Afvegaleiðing atvinnurekenda Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar 13. febrúar 2023 11:00 Um allan heim er að renna upp fyrir stjórnvöldum að ein stærsta áskorunin sem samfélög standa frammi fyrir er skortur á starfsfólki í heilbrigðisþjónustu og umönnun á sama tíma og þörfin fyrir slíka þjónustu er að aukast mjög á næstu árum vegna hækkandi lífaldurs, hlutfallslegrar fjölgunar aldraðra og fólksfjölgunar. Tillögur flestra landa að viðbrögðum eru kunnuglegar og felast í því að leiðrétta þurfi skakkt verðmætamat á störfum kvenna, bæta starfsaðstæður og þar með heilsu og öryggi starfsfólksins til að laða að hæft fólk til starfa. Allar rannsóknir sýna það sama, að laun karla á vinnumarkaði eru almennt hærri en kvenna og ein stærsta ástæða þess er hve kynskiptur vinnumarkaðurinn er, laun eru yfirleitt lægri í stéttum þar sem konur eru í meirihluta og þær vinna flestar hjá hinu opinbera. Þegar rætt er um opinbera starfsmenn verður að hafa í huga að 2/3 hluti þeirra eru konur. Áróður fjármagnseigenda Samtök atvinnulífsins, Viðskiptaráð og nú síðast Félag atvinnurekenda hafa kosið að líta fram hjá þessum staðreyndum. Þess í stað mæta fulltrúar þeirra í hvert viðtalið eftir öðru og lýsa yfir óhóflegri fjölgun opinberra starfa og staðhæfa að laun á hinum opinbera markaði séu orðin sambærileg og á einkamarkaði. Á sama tíma og undirmannaðar stéttir í menntageiranum, heilbrigðisþjónustu og umönnunarstörfum takast á við verri afleiðingar Covid-19 á starfið en aðrar stéttir, hafa hagsmunasamtök atvinnurekenda og viðskipta kosið að eyða tíma og fjármunum í að reyna að afvegaleiða umræðuna til að þjóna hagsmunum fyrirtækja sem hafa það að meginmarkmiði að greiða sér út sem mestan arð. Með þessu er gerð tilraun til að slá ryki í augu fólks og væntanlega er leikurinn til þess gerður að draga athyglina frá því að fjölmörg fyrirtæki högnuðust á þeim aðstæðum sem mynduðust í heimsfaraldrinum og önnur fengu háa styrki frá ríkinu vegna áhrifa hans en eru um þessar mundir að greiða sér út ríkulegan arð. Mögulega er það til að draga athyglina frá því hvaða áhrif skortur á eftirliti hefur, líkt og fréttir síðustu viku af fiskeldi sýndu fram á. Eða mögulega er raunverulega ástæðan sú að við búum enn í mjög kynjuðu samfélagi þar sem karlar sem njóta valda á grundvelli peninga, nýta stöðu sína til að vinna gegn jafnrétti kynjanna hvort heldur sem er varðandi laun, starfsumhverfi eða stöðu kvenna í samfélaginu almennt. Ef það fæst ekki fólk til að sinna störfum í heilbrigðis, umönnunar- og menntageiranum mun byrðin færast enn frekar yfir á aðstandendur en nú er, sem geta þá ekki sinnt launavinnu sinni jafn vel. Við vitum að það eru konur sem enn bera meginþungann að ólaunaðri umönnunarábyrgð og þær starfa í öllum starfsgeirum samfélagsins í fjölbreyttum störfum. Þetta er ekki bara kynjapólítískt mál heldur grundvallarspurning um hvort við sem samfélag ætlum að viðurkenna að verðmætasköpun á sér einnig stað hjá hinu opinbera líkt og á almennum markaði – og hvernig við ætlum að skipta verðmætunum til að jafna byrðarnar og auka lífsgæði allra. Þeir sem hafa kosið að enduróma málflutning atvinnurekenda í þessari umræðu gera sér vonandi grein fyrir því að staðhæfingar þeirra standast ekki skoðun. Þær stangast raunar á við greiningar Kjaratölfræðinefndar, Fjármálaráðuneytis, Hagstofunnar eða BSRB sem eru stærstu samtök launafólks á opinberum vinnumarkaði. Um fjölda opinberra starfsmanna og laun Það er sannarlega rétt að starfsfólki hefur fjölgað hjá hinu opinbera á undanförnum árum, að hluta til var það tímabundið til að bregðast við faraldrinum en einnig vegna hlutfallslegrar fjölgunar aldraðra og fólksfjölgunar. Þrátt fyrir þessa þróun hefur fjöldi starfsfólks hjá ríkinu staðið í stað sé miðað við fjölda stöðugilda á hverja 1.000 íbúa á árunum 2019-2022 samkvæmt upplýsingum frá Fjármálaráðuneytinu í desember s.l. Þrátt fyrir aukið álag hefur opinberum störfum þannig ekki fjölgað miðað við höfðatölu – það þýðir einfaldlega meira álag á opinbert starfsfólk og verri þjónusta fyrir almenning. Skýrslur Kjaratölfræðinefndar sýna að launin eru hæst á almenna markaðnum en launin hjá hinu opinbera eru almennt lægri þegar launasetning innan einstakra heildarsamtaka launafólks er borin saman. Þar sem áherslan í Lífskjarasamningunum var á að hækka lægstu laun hafði það hlutfallslega meiri áhrif á opinbera markaðnum en þeim almenna. Þeir hópar sem hækkuðu hlutfallslega mest á síðasta kjarasamningstímabili voru konur. Þannig má ætla að lítillega hafi dregið úr launamun kynjanna þar sem laun þeirra eru almennt lægri en annarra. Það er afar jákvæð þróun en þó er enn langt í land til að tryggja launajafnrétti kynjanna hér á landi. Kjarni málsins Umræðan hér á landi á það til að vera í fyrirsagnastíl og stundum ekki á rökum reist. Nýjasta útspil Félags atvinnurekenda er af því tagi. Um er að ræða ein af fjölmörgum samtökum atvinnurekenda, sem græddu á þeim aðstæðum sem sköpuðust í heimsfaraldri kórónaveirunnar og vandséð hvað þau eru að leggja til samfélagsins með áróðri sínum. Það er þó ljóst að aukna skatta eða eftirlit vilja þau ekki. Enn stendur eftir spurningin hvernig samfélag við viljum byggja til framtíðar. Það er augljóslega þörf á nýjum samfélagssáttmála til að bregðast við neyðarástandi í heilbrigðisþjónustu hér á landi, treysta stoðir menntakerfisins, stórbæta umönnun og styrkja innviði heilt yfir til að fyrirbyggja langvarandi veikindi fólks vegna kulnunar eða streitu af völdum álags í starfi sínu eða ólaunaðri umönnunarvinnu. Í umræðunni verða almannahagsmunir að ráða för en ekki sérhagsmunir þeirra fáu. Við verðum að byggja á staðreyndum en ekki kreddum. Þá verður baráttan fyrir jafnrétti kynjanna að vera í forgrunni en ekki hagsmunabarátta fjársterkra karla sem vilja verja völd sín. Höfundur er formaður BSRB. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sonja Ýr Þorbergsdóttir Vinnumarkaður Mest lesið Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Sjá meira
Um allan heim er að renna upp fyrir stjórnvöldum að ein stærsta áskorunin sem samfélög standa frammi fyrir er skortur á starfsfólki í heilbrigðisþjónustu og umönnun á sama tíma og þörfin fyrir slíka þjónustu er að aukast mjög á næstu árum vegna hækkandi lífaldurs, hlutfallslegrar fjölgunar aldraðra og fólksfjölgunar. Tillögur flestra landa að viðbrögðum eru kunnuglegar og felast í því að leiðrétta þurfi skakkt verðmætamat á störfum kvenna, bæta starfsaðstæður og þar með heilsu og öryggi starfsfólksins til að laða að hæft fólk til starfa. Allar rannsóknir sýna það sama, að laun karla á vinnumarkaði eru almennt hærri en kvenna og ein stærsta ástæða þess er hve kynskiptur vinnumarkaðurinn er, laun eru yfirleitt lægri í stéttum þar sem konur eru í meirihluta og þær vinna flestar hjá hinu opinbera. Þegar rætt er um opinbera starfsmenn verður að hafa í huga að 2/3 hluti þeirra eru konur. Áróður fjármagnseigenda Samtök atvinnulífsins, Viðskiptaráð og nú síðast Félag atvinnurekenda hafa kosið að líta fram hjá þessum staðreyndum. Þess í stað mæta fulltrúar þeirra í hvert viðtalið eftir öðru og lýsa yfir óhóflegri fjölgun opinberra starfa og staðhæfa að laun á hinum opinbera markaði séu orðin sambærileg og á einkamarkaði. Á sama tíma og undirmannaðar stéttir í menntageiranum, heilbrigðisþjónustu og umönnunarstörfum takast á við verri afleiðingar Covid-19 á starfið en aðrar stéttir, hafa hagsmunasamtök atvinnurekenda og viðskipta kosið að eyða tíma og fjármunum í að reyna að afvegaleiða umræðuna til að þjóna hagsmunum fyrirtækja sem hafa það að meginmarkmiði að greiða sér út sem mestan arð. Með þessu er gerð tilraun til að slá ryki í augu fólks og væntanlega er leikurinn til þess gerður að draga athyglina frá því að fjölmörg fyrirtæki högnuðust á þeim aðstæðum sem mynduðust í heimsfaraldrinum og önnur fengu háa styrki frá ríkinu vegna áhrifa hans en eru um þessar mundir að greiða sér út ríkulegan arð. Mögulega er það til að draga athyglina frá því hvaða áhrif skortur á eftirliti hefur, líkt og fréttir síðustu viku af fiskeldi sýndu fram á. Eða mögulega er raunverulega ástæðan sú að við búum enn í mjög kynjuðu samfélagi þar sem karlar sem njóta valda á grundvelli peninga, nýta stöðu sína til að vinna gegn jafnrétti kynjanna hvort heldur sem er varðandi laun, starfsumhverfi eða stöðu kvenna í samfélaginu almennt. Ef það fæst ekki fólk til að sinna störfum í heilbrigðis, umönnunar- og menntageiranum mun byrðin færast enn frekar yfir á aðstandendur en nú er, sem geta þá ekki sinnt launavinnu sinni jafn vel. Við vitum að það eru konur sem enn bera meginþungann að ólaunaðri umönnunarábyrgð og þær starfa í öllum starfsgeirum samfélagsins í fjölbreyttum störfum. Þetta er ekki bara kynjapólítískt mál heldur grundvallarspurning um hvort við sem samfélag ætlum að viðurkenna að verðmætasköpun á sér einnig stað hjá hinu opinbera líkt og á almennum markaði – og hvernig við ætlum að skipta verðmætunum til að jafna byrðarnar og auka lífsgæði allra. Þeir sem hafa kosið að enduróma málflutning atvinnurekenda í þessari umræðu gera sér vonandi grein fyrir því að staðhæfingar þeirra standast ekki skoðun. Þær stangast raunar á við greiningar Kjaratölfræðinefndar, Fjármálaráðuneytis, Hagstofunnar eða BSRB sem eru stærstu samtök launafólks á opinberum vinnumarkaði. Um fjölda opinberra starfsmanna og laun Það er sannarlega rétt að starfsfólki hefur fjölgað hjá hinu opinbera á undanförnum árum, að hluta til var það tímabundið til að bregðast við faraldrinum en einnig vegna hlutfallslegrar fjölgunar aldraðra og fólksfjölgunar. Þrátt fyrir þessa þróun hefur fjöldi starfsfólks hjá ríkinu staðið í stað sé miðað við fjölda stöðugilda á hverja 1.000 íbúa á árunum 2019-2022 samkvæmt upplýsingum frá Fjármálaráðuneytinu í desember s.l. Þrátt fyrir aukið álag hefur opinberum störfum þannig ekki fjölgað miðað við höfðatölu – það þýðir einfaldlega meira álag á opinbert starfsfólk og verri þjónusta fyrir almenning. Skýrslur Kjaratölfræðinefndar sýna að launin eru hæst á almenna markaðnum en launin hjá hinu opinbera eru almennt lægri þegar launasetning innan einstakra heildarsamtaka launafólks er borin saman. Þar sem áherslan í Lífskjarasamningunum var á að hækka lægstu laun hafði það hlutfallslega meiri áhrif á opinbera markaðnum en þeim almenna. Þeir hópar sem hækkuðu hlutfallslega mest á síðasta kjarasamningstímabili voru konur. Þannig má ætla að lítillega hafi dregið úr launamun kynjanna þar sem laun þeirra eru almennt lægri en annarra. Það er afar jákvæð þróun en þó er enn langt í land til að tryggja launajafnrétti kynjanna hér á landi. Kjarni málsins Umræðan hér á landi á það til að vera í fyrirsagnastíl og stundum ekki á rökum reist. Nýjasta útspil Félags atvinnurekenda er af því tagi. Um er að ræða ein af fjölmörgum samtökum atvinnurekenda, sem græddu á þeim aðstæðum sem sköpuðust í heimsfaraldri kórónaveirunnar og vandséð hvað þau eru að leggja til samfélagsins með áróðri sínum. Það er þó ljóst að aukna skatta eða eftirlit vilja þau ekki. Enn stendur eftir spurningin hvernig samfélag við viljum byggja til framtíðar. Það er augljóslega þörf á nýjum samfélagssáttmála til að bregðast við neyðarástandi í heilbrigðisþjónustu hér á landi, treysta stoðir menntakerfisins, stórbæta umönnun og styrkja innviði heilt yfir til að fyrirbyggja langvarandi veikindi fólks vegna kulnunar eða streitu af völdum álags í starfi sínu eða ólaunaðri umönnunarvinnu. Í umræðunni verða almannahagsmunir að ráða för en ekki sérhagsmunir þeirra fáu. Við verðum að byggja á staðreyndum en ekki kreddum. Þá verður baráttan fyrir jafnrétti kynjanna að vera í forgrunni en ekki hagsmunabarátta fjársterkra karla sem vilja verja völd sín. Höfundur er formaður BSRB.
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun