Samfélag þar sem börn bana hvort öðru Jón Ferdínand Estherarson skrifar 5. september 2024 09:02 Mikill harmleikur hefur skekið landið okkar undanfarna daga. Ótímabært og ólýsanlega hryllilegt dauðsfall ungrar stúlku eftir banvæna hnífaárás af hálfu annars ungmennis á síðastliðinni Menningarnótt. Hún hefur nú verið borin til grafar. Fæst okkar þekktu Bryndísi Klöru Birgisdóttur en öll fyllumst við sorg og óhug vegna þessa atburðar. Dauði Bryndísar gerðist ekki í tómarúmi eins og mikið hefur verið rætt síðan þessi skelfilega árás átti sér stað. Alvarlegt ofbeldi sem og vopnaburður hefur aukist meðal ungmenna undanfarin misseri. Samhliða því hefur gætt aukinnar vanlíðanar, óhamingju, kvíða og þunglyndis meðal ungs fólks og barna og viðvörunarbjöllum verið hringt í tíma og ótíma víða um samfélagið. Öllu sjaldnar er þó rætt um aukna tíðni fátæktar meðal barna og fullorðinna og áhrifa aukinnar misskiptingar, en það hefur einnig versnað mjög á undanförnum árum og félagslegri heilsu samfélagsins hrakað stöðugt í kjölfarið enda er það vel þekkt stærð í félagsvísindunum að aukið ofbeldi og vansæld fylgir gjarnan aukinni örbirgð og misskiptingu. Það er löngu kominn tími á það að við segjum hingað og ekki lengra þó betur hefði mátt fara ef við hefðum gert það fyrr. Við þurfum bráðnauðsynlega að endurskoða ýmislegt í fari okkar samfélags því allir mælikvarðar eru að segja okkur það að við höfum fallið kirfilega á prófinu. Er það þannig eðlilegt að á meðan að yfirlýsingar um miklar áhyggjur heyrast frá stjórnvöldum af auknum vopnaburði ungs fólks höfum við á sama tíma vopnvætt lögregluna og alið bæði á úlfúð og hræðsluáróðri gagnvart hvort öðru og gegn því fólki sem er í hvað viðkvæmastri stöðu í samfélaginu? Á sama tíma og aðgerðahópar ríkisstjórnarinnar boða samtíning óljósra aðgerða um samþættingu aðgerða til að stemma stigu við aukningu alvarlegs ofbeldis meðal ungmenna, þá horfa ungmenni upp á lögregluna beita síaukinni hörku og harðræði í ofbeldisfullri framgöngu sinni gegn ungu fólki sem mótmælir þjóðarmorði á Gaza og yfirvöld og stofnanir fara fram með fordæmalausri grimmd gagnvart varnarlausu flóttafólki í neyð, þar með talið barni í hjólastól með alvarlegan hrörnunarsjúkdóm. Er það eitthvað annað en firrt að við höfum búið ungu fólki og börnum þannig í haginn að þeirra bíður fátt annað en óöryggi og eilífðargildra á húsnæðismarkaði? Húsnæðiskreppan er ekki ný af nálinni en versnar stöðugt og fréttir í hverri viku og hverjum mánuði segja okkur að hún muni aðeins halda áfram að versna þótt lóðabraskarar og fjárfestar græði á tá og fingri á stöðunni. Ef börn og ungmenni njóta ekki þeirra forréttinda að búa við stuðning efnaðra foreldra hvert eiga þau þá til dæmis að snúa sér til að klífa mörg hundruð þúsunda króna leigu fyrir mygluétna íbúðarholu, með allt að þriggja mánaða tryggingu sem greiða skal fyrirfram? Íbúðar sem þeim er síðan gjarnan hent út úr í nokkra mánuði á ári svo leigusalinn geti grætt ennþá meir á ferðamönnum í skammtímaleigu. Hvert eiga þau að leita til að afla tekna upp þá á rúmu milljón króna á mánuði sem þarf til að kaupa sér meðalíbúð? Það er næsta víst að þorri þeirra starfa sem þeim býðst í hinum fyrirferðamikla ferðamannaiðnaði bjóða ekki upp á slík laun. Ekki það að börnunum okkar sé óskandi yfirhöfuð að festa sig í stórhættulegum íslenskum fasteignalánum sem þau munu brenna sig á í framtíðinni um leið og efnahagslegir vindar blása óhagstætt og stýrivaxtaskrúfunni verður óspart beitt til að þrengja að þeim á meðan að ráðherrar og þingmenn rífast um persónuleg gæluverkefni sín eða keppast við að gera vel við fjármálaöflin. Hvernig ætli börnum og ungmennum líði þegar þau mæta í framhaldsskólann eða háskólann og eiga erfitt með að lesa? Ef svo lukkulega vill til að þau geti þó lesið, hvert eiga þau að snúa sér til að eiga við afborganirnar af námslánunum sem hanga munu eins og akkeri um hálsa þeirra í jafnvel áratugi? Ef þau útskrifast svo úr framhaldsnámi og heyja afkomustríðið á vinnumarkaði með lánin, skuldirnar eða leiguna á bakinu getur unga fólkið okkar því næst vænst þess að horfa upp á syni og dætur hinna auðugu og vel tengdu með lögheimilisskráningu í Garðabæ eða Seltjarnarnesi fá rjómann af öllum hátt launuðum störfum og tækifærum. Hvert á það þá að snúa sér ef það nýtur ekki forréttinda hinnar alíslensku frændhygli? Tækifærisleysi virðist þannig því miður bíða óskaplega margra barna, ungmenna og ungs fólks. Hvernig ætli andleg heilsa barnanna okkar sé þegar að foreldrar þeirra eru líka þjáðir og þjakaðir vegna dýrtíðar lífskjarakrísunnar, húsnæðiskreppunnar og krónískrar kulnunar? Hvað þá þegar að foreldrar sumir neyðast til að vinna fleiri en eina vinnu til að rétt svo ná að brúa bilið á milli mánaða. Hvar er samneytið og félagslega heilsubótin af nærveru og umönnun foreldra sem neyðast til að vinna myrkranna á milli eða eru of kulnuð til að finna fyrir eigin tilfinningum, hvað þá barnanna? Þegar þunglyndið og kvíðinn hótar svo að hola sálartetrið að innan, hvert eiga ungmenni þessa lands að snúa sér til aðstoðar? Kaupa sér rándýra viðtalstíma hjá sálfræðingi sem sligar fjárhag þerra og foreldra þeirra enn frekar? Eða leita hjálpar hjá heilbrigðis- og velferðarkerfum hins opinbera, sem eru bæði fjársoltin og undirmönnuð til fjölmargra ára, undir ofþrýstingi vegna gífurlegrar fólksfjölgunar og bíða ýmist einkavæðingarferlis eða eru þegar orðin því að bráð sem hver önnur markaðsvara fyrir fjárfesta til að græða á? Það er kannski ekki skrítið að örvænting sé orðin mjög algeng líðan meðal ungs fólks og barna í dag og ákjósanlegra sé að flýja frekar inn í heim samfélagsmiðla með tilheyrandi vítahringsáhrifum fyrir andlega heilsu. Afkomukvíðinn og firringin í samfélaginu okkar er slík að það verður stundum erfitt að sjá ljósið eða tilganginn. Örvæntingin sem leiðir unga manneskju til að bera vopn, beita alvarlegu ofbeldi og jafnvel stinga jafnaldra sína til bana verður aldrei til í tómarúmi, heldur er hún afurð brostins samfélags. En samfélagið er mannanna verk og við erum fullfær um að breyta þeirri vegferð sem við erum á. Það verður þó ekki gert fyrr en við horfumst af fullri alvöru í augu við vandamálin. Höfundur er þýðandi og stjórnmálasagnfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stunguárás við Skúlagötu Ofbeldi barna Vopnaburður barna og ungmenna Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Sjá meira
Mikill harmleikur hefur skekið landið okkar undanfarna daga. Ótímabært og ólýsanlega hryllilegt dauðsfall ungrar stúlku eftir banvæna hnífaárás af hálfu annars ungmennis á síðastliðinni Menningarnótt. Hún hefur nú verið borin til grafar. Fæst okkar þekktu Bryndísi Klöru Birgisdóttur en öll fyllumst við sorg og óhug vegna þessa atburðar. Dauði Bryndísar gerðist ekki í tómarúmi eins og mikið hefur verið rætt síðan þessi skelfilega árás átti sér stað. Alvarlegt ofbeldi sem og vopnaburður hefur aukist meðal ungmenna undanfarin misseri. Samhliða því hefur gætt aukinnar vanlíðanar, óhamingju, kvíða og þunglyndis meðal ungs fólks og barna og viðvörunarbjöllum verið hringt í tíma og ótíma víða um samfélagið. Öllu sjaldnar er þó rætt um aukna tíðni fátæktar meðal barna og fullorðinna og áhrifa aukinnar misskiptingar, en það hefur einnig versnað mjög á undanförnum árum og félagslegri heilsu samfélagsins hrakað stöðugt í kjölfarið enda er það vel þekkt stærð í félagsvísindunum að aukið ofbeldi og vansæld fylgir gjarnan aukinni örbirgð og misskiptingu. Það er löngu kominn tími á það að við segjum hingað og ekki lengra þó betur hefði mátt fara ef við hefðum gert það fyrr. Við þurfum bráðnauðsynlega að endurskoða ýmislegt í fari okkar samfélags því allir mælikvarðar eru að segja okkur það að við höfum fallið kirfilega á prófinu. Er það þannig eðlilegt að á meðan að yfirlýsingar um miklar áhyggjur heyrast frá stjórnvöldum af auknum vopnaburði ungs fólks höfum við á sama tíma vopnvætt lögregluna og alið bæði á úlfúð og hræðsluáróðri gagnvart hvort öðru og gegn því fólki sem er í hvað viðkvæmastri stöðu í samfélaginu? Á sama tíma og aðgerðahópar ríkisstjórnarinnar boða samtíning óljósra aðgerða um samþættingu aðgerða til að stemma stigu við aukningu alvarlegs ofbeldis meðal ungmenna, þá horfa ungmenni upp á lögregluna beita síaukinni hörku og harðræði í ofbeldisfullri framgöngu sinni gegn ungu fólki sem mótmælir þjóðarmorði á Gaza og yfirvöld og stofnanir fara fram með fordæmalausri grimmd gagnvart varnarlausu flóttafólki í neyð, þar með talið barni í hjólastól með alvarlegan hrörnunarsjúkdóm. Er það eitthvað annað en firrt að við höfum búið ungu fólki og börnum þannig í haginn að þeirra bíður fátt annað en óöryggi og eilífðargildra á húsnæðismarkaði? Húsnæðiskreppan er ekki ný af nálinni en versnar stöðugt og fréttir í hverri viku og hverjum mánuði segja okkur að hún muni aðeins halda áfram að versna þótt lóðabraskarar og fjárfestar græði á tá og fingri á stöðunni. Ef börn og ungmenni njóta ekki þeirra forréttinda að búa við stuðning efnaðra foreldra hvert eiga þau þá til dæmis að snúa sér til að klífa mörg hundruð þúsunda króna leigu fyrir mygluétna íbúðarholu, með allt að þriggja mánaða tryggingu sem greiða skal fyrirfram? Íbúðar sem þeim er síðan gjarnan hent út úr í nokkra mánuði á ári svo leigusalinn geti grætt ennþá meir á ferðamönnum í skammtímaleigu. Hvert eiga þau að leita til að afla tekna upp þá á rúmu milljón króna á mánuði sem þarf til að kaupa sér meðalíbúð? Það er næsta víst að þorri þeirra starfa sem þeim býðst í hinum fyrirferðamikla ferðamannaiðnaði bjóða ekki upp á slík laun. Ekki það að börnunum okkar sé óskandi yfirhöfuð að festa sig í stórhættulegum íslenskum fasteignalánum sem þau munu brenna sig á í framtíðinni um leið og efnahagslegir vindar blása óhagstætt og stýrivaxtaskrúfunni verður óspart beitt til að þrengja að þeim á meðan að ráðherrar og þingmenn rífast um persónuleg gæluverkefni sín eða keppast við að gera vel við fjármálaöflin. Hvernig ætli börnum og ungmennum líði þegar þau mæta í framhaldsskólann eða háskólann og eiga erfitt með að lesa? Ef svo lukkulega vill til að þau geti þó lesið, hvert eiga þau að snúa sér til að eiga við afborganirnar af námslánunum sem hanga munu eins og akkeri um hálsa þeirra í jafnvel áratugi? Ef þau útskrifast svo úr framhaldsnámi og heyja afkomustríðið á vinnumarkaði með lánin, skuldirnar eða leiguna á bakinu getur unga fólkið okkar því næst vænst þess að horfa upp á syni og dætur hinna auðugu og vel tengdu með lögheimilisskráningu í Garðabæ eða Seltjarnarnesi fá rjómann af öllum hátt launuðum störfum og tækifærum. Hvert á það þá að snúa sér ef það nýtur ekki forréttinda hinnar alíslensku frændhygli? Tækifærisleysi virðist þannig því miður bíða óskaplega margra barna, ungmenna og ungs fólks. Hvernig ætli andleg heilsa barnanna okkar sé þegar að foreldrar þeirra eru líka þjáðir og þjakaðir vegna dýrtíðar lífskjarakrísunnar, húsnæðiskreppunnar og krónískrar kulnunar? Hvað þá þegar að foreldrar sumir neyðast til að vinna fleiri en eina vinnu til að rétt svo ná að brúa bilið á milli mánaða. Hvar er samneytið og félagslega heilsubótin af nærveru og umönnun foreldra sem neyðast til að vinna myrkranna á milli eða eru of kulnuð til að finna fyrir eigin tilfinningum, hvað þá barnanna? Þegar þunglyndið og kvíðinn hótar svo að hola sálartetrið að innan, hvert eiga ungmenni þessa lands að snúa sér til aðstoðar? Kaupa sér rándýra viðtalstíma hjá sálfræðingi sem sligar fjárhag þerra og foreldra þeirra enn frekar? Eða leita hjálpar hjá heilbrigðis- og velferðarkerfum hins opinbera, sem eru bæði fjársoltin og undirmönnuð til fjölmargra ára, undir ofþrýstingi vegna gífurlegrar fólksfjölgunar og bíða ýmist einkavæðingarferlis eða eru þegar orðin því að bráð sem hver önnur markaðsvara fyrir fjárfesta til að græða á? Það er kannski ekki skrítið að örvænting sé orðin mjög algeng líðan meðal ungs fólks og barna í dag og ákjósanlegra sé að flýja frekar inn í heim samfélagsmiðla með tilheyrandi vítahringsáhrifum fyrir andlega heilsu. Afkomukvíðinn og firringin í samfélaginu okkar er slík að það verður stundum erfitt að sjá ljósið eða tilganginn. Örvæntingin sem leiðir unga manneskju til að bera vopn, beita alvarlegu ofbeldi og jafnvel stinga jafnaldra sína til bana verður aldrei til í tómarúmi, heldur er hún afurð brostins samfélags. En samfélagið er mannanna verk og við erum fullfær um að breyta þeirri vegferð sem við erum á. Það verður þó ekki gert fyrr en við horfumst af fullri alvöru í augu við vandamálin. Höfundur er þýðandi og stjórnmálasagnfræðingur.
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun