Klerkur á villigötum Einar Örn Gunnarsson skrifar 16. október 2020 14:01 Þann 14. október síðastliðinn birtist á Vísi grein eftir Gunnlaug Stefánsson með yfirskriftinni „37 milljarðar gefins á silfurfati“. Tilefnið er að Matvælastofnun veitti laxeldisfyrirtækinu Löxum 10.000 tonna framleiðsluleyfi í Reyðarfirði en félagið hefur unnið að öflun leyfisins frá árinu 2012. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Gunnlaugur tekur sér penna í hönd og ræðst gegn laxeldi en greinar hans eru að mörgu leyti bókmenntalegar því þær fjalla almennt um ímyndaðan veruleika og lögmál sem eiga sér aðeins stað í hugarheimi hans. Þannig bera greinarnar svip af vænisýki og ofstæki. Með guðfræðina að vopni Eins og flestum er kunnugt þá eru leyfi til laxeldis veitt eftir langt, kostnaðarsamt og gagnsætt ferli hjá Skipulagsstofnun, Umhverfisstofnun og Matvælastofnun. Í ferlinu er leitað eftir umsögnum fagstofnana svo sem Hafrannsóknastofnunar, Orkustofnunar, Fiskistofu og fl. Hjá öllum þessum stofnunum starfa fjöldi hámenntaðra sérfræðinga sem taka hvert erindi og fjalla sérstaklega um það út frá fagþekkingu sinni. Almenningi og hlutaðeigandi sveitarfélögum gefst einnig kostur á að koma með sjónarmið sín þar sem erindið er auglýst opinberlega, ítrekað. Þrátt fyrir þetta langa og stranga ferli telur Gunnlaugur að varúðar sé ekki gætt. Með áratuga gamla guðfræðiþekkingu sína að vopni hefur hann talið sig þekkja betur til lífeðlisfræðinnar, erfðafræðinnar og vistfræðinnar en sérfræðingar á hverju sviði. Grundvallarmunur á leyfum Í áðurnefndri grein heldur hann því enn einu sinni fram að eldisleyfi í Noregi og á Íslandi séu sömu gerðar og hafi sama verðgildi. Stór grundvallarmunur er á þeim þar sem hefð er fyrir laxeldi í Noregi þar sem öflugir innviðir hafa byggst upp á áratugum. Aldir hafa verið tugir kynslóða af laxi í fjörðum og góð reynsla er af þeim. Manngert umhverfi greinarinnar í Noregi er eins og best verður á kosið. Norsk leyfi eru varanleg eign sem hægt er að veðsetja en á Íslandi er um að ræða tímabundna opinbera heimild til framkvæmda og reksturs. Norsk yfirvöld hófu ekki sölu eldisleyfa fyrr en eftir aldamótin 2000 þegar iðnaðurinn hafði byggst upp og sannað sig þar í landi eftir áratuga þróun. Fram að því greiddu fyrirtæki aðeins hóflegt gjald fyrir starfs- og rekstrarleyfi. Verðmæta leyfanna er því ekki samanburðarhæft. Í greininni heldur Gunnlaugur því ranglega fram að leyfi til laxeldis séu færð fyrirtækjunum án nokkurs endurgjalds. Fyrir það fysta þurfa félögin að kosta umhverfismatsferli sem veltur á tugum milljóna króna í hverju falli. Auk þess þá greiða félögin 20 SDR eða um 4.000 krónur fyrir hvert tonn sem þeim er heimilt að framleiða á hverju ári og er þá ekki allt upptalið. Órökstuddur hugarburður Í greininni fullyrðir Gunnlaugar án minnstu skírskotunar eða rökstuðnings að sjókvíaeldi á laxi sé mesta ógn sem steðji að umhverfinu, að verið sé að beina eldinu upp á land i lokuð kerfi í nágrannalöndunum og að ört stækkandi hópur neytenda neiti að borða fisk úr opnum sjókvíum þar sem “lúsin herjar, eiturefnum er mokað ofan í kvíarnar og úrgangurinn mallar í kringum fiskinn.” Allt er þetta órökstuddur hugarburður. Að mati hámenntaðra sérfræðinga hjá stofnunum ríkisins og fleiri fagaðila er hér engin hætta á ferðum og alls ekki talið að eldið ógni umhverfinu. Öfugt farið við fullyrðingar Gunnlaugs þá er laxeldi umhverfisvæn atvinnugrein með lágt kolefnisspor. Má nefna að kolefnisspor á hvert kg framleitt af laxi er um 2,5 kg kolefnistvíildis á hvert framleitt kjötkíló, sem er innan við tíundi hluti þess sem er við kjötframleiðslu með nautgripaeldi. Það segir sig sjálft að hér er um matvælaiðnað að ræða á Íslandi þ.e. í þróuðu ríki þar sem virkar eftirlitsstofnarnir starfa. Engin hætta er á því að eiturefnum sé mokað ofan í kvíarnar. Það eru engin áform hvorki í Evrópu, Nýja Sjálandi, Suður Ameríku, Bandaríkjunum né Kanada að færa allt eldi upp á land. Öðru nær eru þjóðir að auka heimildir og stefna til dæmis norsk stjórnvöld að því að auka sjókvíaeldi úr 1,4 milljónum tonna á ári upp í fimm milljónir tonna árlega innan fárra áratuga. Gegn atvinnuuppbyggingu Það kann að vera eitthvað fallegt við prest á eftirlaunum sem hefur verið svo lengi í starfi að hann treystir hvorki Guði né mönnum fyrir heiminum án sinnar íhlutunar. En reyndin er sú að það hugarþel sem endurspeglast í greinum Gunnlaugs er ekki í anda hinnar fögru kristnu trúar þar sem hann hefur ítrekað gert saklausum mönnum upp hugsanir og hugarfar. Órökstuddar fullyrðingar hans eru oft á tíðum stórar og flokkast vart undir annað en persónuníð eða grófan atvinnuróg. Það er athyglivert að sjá mann sem hefur í gegnum tíðina þjónað sem ágætlega launaður prestur á hlunnindajörð berjast með óvönduðum hætti gegn atvinnutækifærum íbúa og þeirri atvinnuuppbyggingu sem er á svæðinu. Það væri virðingarvert ef sá hinn sami hefði fyrir því að kynna sér raunverulegar staðreyndir og kæmi fram með málefnalegum hætti en því er ekki fyrir að fara. Annarlegar hvatir Erfitt er að átta sig á hvaða annarlegu hvatir reka mann til þess að ryðjast fram á ritvöllinn hvað eftir annað og tjá sig um málefni sem hann virðist ekki hafa fyrir því að kynna sér. Í viðleitni til að skilja hvað fyrir honum vakir hverfur hugurinn aldir aftur í tíma þegar dauðasótt geysaði á Íslandi og ungur maður spurði sveitalækni hver væri skelfilegasta og skaðlegasta veiki sem herjað hefði á mannkynið. „Það er öfundsýkin,“ svaraði læknirinn. Höfundur er einn af stofnendum Laxa. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fiskeldi Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Skoðun Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Þann 14. október síðastliðinn birtist á Vísi grein eftir Gunnlaug Stefánsson með yfirskriftinni „37 milljarðar gefins á silfurfati“. Tilefnið er að Matvælastofnun veitti laxeldisfyrirtækinu Löxum 10.000 tonna framleiðsluleyfi í Reyðarfirði en félagið hefur unnið að öflun leyfisins frá árinu 2012. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Gunnlaugur tekur sér penna í hönd og ræðst gegn laxeldi en greinar hans eru að mörgu leyti bókmenntalegar því þær fjalla almennt um ímyndaðan veruleika og lögmál sem eiga sér aðeins stað í hugarheimi hans. Þannig bera greinarnar svip af vænisýki og ofstæki. Með guðfræðina að vopni Eins og flestum er kunnugt þá eru leyfi til laxeldis veitt eftir langt, kostnaðarsamt og gagnsætt ferli hjá Skipulagsstofnun, Umhverfisstofnun og Matvælastofnun. Í ferlinu er leitað eftir umsögnum fagstofnana svo sem Hafrannsóknastofnunar, Orkustofnunar, Fiskistofu og fl. Hjá öllum þessum stofnunum starfa fjöldi hámenntaðra sérfræðinga sem taka hvert erindi og fjalla sérstaklega um það út frá fagþekkingu sinni. Almenningi og hlutaðeigandi sveitarfélögum gefst einnig kostur á að koma með sjónarmið sín þar sem erindið er auglýst opinberlega, ítrekað. Þrátt fyrir þetta langa og stranga ferli telur Gunnlaugur að varúðar sé ekki gætt. Með áratuga gamla guðfræðiþekkingu sína að vopni hefur hann talið sig þekkja betur til lífeðlisfræðinnar, erfðafræðinnar og vistfræðinnar en sérfræðingar á hverju sviði. Grundvallarmunur á leyfum Í áðurnefndri grein heldur hann því enn einu sinni fram að eldisleyfi í Noregi og á Íslandi séu sömu gerðar og hafi sama verðgildi. Stór grundvallarmunur er á þeim þar sem hefð er fyrir laxeldi í Noregi þar sem öflugir innviðir hafa byggst upp á áratugum. Aldir hafa verið tugir kynslóða af laxi í fjörðum og góð reynsla er af þeim. Manngert umhverfi greinarinnar í Noregi er eins og best verður á kosið. Norsk leyfi eru varanleg eign sem hægt er að veðsetja en á Íslandi er um að ræða tímabundna opinbera heimild til framkvæmda og reksturs. Norsk yfirvöld hófu ekki sölu eldisleyfa fyrr en eftir aldamótin 2000 þegar iðnaðurinn hafði byggst upp og sannað sig þar í landi eftir áratuga þróun. Fram að því greiddu fyrirtæki aðeins hóflegt gjald fyrir starfs- og rekstrarleyfi. Verðmæta leyfanna er því ekki samanburðarhæft. Í greininni heldur Gunnlaugur því ranglega fram að leyfi til laxeldis séu færð fyrirtækjunum án nokkurs endurgjalds. Fyrir það fysta þurfa félögin að kosta umhverfismatsferli sem veltur á tugum milljóna króna í hverju falli. Auk þess þá greiða félögin 20 SDR eða um 4.000 krónur fyrir hvert tonn sem þeim er heimilt að framleiða á hverju ári og er þá ekki allt upptalið. Órökstuddur hugarburður Í greininni fullyrðir Gunnlaugar án minnstu skírskotunar eða rökstuðnings að sjókvíaeldi á laxi sé mesta ógn sem steðji að umhverfinu, að verið sé að beina eldinu upp á land i lokuð kerfi í nágrannalöndunum og að ört stækkandi hópur neytenda neiti að borða fisk úr opnum sjókvíum þar sem “lúsin herjar, eiturefnum er mokað ofan í kvíarnar og úrgangurinn mallar í kringum fiskinn.” Allt er þetta órökstuddur hugarburður. Að mati hámenntaðra sérfræðinga hjá stofnunum ríkisins og fleiri fagaðila er hér engin hætta á ferðum og alls ekki talið að eldið ógni umhverfinu. Öfugt farið við fullyrðingar Gunnlaugs þá er laxeldi umhverfisvæn atvinnugrein með lágt kolefnisspor. Má nefna að kolefnisspor á hvert kg framleitt af laxi er um 2,5 kg kolefnistvíildis á hvert framleitt kjötkíló, sem er innan við tíundi hluti þess sem er við kjötframleiðslu með nautgripaeldi. Það segir sig sjálft að hér er um matvælaiðnað að ræða á Íslandi þ.e. í þróuðu ríki þar sem virkar eftirlitsstofnarnir starfa. Engin hætta er á því að eiturefnum sé mokað ofan í kvíarnar. Það eru engin áform hvorki í Evrópu, Nýja Sjálandi, Suður Ameríku, Bandaríkjunum né Kanada að færa allt eldi upp á land. Öðru nær eru þjóðir að auka heimildir og stefna til dæmis norsk stjórnvöld að því að auka sjókvíaeldi úr 1,4 milljónum tonna á ári upp í fimm milljónir tonna árlega innan fárra áratuga. Gegn atvinnuuppbyggingu Það kann að vera eitthvað fallegt við prest á eftirlaunum sem hefur verið svo lengi í starfi að hann treystir hvorki Guði né mönnum fyrir heiminum án sinnar íhlutunar. En reyndin er sú að það hugarþel sem endurspeglast í greinum Gunnlaugs er ekki í anda hinnar fögru kristnu trúar þar sem hann hefur ítrekað gert saklausum mönnum upp hugsanir og hugarfar. Órökstuddar fullyrðingar hans eru oft á tíðum stórar og flokkast vart undir annað en persónuníð eða grófan atvinnuróg. Það er athyglivert að sjá mann sem hefur í gegnum tíðina þjónað sem ágætlega launaður prestur á hlunnindajörð berjast með óvönduðum hætti gegn atvinnutækifærum íbúa og þeirri atvinnuuppbyggingu sem er á svæðinu. Það væri virðingarvert ef sá hinn sami hefði fyrir því að kynna sér raunverulegar staðreyndir og kæmi fram með málefnalegum hætti en því er ekki fyrir að fara. Annarlegar hvatir Erfitt er að átta sig á hvaða annarlegu hvatir reka mann til þess að ryðjast fram á ritvöllinn hvað eftir annað og tjá sig um málefni sem hann virðist ekki hafa fyrir því að kynna sér. Í viðleitni til að skilja hvað fyrir honum vakir hverfur hugurinn aldir aftur í tíma þegar dauðasótt geysaði á Íslandi og ungur maður spurði sveitalækni hver væri skelfilegasta og skaðlegasta veiki sem herjað hefði á mannkynið. „Það er öfundsýkin,“ svaraði læknirinn. Höfundur er einn af stofnendum Laxa.
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar