öllum dýrum finnst óþægilegt að láta setja höfuð sitt í þvingaða stöðu, líka hestum, hvort sem það er upp á við eða niður á við með taumtogun. En gagnvart hryssunum er það nauðsynlegt öryggis þeirra vegna. Svona vinna hryssurnar fyrir sér, sem búfé, örfáa daga á ári. Tilvik illrar meðferðar eru fá, enda tók það þrjú ár og fleiri hundruði klukkustunda upptökur með njósnabúnaði á fjölda bæja að finna fáein tilvik. Auðvitað á að taka á slíku, en tilvik illrar meðferðar eru ekki ástæða til að banna dýrahaldið. Þá þyrfti raunar að banna allt dýrahald. Já og barneignir. Höfum einnig í huga að þetta eru örfáar (mjög vel stílfærðar) mínútur, en upptökurnar mörg þúsund mínútur þar sem er ekkert að frétta. Ykkur er ekki sýnt það. Það er jafnframt ástæða til að skoða fleiri þætti áróðurs sem hefur verið borinn í ykkur frá Evrópu og næsta grein er um það. Stöndum með hryssunum. Látum ekki taka þær frá okkur. Já, bætum dýrahald, en gerum það með faglegri þekkingu að leiðarljósi. Ef þið viljið fá frumheimildir þá er ykkur velkomið að hafa samband. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir Dýr Dýraheilbrigði Hestar Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Sjá meira
Antílópur eru ekki heldur mýs. Þetta vita dýralæknar og þeir þekkja muninn á blóðhag dýra. Mér finnst ekki gaman að skrifa þessa grein, enda ekki mitt hlutverk að útskýra blóðtöku, en ég vil sannarlega varna íslenskum stóðhryssum frá því að vera attar auri sem illa haldin dýr. Þær eru það ekki. Og helst að þær fái að lifa. Markmiðið með greininni er að koma grunduðum upplýsingum til almennings. Fræðilegur hluti greinarinnar er yfirlesin af tveim dýralæknum. Helstu ósannindin sem almenningur hefur verið mataður á um blóðtökuna eru að folöldin séu óeðlilega lítil við slátrun af því hryssurnar geti ekki mjólkað eðlilega, að það sé tekið allt of mikið blóð, að hryssurnar séu í yfirliðum, deyjandi eða miður sín af skelfingu. Ég skil vel að fólk sé reitt ef það trúir þessu. Hryssurnar mjólka vel, enda hraustar. Fallþungi folalda við slátrun miðað við aldur þeirra hefur ekkert breyst, þær tölur eru til langt aftur í tímann. Atvinnuvegaráðuneytið fól Keldum árið 2022 að gera vísindarannsókn á áhrifum blóðtöku á blóðhag hryssnanna. Rannsóknin sýndi að hryssurnar standa sig vel og þær örfáu hryssur sem ná neðri viðmiðunarmörkum við fyrstu blóðtöku jafna sig fljótt. Niðurstaða rannsóknarinnar er að áhrifin eru mild og skammvinn. Nei hryssurnar eru hvorki í yfirliðum né deyja þær vegna blóðmagnsins sem er tekið. Þannig yrði aldrei farið með dýr hér. Stór hluti af áróðrinum hefur verið að þeim sé tekið of mikið blóð. Þar er bent á viðmið úr annarri rannsókn sem eiga við um blóðhag litilla nagdýra, sem og apakatta og smásvína sem haldin eru í búrum á tilraunastofum. Eftir því sem dýr eru smærri þeim mun viðkvæmara er jafnvægið á blóðbúskap þeirra og því eðlilegt að varúðarviðmið hjá þeim sé lægra en hjá stærri dýrum. Viðmið við smádýrin eru að taka ekki meira en 7,5% af blóðmagni þeirra vikulega – og árið um kring, semsagt í 52 skipti öll árin sem dýrinu er tekið blóð. Úr hryssunum okkar hér eru teknir 5 lítrar vikulega síðsumarsí mest 8 skipti, meðaltalið er 6 skipti. Það er um það bil 16-18% af blóði þeirra. En hér er það sem dýralæknar vita og þið þurfið líka að vita: þar sem hestar eru þróunarsögulega flóttadýr sem þurtu að þola að geta hlaupið lengi á berangri undan rándýrum, halda þeir verulegan varabirgðir af rauðum blóðkornum í miltanu til að grípa til og dæla út í blóðið. Blóðmyndun er því hröð. Svona er blóðhagur hesta, en ekki manna. Né músa. Hestar geyma um það bil 30% af blóði sínu sem tiltækan varaforða í miltanu og þetta er ein aðalástæðan fyrir að hryssurnar okkar þola blóðtökuna vel. Þetta truflar ekki blóðhaginn hjá þeim þannig að þær eigi erfitt að bæta sér það. En myndi trufla mýs. Og menn. Nei, þær eru ekki miður sín af skelfingu og ekki í lærðu hjálparleysi. Þær svara fyrir sig, eru pirraðar og leiðist þetta, frekar en annað. Eins og kindur þegar þær eru klaufaklipptar: finnst það ekki gaman. Eða hundar sem þarf að bursta flækurnar úr. Ekki gaman. Öllum dýrum finnst óþægilegt að láta setja höfuð sitt í þvingaða stöðu, líka hestum, hvort sem það er upp á við eða niður á við með taumtogun. En gagnvart hryssunum er það nauðsynlegt öryggis þeirra vegna. Svona vinna hryssurnar fyrir sér, sem búfé, örfáa daga á ári. Tilvik illrar meðferðar eru fá, enda tók það þrjú ár og fleiri hundruði klukkustunda upptökur með njósnabúnaði á fjölda bæja að finna fáein tilvik. Auðvitað á að taka á slíku, en tilvik illrar meðferðar eru ekki ástæða til að banna dýrahaldið. Þá þyrfti raunar að banna allt dýrahald. Já og barneignir. Höfum einnig í huga að þetta eru örfáar (mjög vel stílfærðar) mínútur, en upptökurnar mörg þúsund mínútur þar sem er ekkert að frétta. Ykkur er ekki sýnt það. Það er jafnframt ástæða til að skoða fleiri þætti áróðurs sem hefur verið borinn í ykkur frá Evrópu og næsta grein er um það. Stöndum með hryssunum. Látum ekki taka þær frá okkur. Já, bætum dýrahald, en gerum það með faglegri þekkingu að leiðarljósi. Ef þið viljið fá frumheimildir þá er ykkur velkomið að hafa samband. Höfundur var formaður Dýraverndarsambands Íslands og vinnur að stofnun nýs félagsafls í þágu dýravelferðar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun