Strandveiðar án kvóta Magnús Jónsson skrifar 30. maí 2023 15:01 Eins og kunnugt er gaf matvælaráðherra út þá yfirlýsingu í upphafi ferils síns sem ráðherra sjávarútvegsins, að hún vildi með skipun stærstu nefndar sögunnar undir merki “Auðlindin okkar” stuðla að meiri samfélagslegri sátt um alla umgjörð sjávarútvegsins. Hingað til hefur ekki náðst mikill árangur í þessu hjá ráðherra. Þvert á móti hefur henni tekist að skapa úlfúð og deilur meðal smábátasjómann um flest þau mál sem hún hefur lagt fram. Nægir þar að nefna frumvarp um veiðistjórn grásleppu og frumvarp um svokallaða aflvísa þar sem auka á togveiðiheimildir í nafni umhverfisverndar upp í fjörur víða um land. Síðast en ekki síst lagði ráðherra nýlega fram frumvarp um svæðaskiptingu strandveiða, þar sem landshlutum, útgerðarstöðum umhverfis landið sem og útgerðum smábáta er att saman með því að hverfa til fyrirkomulags við strandveiðar sem var við líði fyrir 2018 og flestir voru sammála um að væri óhagkvæmt,og hættulegt. Skemmdarverk á strandveiðikerfinu Það er umhugsunarefni að á sama tíma og meira en 70% þjóðarinnar sem og landsfundur VG frá sl. vetri, vill efla strandveiðar stórlega gengur ráðherra VG þvert gegn þessum vilja bæði þjóðarinnar og sinna eigin flokksmanna og hyggst fremja skemmdarverk á því fyrirkomulagi við strandveiðar sem góð sátt var um meðal langflestra smábátasjómanna. Fyrirkomulag sem var lögbundið 2018, þ.e. allt að 12 veiðidagar á mánuði fjóra mánaði á ári með stífum takmörkunum á ýmsum sviðum. En því miður var í lögin settur fyrirvari um kvóta á heildarafla alls flotans og stöðvunarskyldu Fiskistofu á veiðum, færi heildarafli yfir tiltekið magn. Magn sem sagt er ákveðið í nafni vísinda en sem í reynd hefur sáralítið með náttúruvísindi að gera eins og ég hef lært þau. Vísindi sem að allmiklu leyti byggist á tilgátum og tölfræði sem fáir sem koma nálægt fiskveiðum hafa trú á. Er því rétt að skoða vísindalegar forsendur fyrir heildarkvóta á strandveiðar. Gagnrýniskýrsla frá 2002 og reynslan síðan Fyrir rúmum tveimur áratugum fékk þáverandi sjávaútvegsráðherra Árni M. Matthiesen fiskifræðinginn Tuma Tómasson skólastjóra sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna til að gera úttekt á aðferðum og rannsóknaárangri Hafrannsóknarstofnunar. Kom skýrslan“Fagleg gagnrýni á stofnmat og veiðiráðgjöf Hafrannóknastofnunarinnar” útárið 2002. Af einhverjum ástæðum fékk þessi skýrsla litla umfjöllun og hafði ég lengi á tilfinningunni að henni hefði verið stungið ofan í skúffu í ráðuneytinu, henni læst og lyklinum hent. En nú hef ég fundið hana á gagnalista “Auðlindarinnar okkar” þótt enn fari engum sögum af umfjöllun um hana þar. Í þessari skýrslu voru einkum teknir til umfjöllunar fjórir meginþættir sem lúta af rannsóknum og ráðgjöf Hafró en þeir eru: Náttúruleg afföll Áhrif stærðar hrygningarstofns á viðkomu Áhrif stofngerðar á afrakstur Hvort um sé að ræða fleiri en einn stofn Hafa verður í huga að þegar þessi skýrsla var unnin hafði kvótakerfið verið rekið í tæp 20 ár og og reynsla af ráðgöfinni orðin álíka gömul. Nú hafa bæst við önnur 20 ár og er því áhugavert að skoða hvort það breytir einhverju um fyrri gagnrýni. Ein af grundvallarforsendum ráðgjafarinnar er að árleg afföll í fiskistofni eða náttúruleg dánatala sé þekkt. Aðeins ein rannsókn hefur farið fram á þessum þætti en hana vann Jón Jónsson fiskifræðingur árið 1960 og fékk þá út að árleg afföll í þorski eldri en 10 ára væru um 18%. Hefur þessi meira en 60 ára gamla rannsókn síðan verið heimfærð upp á alla aldursflokka yfir 3 árum óháð æti, umhverfisaðstæðum í hafinu og samspili við aðra stofna. Tumi bendir á að flestum þyki líklegt að náttúrulegur dauði sveiflist töluvert ekki síst í yngri fiski. Sé hins vegar alltaf gert ráð fyrir sömu afföllum þurfi stöðugt að vera “leiðrétta” útreikninga eða stofnmat aftur í tímann. Þetta hefur sýnt sig vera nánast regla hjá Hafrannsóknastofnun síðustu 20 árin og “leiðréttingin” oft stórfelld (100 þúsund tonn eða meira). Hefur Hafró yfirleitt talað um of- eða vanmat á stofnstærð þótt miklu líklegra sé að breytileikinn í reiknilíkaninu sé fyrst og fremst náttúruleg afföll. Hér er ekki ástæða til að rekja þær kenningar sem settar hafa verið fram um samspil hrygningarstofns og nýliðunar enda hefur nánast engin fylgni sést þarna á milli hér við land. Fyrir fáum árum mældi Hafró hrygningarstofninn í þorski meira en 600.000 tonn eða það mesta í um 60 ár. Þetta hafði hins vegar engin sýnileg áhrif á nýliðun og raunar hefur enginn sterkur nýliðunarárgangur komið fram í þorski í tæp 40 ár. Hafa fiskifræðingar engar skýringar getað gefið á þessu og er kannski eitt besta dæmið um þekkingarskortinn sem enn er til staðar þegar kemur að forsendum ráðgjafarinnar. Í skýrslu Tuma er bent á að sú meginstefna Hafró að vernda ókynþroska fisk undir 5 ára aldri sé umdeild. Til þess að sú stefna gangi upp þarf náttúruleg dánartala alltaf að vera lág (og föst) og vöxtur einstaklinga óháður stærðarsamsetningu stofnsins. Hvorugu er hins vegar til að dreifa. Þróun í kynþroskaaldri bendir til þess að þessi stefna og þessar forsendur standist alls ekki og að með henni sé stöðugt verið að draga úr afraksturgetu þorskstofnins. Raunar hefur á síðari árum einnig verið rætt um hvort að með þessari nýtingarstefnu sé verið að breyta erfðaeiginleikum stofnsins með algerlega ófyrirséðum afleiðingum. Aflamarkskerfið sem tekið var upp 1983 gerir í meginatriðum ráð fyrir að í hafinu umhverfis Ísland sé um einn þorskstofn að ræða. Með tímanum hefur þó komið æ betur í ljós að svo er alls ekki. Mikinn fjölda smærri stofna er hér að finna og þótt um náinn skyldleika sé að ræða eru þessir staðbundnu stofnar meira og minna ótengdir stóra eða stóru stofnunum við Suður- og Vesturland. Þar sem um mismunandi vaxtaraðstæður milli hafsvæða umhverfis landið er að ræða þurfi að beita mismunandi sóknarmynstri og veiðistjórn. Engar forsendur fyrir heildaraflamarki á strandveiðum Með vísan til þess sem sagði í skýrslu Tuma frá 2002 og í ljósi reynslunnar síðan tel ég einsýnt að engar þekkingarlegar forsendur voru og eru enn síður í dag fyrir því að setja það magn sem líklega næst með strandveiðum í heildarkvóta. Miðað við þann fjölda báta sem stundar þessar veiðar og breytileika í gæftum og aflabrögðum er afar ólíklegt að heildarafli fari yfir 15.000 tonn. Það er aðeins brot af þeim skekkjumörkum og “leiðréttingum” sem augljóslega eru í árlegri ráðgjöf Hafró. Að halda öðru fram er ekkert annað en blekking eða afneitun á þeirri ófullkomnu og umdeildu þekkingu sem ráðgjöfin byggist á. Því er hér með skorað á stjórnvöld og Alþingi að taka strandveiðarnar út úr heildarkvóta enda vita allir sem vilja vita að handfæraveiðar geta aldrei gengið nærri nokkrum stofni. Höfundur er veðurfræðingur og formaður Drangeyjar- smábátafélags Skagafjarðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Eins og kunnugt er gaf matvælaráðherra út þá yfirlýsingu í upphafi ferils síns sem ráðherra sjávarútvegsins, að hún vildi með skipun stærstu nefndar sögunnar undir merki “Auðlindin okkar” stuðla að meiri samfélagslegri sátt um alla umgjörð sjávarútvegsins. Hingað til hefur ekki náðst mikill árangur í þessu hjá ráðherra. Þvert á móti hefur henni tekist að skapa úlfúð og deilur meðal smábátasjómann um flest þau mál sem hún hefur lagt fram. Nægir þar að nefna frumvarp um veiðistjórn grásleppu og frumvarp um svokallaða aflvísa þar sem auka á togveiðiheimildir í nafni umhverfisverndar upp í fjörur víða um land. Síðast en ekki síst lagði ráðherra nýlega fram frumvarp um svæðaskiptingu strandveiða, þar sem landshlutum, útgerðarstöðum umhverfis landið sem og útgerðum smábáta er att saman með því að hverfa til fyrirkomulags við strandveiðar sem var við líði fyrir 2018 og flestir voru sammála um að væri óhagkvæmt,og hættulegt. Skemmdarverk á strandveiðikerfinu Það er umhugsunarefni að á sama tíma og meira en 70% þjóðarinnar sem og landsfundur VG frá sl. vetri, vill efla strandveiðar stórlega gengur ráðherra VG þvert gegn þessum vilja bæði þjóðarinnar og sinna eigin flokksmanna og hyggst fremja skemmdarverk á því fyrirkomulagi við strandveiðar sem góð sátt var um meðal langflestra smábátasjómanna. Fyrirkomulag sem var lögbundið 2018, þ.e. allt að 12 veiðidagar á mánuði fjóra mánaði á ári með stífum takmörkunum á ýmsum sviðum. En því miður var í lögin settur fyrirvari um kvóta á heildarafla alls flotans og stöðvunarskyldu Fiskistofu á veiðum, færi heildarafli yfir tiltekið magn. Magn sem sagt er ákveðið í nafni vísinda en sem í reynd hefur sáralítið með náttúruvísindi að gera eins og ég hef lært þau. Vísindi sem að allmiklu leyti byggist á tilgátum og tölfræði sem fáir sem koma nálægt fiskveiðum hafa trú á. Er því rétt að skoða vísindalegar forsendur fyrir heildarkvóta á strandveiðar. Gagnrýniskýrsla frá 2002 og reynslan síðan Fyrir rúmum tveimur áratugum fékk þáverandi sjávaútvegsráðherra Árni M. Matthiesen fiskifræðinginn Tuma Tómasson skólastjóra sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna til að gera úttekt á aðferðum og rannsóknaárangri Hafrannsóknarstofnunar. Kom skýrslan“Fagleg gagnrýni á stofnmat og veiðiráðgjöf Hafrannóknastofnunarinnar” útárið 2002. Af einhverjum ástæðum fékk þessi skýrsla litla umfjöllun og hafði ég lengi á tilfinningunni að henni hefði verið stungið ofan í skúffu í ráðuneytinu, henni læst og lyklinum hent. En nú hef ég fundið hana á gagnalista “Auðlindarinnar okkar” þótt enn fari engum sögum af umfjöllun um hana þar. Í þessari skýrslu voru einkum teknir til umfjöllunar fjórir meginþættir sem lúta af rannsóknum og ráðgjöf Hafró en þeir eru: Náttúruleg afföll Áhrif stærðar hrygningarstofns á viðkomu Áhrif stofngerðar á afrakstur Hvort um sé að ræða fleiri en einn stofn Hafa verður í huga að þegar þessi skýrsla var unnin hafði kvótakerfið verið rekið í tæp 20 ár og og reynsla af ráðgöfinni orðin álíka gömul. Nú hafa bæst við önnur 20 ár og er því áhugavert að skoða hvort það breytir einhverju um fyrri gagnrýni. Ein af grundvallarforsendum ráðgjafarinnar er að árleg afföll í fiskistofni eða náttúruleg dánatala sé þekkt. Aðeins ein rannsókn hefur farið fram á þessum þætti en hana vann Jón Jónsson fiskifræðingur árið 1960 og fékk þá út að árleg afföll í þorski eldri en 10 ára væru um 18%. Hefur þessi meira en 60 ára gamla rannsókn síðan verið heimfærð upp á alla aldursflokka yfir 3 árum óháð æti, umhverfisaðstæðum í hafinu og samspili við aðra stofna. Tumi bendir á að flestum þyki líklegt að náttúrulegur dauði sveiflist töluvert ekki síst í yngri fiski. Sé hins vegar alltaf gert ráð fyrir sömu afföllum þurfi stöðugt að vera “leiðrétta” útreikninga eða stofnmat aftur í tímann. Þetta hefur sýnt sig vera nánast regla hjá Hafrannsóknastofnun síðustu 20 árin og “leiðréttingin” oft stórfelld (100 þúsund tonn eða meira). Hefur Hafró yfirleitt talað um of- eða vanmat á stofnstærð þótt miklu líklegra sé að breytileikinn í reiknilíkaninu sé fyrst og fremst náttúruleg afföll. Hér er ekki ástæða til að rekja þær kenningar sem settar hafa verið fram um samspil hrygningarstofns og nýliðunar enda hefur nánast engin fylgni sést þarna á milli hér við land. Fyrir fáum árum mældi Hafró hrygningarstofninn í þorski meira en 600.000 tonn eða það mesta í um 60 ár. Þetta hafði hins vegar engin sýnileg áhrif á nýliðun og raunar hefur enginn sterkur nýliðunarárgangur komið fram í þorski í tæp 40 ár. Hafa fiskifræðingar engar skýringar getað gefið á þessu og er kannski eitt besta dæmið um þekkingarskortinn sem enn er til staðar þegar kemur að forsendum ráðgjafarinnar. Í skýrslu Tuma er bent á að sú meginstefna Hafró að vernda ókynþroska fisk undir 5 ára aldri sé umdeild. Til þess að sú stefna gangi upp þarf náttúruleg dánartala alltaf að vera lág (og föst) og vöxtur einstaklinga óháður stærðarsamsetningu stofnsins. Hvorugu er hins vegar til að dreifa. Þróun í kynþroskaaldri bendir til þess að þessi stefna og þessar forsendur standist alls ekki og að með henni sé stöðugt verið að draga úr afraksturgetu þorskstofnins. Raunar hefur á síðari árum einnig verið rætt um hvort að með þessari nýtingarstefnu sé verið að breyta erfðaeiginleikum stofnsins með algerlega ófyrirséðum afleiðingum. Aflamarkskerfið sem tekið var upp 1983 gerir í meginatriðum ráð fyrir að í hafinu umhverfis Ísland sé um einn þorskstofn að ræða. Með tímanum hefur þó komið æ betur í ljós að svo er alls ekki. Mikinn fjölda smærri stofna er hér að finna og þótt um náinn skyldleika sé að ræða eru þessir staðbundnu stofnar meira og minna ótengdir stóra eða stóru stofnunum við Suður- og Vesturland. Þar sem um mismunandi vaxtaraðstæður milli hafsvæða umhverfis landið er að ræða þurfi að beita mismunandi sóknarmynstri og veiðistjórn. Engar forsendur fyrir heildaraflamarki á strandveiðum Með vísan til þess sem sagði í skýrslu Tuma frá 2002 og í ljósi reynslunnar síðan tel ég einsýnt að engar þekkingarlegar forsendur voru og eru enn síður í dag fyrir því að setja það magn sem líklega næst með strandveiðum í heildarkvóta. Miðað við þann fjölda báta sem stundar þessar veiðar og breytileika í gæftum og aflabrögðum er afar ólíklegt að heildarafli fari yfir 15.000 tonn. Það er aðeins brot af þeim skekkjumörkum og “leiðréttingum” sem augljóslega eru í árlegri ráðgjöf Hafró. Að halda öðru fram er ekkert annað en blekking eða afneitun á þeirri ófullkomnu og umdeildu þekkingu sem ráðgjöfin byggist á. Því er hér með skorað á stjórnvöld og Alþingi að taka strandveiðarnar út úr heildarkvóta enda vita allir sem vilja vita að handfæraveiðar geta aldrei gengið nærri nokkrum stofni. Höfundur er veðurfræðingur og formaður Drangeyjar- smábátafélags Skagafjarðar.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun