Skaðaminnkun bjargar lífum Halldóra Mogensen skrifar 2. júní 2023 12:00 Fólk hefur frá örófi alda sóst í vímu. Kannski ekki skrítið í ljósi þess að vímuefni vaxa í náttúrunni allt í kring um okkur, í öllum löndum heims. Manneskjan þróaðist samhliða þessum efnum, við erum með móttakara í líkamanum fyrir þeim. Margir vilja meina að notkun efnanna eigi stóran þátt í þróun mannsins og samfélaga okkar. Það er í eðli okkar að sækjast í breytta vitund, að víkka hug okkar og sjá heiminn frá nýju og spennandi sjónarhorni. Þessi löngun er sterk strax frá ungum aldri. Við sjáum það á börnunum okkar þegar þau hringsnúast þar til þau detta í gólfið í hláturskasti. Þessi löngun vex ekkert af okkur. En flest okkar hafa hemil á henni og hún veldur þar af leiðandi engum vanda. Verum raunsæ Þroskaferli ungs fólks er fjölbreytt og mismunandi. Fyrir mörg þá er áhættuhegðun á tímabili eðlilegur þáttur í þessu þroskaferli. Mörg prufa sig áfram með mismunandi efni. Það hefur sýnt sig að bönn og refsingar hafa lítil sem engin áhrif. Þau koma ekki í veg fyrir fikt og þau koma ekki í veg fyrir að fólk þrói með sér vímuefnavanda. Við getum ekki komið í veg fyrir vímuefnanotkun en með réttum aðgerðum getum við dregið úr skaðanum og hættu á dauðsföllum. Tryggjum að ungt fólk sem er að fikta hafi þann möguleika að sannreyna öryggi þeirra efna sem þau ætla að nota. Aðgengileg vímuefnapróf eru mikilvægt skaðaminnkandi úrræði sem bjarga lífum. Tryggjum að notendur ópíóðalyfja hafi greiðan aðgang að mótefninu Naloxone sem er notað gegn ofskömmtun. Best væri að leyfa Naloxone í lausasölu. Tryggjum að fólk þori að hringja í sjúkrabíl ef eitthvað fer úrskeiðis, t.d. ef einhver ofskammtar. Í dag er fólk hrætt við að hringja í viðbragðsaðila vegna þess að það er samkvæmt lögum að fremja glæp og getur átt von á að lögreglan mæti. Að afnema refsingar á vímuefnum sem eru til eigin nota bjargar lífum. Mætum fólki með mannúð Fólk sem á við vímuefnavanda að stríða en er ekki tilbúið að hætta að nota vímuefni á að sjálfsögðu að fá greitt aðgengi að meðferð. Edrú módelið hentar sumum en margir munu halda áfram að nota vímuefni en geta samt náð töluverðum bata og aukið lífslíkur með réttri aðstoð. Aðrir munu hætta á eigin forsendum með réttri aðstoð. Í dag er alltof mörgum hent á götuna og engin aðstoð veitt ef þeir falla og nota vímuefni í meðferðinni. Skaðaminnkun snýst um að viðurkenna að fólk mun nota vímuefni hvort sem okkur líkar betur eða verr og refsilöggjöfin er ekki að koma í veg fyrir það. Hugmyndafræði skaðaminnkunar krefst þess að við horfumst í augu við þann veruleika og setjum lög og reglur í samræmi við þann veruleika vegna þess að okkur er annt um fólk og það skiptir okkur máli sem samfélag að koma í veg fyrir dauðsföll. Að koma í veg fyrir skaða. Við gerum það með því að tryggja aðgengi að skaðaminnkandi úrræðum. En fyrst og fremst gerum við það með því að hætta að láta refsikerfið díla við vanda sem er í grunninn félagslegur. Hugmyndafræði skaðaminnkunar neyðir okkur til að horfa á dýpri vandann og þegar við áttum okkur á áföllunum sem liggja að baki vímuefnavandanum þá skiljum við hversu mikil vanþekking og hversu miklir fordómar felast í því að ætla að refsa vímuefnanotendum til hlýðni. Leggjum niður vopnin Lögreglan telur að 40 manns hafi látist aðeins fyrstu þrjá mánuði þessa árs vegna lyfjatengdra andláta. Það eru nánast jafn margir og létust allt árið 2021 og þó voru það óvenju mörg andlát. Þetta er ógnvænleg þróun. Þetta er þróun sem á sér stað þrátt fyrir og jafnvel vegna þeirra bann- og refsistefnu sem viðgengst hefur í alltof mörg ár. Stríðið gegn vímuefnum er stríð gegn fólki, stríð gegn vímuefnanotendum. Afleiðing stríðsins er sú harða refsistefna sem hefur verið við lýði á Íslandi í áratugi. Við sjáum engan árangur af þessari refsistefnu, bara dauðsföll. Hættum að heyja stríð gegn unga fólkinu og jaðarsetta fólkinu í samfélaginu okkar. Setjum orkuna okkar og fjármagn frekar í að draga úr þjáningu. Byggjum upp meðferðarúrræði sem grundvallast á því að vinna úr áföllum og bjóða upp á lausnir sem leysa líkamlega, andlega og félagslega vandann sem skapar fíknina. En fyrst og fremst mætum fólki þar sem það er, með samkennd og skilning og opnum faðm. Það er þannig sem við náum árangri. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halldóra Mogensen Fíkn Alþingi Píratar Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Fólk hefur frá örófi alda sóst í vímu. Kannski ekki skrítið í ljósi þess að vímuefni vaxa í náttúrunni allt í kring um okkur, í öllum löndum heims. Manneskjan þróaðist samhliða þessum efnum, við erum með móttakara í líkamanum fyrir þeim. Margir vilja meina að notkun efnanna eigi stóran þátt í þróun mannsins og samfélaga okkar. Það er í eðli okkar að sækjast í breytta vitund, að víkka hug okkar og sjá heiminn frá nýju og spennandi sjónarhorni. Þessi löngun er sterk strax frá ungum aldri. Við sjáum það á börnunum okkar þegar þau hringsnúast þar til þau detta í gólfið í hláturskasti. Þessi löngun vex ekkert af okkur. En flest okkar hafa hemil á henni og hún veldur þar af leiðandi engum vanda. Verum raunsæ Þroskaferli ungs fólks er fjölbreytt og mismunandi. Fyrir mörg þá er áhættuhegðun á tímabili eðlilegur þáttur í þessu þroskaferli. Mörg prufa sig áfram með mismunandi efni. Það hefur sýnt sig að bönn og refsingar hafa lítil sem engin áhrif. Þau koma ekki í veg fyrir fikt og þau koma ekki í veg fyrir að fólk þrói með sér vímuefnavanda. Við getum ekki komið í veg fyrir vímuefnanotkun en með réttum aðgerðum getum við dregið úr skaðanum og hættu á dauðsföllum. Tryggjum að ungt fólk sem er að fikta hafi þann möguleika að sannreyna öryggi þeirra efna sem þau ætla að nota. Aðgengileg vímuefnapróf eru mikilvægt skaðaminnkandi úrræði sem bjarga lífum. Tryggjum að notendur ópíóðalyfja hafi greiðan aðgang að mótefninu Naloxone sem er notað gegn ofskömmtun. Best væri að leyfa Naloxone í lausasölu. Tryggjum að fólk þori að hringja í sjúkrabíl ef eitthvað fer úrskeiðis, t.d. ef einhver ofskammtar. Í dag er fólk hrætt við að hringja í viðbragðsaðila vegna þess að það er samkvæmt lögum að fremja glæp og getur átt von á að lögreglan mæti. Að afnema refsingar á vímuefnum sem eru til eigin nota bjargar lífum. Mætum fólki með mannúð Fólk sem á við vímuefnavanda að stríða en er ekki tilbúið að hætta að nota vímuefni á að sjálfsögðu að fá greitt aðgengi að meðferð. Edrú módelið hentar sumum en margir munu halda áfram að nota vímuefni en geta samt náð töluverðum bata og aukið lífslíkur með réttri aðstoð. Aðrir munu hætta á eigin forsendum með réttri aðstoð. Í dag er alltof mörgum hent á götuna og engin aðstoð veitt ef þeir falla og nota vímuefni í meðferðinni. Skaðaminnkun snýst um að viðurkenna að fólk mun nota vímuefni hvort sem okkur líkar betur eða verr og refsilöggjöfin er ekki að koma í veg fyrir það. Hugmyndafræði skaðaminnkunar krefst þess að við horfumst í augu við þann veruleika og setjum lög og reglur í samræmi við þann veruleika vegna þess að okkur er annt um fólk og það skiptir okkur máli sem samfélag að koma í veg fyrir dauðsföll. Að koma í veg fyrir skaða. Við gerum það með því að tryggja aðgengi að skaðaminnkandi úrræðum. En fyrst og fremst gerum við það með því að hætta að láta refsikerfið díla við vanda sem er í grunninn félagslegur. Hugmyndafræði skaðaminnkunar neyðir okkur til að horfa á dýpri vandann og þegar við áttum okkur á áföllunum sem liggja að baki vímuefnavandanum þá skiljum við hversu mikil vanþekking og hversu miklir fordómar felast í því að ætla að refsa vímuefnanotendum til hlýðni. Leggjum niður vopnin Lögreglan telur að 40 manns hafi látist aðeins fyrstu þrjá mánuði þessa árs vegna lyfjatengdra andláta. Það eru nánast jafn margir og létust allt árið 2021 og þó voru það óvenju mörg andlát. Þetta er ógnvænleg þróun. Þetta er þróun sem á sér stað þrátt fyrir og jafnvel vegna þeirra bann- og refsistefnu sem viðgengst hefur í alltof mörg ár. Stríðið gegn vímuefnum er stríð gegn fólki, stríð gegn vímuefnanotendum. Afleiðing stríðsins er sú harða refsistefna sem hefur verið við lýði á Íslandi í áratugi. Við sjáum engan árangur af þessari refsistefnu, bara dauðsföll. Hættum að heyja stríð gegn unga fólkinu og jaðarsetta fólkinu í samfélaginu okkar. Setjum orkuna okkar og fjármagn frekar í að draga úr þjáningu. Byggjum upp meðferðarúrræði sem grundvallast á því að vinna úr áföllum og bjóða upp á lausnir sem leysa líkamlega, andlega og félagslega vandann sem skapar fíknina. En fyrst og fremst mætum fólki þar sem það er, með samkennd og skilning og opnum faðm. Það er þannig sem við náum árangri. Höfundur er þingmaður Pírata.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar