Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar 9. nóvember 2024 11:01 Andúð á leiðtogum stjórnarflokka vekur upp spurningar um eðli stjórnmálalegrar gagnrýni og hlutverk stjórnarandstöðu í lýðræðislegu samfélagi. Þrátt fyrir að þessir leiðtogar hafi oft verið skotmark háværrar gagnrýni og deilna, hafa stjórnarflokkarnir haldið völdum í mörg ár. Þetta vekur upp spurningar um hvort þessi andúð sé í raun merki um veikleika stjórnarandstöðunnar frekar en styrkleika stjórnarflokkanna. Söguleg þróun íslenskrar stjórnarandstöðu gefur mikilvæga innsýn í þetta. Sem dæmi og á stríðsárunum og í kringum stofnun lýðveldisins var stjórnarandstaðan og þá sérstaklega Sósíalistaflokkurinn, tiltölulega sterk og hafði ákveðna getu til að virkja óánægju meðal almennings. Hins vegar, á eftirstríðsárunum, þegar Sjálfstæðisflokkurinn var í lykilhlutverki í ríkisstjórnum, var stjórnarandstaðan oft klofin og því minna áhrifarík, sem gerði stjórnarflokkunum kleift að halda völdum þrátt fyrir gagnrýni. Þegar stjórnarandstaðan getur ekki nýtt sér gagnrýni á stjórnvöld til að styrkja eigin stöðu eða bjóða fram trúverðuga valkosti, getur það bent til skorts á skýrum stefnumálum eða leiðtogum sem almenningur telur vera betri kost. Þetta endurspeglast í þróun íslenskra stjórnmála, til að mynda á áttunda áratugnum, þegar stjórnarandstaðan náði meiri samstöðu og sameinaðist um að koma á fót vinstristjórn, sem nýtti sér óánægju með sitjandi stjórnvöld. Þessi sameining veitti þeim styrk og gerði þeim kleift að koma til valda. Það er einnig rétt að íhuga hvort það að stjórnarflokkarnir hafi náð að viðhalda völdum sinum, þrátt fyrir gagnrýnina, sé vegna hæfileika þeirra til að mæta þörfum kjósenda eða hvort það stafi af skorti á raunverulegum valkostum í stjórnarandstöðunni. Þetta sést á níunda áratugnum þegar stjórnarandstaðan átti erfitt með að koma á framfæri trúverðugum valkostum við stefnu ríkisstjórnarinnar, sem gerði það að verkum að stjórnarflokkar fengu forskot í augum kjósenda. Efnahagshrunið 2008 markaði tímamót þar sem almenningur missti traust á sitjandi stjórnarflokkum, sérstaklega Sjálfstæðisflokknum og sneri sér að stjórnarandstöðunni, sem kom til valda undir forystu VG og Samfylkingarinnar. Þetta var dæmi um hvernig djúpstæð óánægja og trúverðugir valkostir geta kollvarpað ríkjandi valdajafnvægi. Á hinn bóginn hefur stjórnarandstaðan átt erfitt með að halda þessum styrk síðan, og sitjandi stjórnarflokkar hafa haldið völdum þrátt fyrir gagnrýni. Viðhorf kjósenda gegna lykilhlutverki í þessu samhengi. Þegar vantraust er mikið kann að vera að kjósendur haldið sig við þá flokka sem þeir þekkja, jafnvel þótt þeir séu óánægðir, einfaldlega vegna þess að þeir telja að stjórnarandstaðan bjóði ekki upp á betri kost. Þá sýnir söguleg reynsla að stjórnarandstaðan hefur bæði sýnt styrkleika og veikleika, eftir því hvort hún hefur náð að sameinast um trúverðuga stefnu og leiðtoga. Þegar stjórnarandstöðum hefur ekki tekist þetta, hafa stjórnarflokkarnir oft haldið völdum, þrátt fyrir óánægju og gagnrýni. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Setjum söguna í samhengi við nútímann Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Frelsi 2024 Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Samgöngur eru heilbrigðismál Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Vegferð í þágu barna skilar árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Þjóðarátak í sölu á klósettpappír Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Skínandi skær í skammdeginu Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rasismi Einar Helgason skrifar Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson skrifar Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir skrifar Skoðun Greiðar samgöngur í Norðvesturkjördæmi Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring skrifar Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að kreista mjólkurkúna Björg Ágústsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál eru loftslagsmál Steinunn Kristín Guðnadóttir skrifar Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Flug til framtíðar Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn boðar jafnvægi, forgangsröðun og ábyrgð Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Sjá meira
Andúð á leiðtogum stjórnarflokka vekur upp spurningar um eðli stjórnmálalegrar gagnrýni og hlutverk stjórnarandstöðu í lýðræðislegu samfélagi. Þrátt fyrir að þessir leiðtogar hafi oft verið skotmark háværrar gagnrýni og deilna, hafa stjórnarflokkarnir haldið völdum í mörg ár. Þetta vekur upp spurningar um hvort þessi andúð sé í raun merki um veikleika stjórnarandstöðunnar frekar en styrkleika stjórnarflokkanna. Söguleg þróun íslenskrar stjórnarandstöðu gefur mikilvæga innsýn í þetta. Sem dæmi og á stríðsárunum og í kringum stofnun lýðveldisins var stjórnarandstaðan og þá sérstaklega Sósíalistaflokkurinn, tiltölulega sterk og hafði ákveðna getu til að virkja óánægju meðal almennings. Hins vegar, á eftirstríðsárunum, þegar Sjálfstæðisflokkurinn var í lykilhlutverki í ríkisstjórnum, var stjórnarandstaðan oft klofin og því minna áhrifarík, sem gerði stjórnarflokkunum kleift að halda völdum þrátt fyrir gagnrýni. Þegar stjórnarandstaðan getur ekki nýtt sér gagnrýni á stjórnvöld til að styrkja eigin stöðu eða bjóða fram trúverðuga valkosti, getur það bent til skorts á skýrum stefnumálum eða leiðtogum sem almenningur telur vera betri kost. Þetta endurspeglast í þróun íslenskra stjórnmála, til að mynda á áttunda áratugnum, þegar stjórnarandstaðan náði meiri samstöðu og sameinaðist um að koma á fót vinstristjórn, sem nýtti sér óánægju með sitjandi stjórnvöld. Þessi sameining veitti þeim styrk og gerði þeim kleift að koma til valda. Það er einnig rétt að íhuga hvort það að stjórnarflokkarnir hafi náð að viðhalda völdum sinum, þrátt fyrir gagnrýnina, sé vegna hæfileika þeirra til að mæta þörfum kjósenda eða hvort það stafi af skorti á raunverulegum valkostum í stjórnarandstöðunni. Þetta sést á níunda áratugnum þegar stjórnarandstaðan átti erfitt með að koma á framfæri trúverðugum valkostum við stefnu ríkisstjórnarinnar, sem gerði það að verkum að stjórnarflokkar fengu forskot í augum kjósenda. Efnahagshrunið 2008 markaði tímamót þar sem almenningur missti traust á sitjandi stjórnarflokkum, sérstaklega Sjálfstæðisflokknum og sneri sér að stjórnarandstöðunni, sem kom til valda undir forystu VG og Samfylkingarinnar. Þetta var dæmi um hvernig djúpstæð óánægja og trúverðugir valkostir geta kollvarpað ríkjandi valdajafnvægi. Á hinn bóginn hefur stjórnarandstaðan átt erfitt með að halda þessum styrk síðan, og sitjandi stjórnarflokkar hafa haldið völdum þrátt fyrir gagnrýni. Viðhorf kjósenda gegna lykilhlutverki í þessu samhengi. Þegar vantraust er mikið kann að vera að kjósendur haldið sig við þá flokka sem þeir þekkja, jafnvel þótt þeir séu óánægðir, einfaldlega vegna þess að þeir telja að stjórnarandstaðan bjóði ekki upp á betri kost. Þá sýnir söguleg reynsla að stjórnarandstaðan hefur bæði sýnt styrkleika og veikleika, eftir því hvort hún hefur náð að sameinast um trúverðuga stefnu og leiðtoga. Þegar stjórnarandstöðum hefur ekki tekist þetta, hafa stjórnarflokkarnir oft haldið völdum, þrátt fyrir óánægju og gagnrýni. Höfundur er lögfræðingur.
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun