Horfin þjóð Sævar Þór Jónsson skrifar 24. október 2024 19:31 Nú í tilefni 80 ára afmæli lýðveldisins er vert að líta til baka og meta hversu langt þessi unga þjóð er á veg komin. Sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins er fyrir margt löngu horfin. Sumir tala um gamla Ísland og horfa til fortíðar með söknuði eins og allt hafi verið betra þá. Á ákveðnum tímapunkti á lífsleiðinni horfa flestir til fortíðar með eftirsjá en það er ekki alltaf þannig að hið gamla hafi verið betra. Það á sér alltaf einhver þróun stað í öllu sem hefur bæði kosti og galla. Það verður hins vegar að játast að sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins var dugleg. Hún þurfti að brjótast út úr mikilli fátækt og þá var aðalmarkmiðið að hafa vinnu og búa til sín eigin tækifæri. Þá var ekki spurt hvað ríkið eða stjórnvöld gerðu fyrir fólkið. Þá var ekki tími til að fara á torg og barma sér yfir óréttlæti, mismunun, getuleysi eða aðgerðaleysi almennt í stjórnkerfinu líkt og nú er gert. Fólk virðist hafa lagt meira af mörkum til að byggja upp samfélagið án þess að spyrja hvað það fengi sjálft fyrir sitt framlag. Einstaklingsframtakið virðist hafa verið virkara þá en það er í dag. Þetta var önnur þjóð sem var menningarlega einsleitari en hún er í dag. En höfum við þá misst af einhverju? Hvernig er þá þessi þjóð í dag. Við erum blandaðri, við erum í hringiðu menningarfjölbreytni sem hefur gefið okkur önnur og margvíslegri tækifæri en þekktist áður fyrr. Við erum samt ekki að hlúa nógu vel að tungumálinu okkar eða tryggja framtíð íslenskunnar. Stjórnmálamenn virðast skorta getu í að taka á þeim málum af festu af óskiljanlegum ástæðum. Kannski að vald ferðaþjónustunnar ráði þar ferðinni því það skortir ódýrt vinnuafl í þá grein og þá má ekki gera miklar kröfur. Í dag kvartar fólk yfir misrétti í sinn garð hvort sem það eru minnihlutahópar sem vilja láta taka eftir sér af því þeir eru jú minnihlutahópar og þurfa að minna á sig, eða stjórnmálaofvitar sem hljóma ótrúlega líkt og anarkistar sem vilja skapa glundroða í samfélaginu í nafni tjáningarfrelsis. Þá er ekki hægt að þverfóta fyrir öllum þeim ólíku hagsmunahópum sem telja að þeir eigi rétt á athygli á því sem þeir hafa fram að færa, án þess að það liggi ljóst fyrir hvað þeir standi í raun og veru fyrir og hvað þeir hafi fram að færa til uppbyggingar þjóðarinnar. Við kvörtum endalaust yfir hlutskipti okkar, hömumst við að tala um úrbætur í hvaða máli sem er eða að við séum beitt órétti í öllu því sem við kemur samskiptum við stjórnvöld. Við erum með hóp af vinstri sinnuðu fólki sem vill helst hafa alla í breyttum lífsstíl, lífsstíl sem ekki endilega hentar öllum eða höfðar sérstaklega til allra, helst láta alla hjóla eða ganga án þess að taka nokkurt tillit til þess hvort aðstaða sé til þess. Þetta sama fólk talar gegn þeirri samfélagslegu uppbyggingu sem hin eldri kynslóð lýðveldisstofnenda barðist fyrir. Þetta er sama fólkið sem upphefur sig með því að kalla sig vinstri sinnað og jafnréttissinna en vill ekki hlusta á að fólk hafi ólíkar skoðanir eða lífsstíl en það sjálft. Þetta fólk man eflaust ekki eftir atvinnuleysi eða fábreytni í atvinnuframboði. Svo er það annar hópur sem auðinn hefur og leggur sig alla fram í að búa sér til fjárhagsleg tækifæri sem nýtast þeim og þeim einum en tala fyrir því að þjóðin eigi að standa saman og vinna saman. Þetta eru þeir sem vilja einangra landið, þeir sem halda völdum á kostnað þjóðar sem þeir telja sig eiga með húð og hári. Það er til lítils að eiga við þennan hóp enda er hann búinn að koma sér vel fyrir í stjórnkerfi landsins. Þá er það þriðji hópurinn sem er út undan í öllu. Sá hópur vill eiga jöfn tækifæri á vinnu, menntun og heilbrigðiskerfi. Fólkið sem bíður eftir því að komast að í heilbrigðiskerfinu og stendur undir þjóðinni í reynd. Fólkið sem greiðir öll sín gjöld og skyldur. Lætur undan ofstæki hinna tveggja hópa þó það sé þeim þvert um geð. Fólkið sem leggur til samfélagsins með auknum álögum og ofstæki hins opinbera, fólkið sem þegir af ótta við að það geti ekki tjáð sig því annars mætir þeim ofstækið. Fólkið sem hugsar um að vera sjálfstætt og metið af sínum eigin verðleikum. Þessi hópur fólks er sífellt að láta meira undan. Þetta er fólkið sem byggði þjóðina og fórnaði öllu. Fólkið sem í dag er búið að fá nóg af skoðanakúgunum og ofstækinu og er farið að hneigjast til hægri öfgaafla sem lofa breytingum. Þetta er sú þróun sem er orðin augljós allt í kringum okkur. Þessi þriðji hópur er orðinn þreyttur á fámennum klappstýrum stórra þjóðfélagsbreytinga og atvinnupólitíkusum sem hugsa um að halda valdinu sama hvað og svíkja sífellt loforð um breytingar. Þetta er fólkið sem sættir sig ekki lengur við að vera þriðja flokks þegnar í eigin landi sem þeir leggja mikið til. Það er orðið brýnt að við lítum í eigin barm og skoðum hver við erum orðin eftir þessar miklu og hröðu breytingar sem hafa orðið frá því að Ísland varð lýðveldi, - er þetta þjóð sátta og samheldni líkt og við lýðveldisstofnun? Það er vert að velta þessu spurningum fyrir sér þegar við horfum upp á aðstæður í nágrannaríkjum okkar þar sem við sjáum hverjar afleiðingarnar geta orðið af sinnuleysi stjórnmálamanna í garð þessa hóps. Það kann vel að vera að hér séu hlutir settir fram í mikilli einfeldni en það er þó vert að hafa í huga hvernig stjórnmálin í Evrópu hafa þróast og hvers vegna fólk er farið að snúa sér meira í átt að hægri öfgum en áður þrátt fyrir upplýstara samfélög. Höfundur er hæstaréttarlögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sævar Þór Jónsson Íslensk tunga Alþingi Efnahagsmál Mest lesið Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley Skoðun Skoðun Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Sjá meira
Nú í tilefni 80 ára afmæli lýðveldisins er vert að líta til baka og meta hversu langt þessi unga þjóð er á veg komin. Sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins er fyrir margt löngu horfin. Sumir tala um gamla Ísland og horfa til fortíðar með söknuði eins og allt hafi verið betra þá. Á ákveðnum tímapunkti á lífsleiðinni horfa flestir til fortíðar með eftirsjá en það er ekki alltaf þannig að hið gamla hafi verið betra. Það á sér alltaf einhver þróun stað í öllu sem hefur bæði kosti og galla. Það verður hins vegar að játast að sú þjóð sem stóð að stofnun lýðveldisins var dugleg. Hún þurfti að brjótast út úr mikilli fátækt og þá var aðalmarkmiðið að hafa vinnu og búa til sín eigin tækifæri. Þá var ekki spurt hvað ríkið eða stjórnvöld gerðu fyrir fólkið. Þá var ekki tími til að fara á torg og barma sér yfir óréttlæti, mismunun, getuleysi eða aðgerðaleysi almennt í stjórnkerfinu líkt og nú er gert. Fólk virðist hafa lagt meira af mörkum til að byggja upp samfélagið án þess að spyrja hvað það fengi sjálft fyrir sitt framlag. Einstaklingsframtakið virðist hafa verið virkara þá en það er í dag. Þetta var önnur þjóð sem var menningarlega einsleitari en hún er í dag. En höfum við þá misst af einhverju? Hvernig er þá þessi þjóð í dag. Við erum blandaðri, við erum í hringiðu menningarfjölbreytni sem hefur gefið okkur önnur og margvíslegri tækifæri en þekktist áður fyrr. Við erum samt ekki að hlúa nógu vel að tungumálinu okkar eða tryggja framtíð íslenskunnar. Stjórnmálamenn virðast skorta getu í að taka á þeim málum af festu af óskiljanlegum ástæðum. Kannski að vald ferðaþjónustunnar ráði þar ferðinni því það skortir ódýrt vinnuafl í þá grein og þá má ekki gera miklar kröfur. Í dag kvartar fólk yfir misrétti í sinn garð hvort sem það eru minnihlutahópar sem vilja láta taka eftir sér af því þeir eru jú minnihlutahópar og þurfa að minna á sig, eða stjórnmálaofvitar sem hljóma ótrúlega líkt og anarkistar sem vilja skapa glundroða í samfélaginu í nafni tjáningarfrelsis. Þá er ekki hægt að þverfóta fyrir öllum þeim ólíku hagsmunahópum sem telja að þeir eigi rétt á athygli á því sem þeir hafa fram að færa, án þess að það liggi ljóst fyrir hvað þeir standi í raun og veru fyrir og hvað þeir hafi fram að færa til uppbyggingar þjóðarinnar. Við kvörtum endalaust yfir hlutskipti okkar, hömumst við að tala um úrbætur í hvaða máli sem er eða að við séum beitt órétti í öllu því sem við kemur samskiptum við stjórnvöld. Við erum með hóp af vinstri sinnuðu fólki sem vill helst hafa alla í breyttum lífsstíl, lífsstíl sem ekki endilega hentar öllum eða höfðar sérstaklega til allra, helst láta alla hjóla eða ganga án þess að taka nokkurt tillit til þess hvort aðstaða sé til þess. Þetta sama fólk talar gegn þeirri samfélagslegu uppbyggingu sem hin eldri kynslóð lýðveldisstofnenda barðist fyrir. Þetta er sama fólkið sem upphefur sig með því að kalla sig vinstri sinnað og jafnréttissinna en vill ekki hlusta á að fólk hafi ólíkar skoðanir eða lífsstíl en það sjálft. Þetta fólk man eflaust ekki eftir atvinnuleysi eða fábreytni í atvinnuframboði. Svo er það annar hópur sem auðinn hefur og leggur sig alla fram í að búa sér til fjárhagsleg tækifæri sem nýtast þeim og þeim einum en tala fyrir því að þjóðin eigi að standa saman og vinna saman. Þetta eru þeir sem vilja einangra landið, þeir sem halda völdum á kostnað þjóðar sem þeir telja sig eiga með húð og hári. Það er til lítils að eiga við þennan hóp enda er hann búinn að koma sér vel fyrir í stjórnkerfi landsins. Þá er það þriðji hópurinn sem er út undan í öllu. Sá hópur vill eiga jöfn tækifæri á vinnu, menntun og heilbrigðiskerfi. Fólkið sem bíður eftir því að komast að í heilbrigðiskerfinu og stendur undir þjóðinni í reynd. Fólkið sem greiðir öll sín gjöld og skyldur. Lætur undan ofstæki hinna tveggja hópa þó það sé þeim þvert um geð. Fólkið sem leggur til samfélagsins með auknum álögum og ofstæki hins opinbera, fólkið sem þegir af ótta við að það geti ekki tjáð sig því annars mætir þeim ofstækið. Fólkið sem hugsar um að vera sjálfstætt og metið af sínum eigin verðleikum. Þessi hópur fólks er sífellt að láta meira undan. Þetta er fólkið sem byggði þjóðina og fórnaði öllu. Fólkið sem í dag er búið að fá nóg af skoðanakúgunum og ofstækinu og er farið að hneigjast til hægri öfgaafla sem lofa breytingum. Þetta er sú þróun sem er orðin augljós allt í kringum okkur. Þessi þriðji hópur er orðinn þreyttur á fámennum klappstýrum stórra þjóðfélagsbreytinga og atvinnupólitíkusum sem hugsa um að halda valdinu sama hvað og svíkja sífellt loforð um breytingar. Þetta er fólkið sem sættir sig ekki lengur við að vera þriðja flokks þegnar í eigin landi sem þeir leggja mikið til. Það er orðið brýnt að við lítum í eigin barm og skoðum hver við erum orðin eftir þessar miklu og hröðu breytingar sem hafa orðið frá því að Ísland varð lýðveldi, - er þetta þjóð sátta og samheldni líkt og við lýðveldisstofnun? Það er vert að velta þessu spurningum fyrir sér þegar við horfum upp á aðstæður í nágrannaríkjum okkar þar sem við sjáum hverjar afleiðingarnar geta orðið af sinnuleysi stjórnmálamanna í garð þessa hóps. Það kann vel að vera að hér séu hlutir settir fram í mikilli einfeldni en það er þó vert að hafa í huga hvernig stjórnmálin í Evrópu hafa þróast og hvers vegna fólk er farið að snúa sér meira í átt að hægri öfgum en áður þrátt fyrir upplýstara samfélög. Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun