Náttúruspjöll við Geldingadali Snæbjörn Guðmundsson skrifar 19. maí 2021 16:32 Eldgos eru einhverjar alstórfenglegustu náttúruhamfarir sem verða á jörðinni. Íslendingar hafa frá upphafi byggðar þurft að takast á við þessi öfl náttúrunnar, og oft á tíðum orðið fyrir miklum búsifjum af völdum jarðelda. Síðari ár höfum við þó einnig notið fegurðar þeirra og margbreytileika. Í mars síðastliðnum hófst eldgos í Geldingadölum á Reykjanesskaga. Komið hefur í ljós að gosið er jafnvel einstakt meðal eldgosa. Jarðfræðingar telja flestir að það marki upphaf nýrrar eldgosahrinu á Reykjanesskaga, þar sem ekki hefur gosið á landi í um 800 ár. Síðustu misseri hefur mikið verk verið unnið við að kortleggja náttúruvá vegna jarðelda á Suðvesturhorninu. Sú vinna kemur sér vel, nú þegar eldgosahrina er hafin. Þó er allsendis ómögulegt að spá nokkru um framhaldið, hvenær næst muni gjósa eða hvar. Allar hugmyndir um varnir gegn hraunrennsli þurfa að skoðast í því ljósi. Í skjóli nætur Aðfaranótt föstudagsins 14. maí hófst að ráði verkfræðinga vinna við varnargarða við suðurenda svokallaðs Nafnlausadals ofan Nátthaga. Almannavarnir og ríkisstjórnin tilkynntu um þetta síðdegis á föstudag. Görðunum er ætlað að koma í veg fyrir að hraun renni niður í Nátthaga þar sem ljósleiðari liggur grafinn. Enn neðar liggur Suðurstrandarvegur. Lagalegur grundvöllur varnargarðanna virðist mjög veikur, svo ekki sé meira sagt. Grindavíkurbær hefur engum veitt framkvæmdaleyfi og engra umsagna virðist hafa verið aflað frá stofnunum eins og Náttúrufræðistofnun Íslands eða Umhverfisstofnun. Skipulagsstofnun virðist ekki hafa verið innt eftir því hvort stofnunin eða sveitarfélagið þurfi að taka ákvörðun um nauðsyn umhverfismats fyrir svo mikið inngrip. Samtök almennings hafa ekki verið höfð með í ráðum. Varnargarðarnir fela þó í sér efnisflutninga upp á 28 þúsund rúmmetra og við blasir á meðfylgjandi ljósmynd tekinni þriðjudaginn 18. maí hvers konar umfang og rask hér er á ferðinni. Á hinn bóginn hefur Grindavíkurbær veitt nauðsynleg leyfi fyrir göngustígum og Umhverfisstofnun veitt undanþágu til utanvegaaksturs fjölmiðlamanna, allt mun minni inngrip en varnargarðarnir. Frá því á mánudag hefur verið óskað eftir gögnum málsins og grundvelli ákvarðana frá Almannavörnum og ríkisstjórn. Treglega hefur gengið að fá gögn. Þó hefur verið upplýst að almannavarnadeild ríkislögreglustjóra óskaði heimildar ríkisstjórnar til að ráðast í gerð varnargarðanna. Ekki hefur komið fram hver hinn eiginlegi framkvæmdaraðili er eða hverjar eru hinar eiginlegu ákvarðanir. Af fjölmiðlaumfjöllun verður ekki ráðið að þeirri spurningu hafi verið velt upp hvort yfir höfuð teljist eðlilegt að stöðva framgöngu hraunsins og raska umgjörð þess á svo afgerandi hátt. Spurningar um náttúruna sjálfa, vernd hraunsins og inngrip í náttúruleg ferli virðast ekki hafa verið settar fram í aðdraganda framkvæmdanna. Þrátt fyrir allt þetta hefur framkvæmdin verið í undirbúningi frá því gos hófst og voru garðarnir fullhannaðir fyrir tveimur og hálfri viku. Tilraunarinnar virði? Forsætisráðherra og verkhönnuðir hafa í fjölmiðlum vísað til gildis framkvæmdarinnar sem tilraunar. Gildi varnargarðanna sem tilraunar til að verjast hraunstraumnum er hins vegar afar vafasamt. Tilraunir erlendis benda til þess að næsta vonlaust sé að verjast hraunflæði nema með gríðarlega miklum og langvarandi aðgerðum (sjá t.d. pistil á vef Jarðfræðistofnunar Bandaríkjanna). Hér um bil eina velheppnaða aðgerðin af þeim toga á jörðinni var líklegast í Heimaeyjargosinu 1973, en þar var mörgum milljónum tonna af sjó dælt á hraunið yfir um fimm mánaða tímabil. Aðrar tilraunir, svo sem á Hawaii og Ítalíu, hafa ekki sýnt fram á mikinn raunverulegan árangur, heldur í besta falli tímabundinn eða óljósan ávinning. Svo virðist því sem spurningin „af hverju ekki?“ sé grunnur að gerð varnargarðanna nú. Að þeir séu þá að minnsta kosti „tilraunarinnar virði“. Það er hins vegar óskýrt hvernig niðurstöður þessarar „tilraunar“ eigi að leiða af sér nýtileg gögn sem hægt væri að yfirfæra á allt aðrar aðstæður síðar. Hæðarmunur á yfirborði hraunsins í minni Geldingadala og haftinu ofan Nátthaga, mörg hundruð metrum sunnar, er um 20 metrar. Hraunstraumurinn leitar undan halla og það er ekki nokkur leið að stöðva hraunrennslið úr Geldingadölum til suðurs í átt að Nátthaga, ef hraunið „kýs“ á annað borð að renna þá leið í nægilegu magni. Hraunið fyllir einfaldlega upp í lægðina bakvið garðana og flæðir svo yfir þá. Þetta stjórnast af aðstæðum hundruðum metra ofan við varnargarðana. Sem tilraun hafa garðarnir ekkert gildi því halli landsins stýrir flæðinu. Ef eldgos kæmi upp ofan byggðar við Hafnarfjörð eða Grindavík er augljóst að leita yrði leiða til að verja híbýli fólks og innviði þéttbýlisins. Reynsla af varnargörðunum ofan Nátthaga mun vart nýtast við þær aðgerðir. Sjálft Geldingadalagosið ógnar hins vegar engu nema einum ljósleiðara og örfárra kílómetra löngum vegspotta sem mætti auðveldlega lagfæra síðar ef hann færi undir hraun. Einu híbýlin á svæðinu, Ísólfsskála, mætti verja ef þyrfti með tíð og tíma. Varnargarðatilraunin er sóun á fjármunum opinberra aðila, sem hefði miklu betur verið varið í að byggja upp innviði fyrir gesti svæðisins sem sækja gosstöðvarnar til að upplifa ógnarkraftinn í gosinu, ekki groddaleg ummerki vinnuvéla. Alvarleg náttúruspjöll Fjárhagslegur fórnarkostnaður er þó sáralítill miðað við náttúruspjöllin sem framkvæmdin hefur í för með sér. Geldingadalagosið hefur ómetanlegt gildi á öllum mælikvörðum náttúru og mannlegrar tilveru. Að stöðva hraunrennsli í eldgosi er ekki eins og að stífla bæjarlæk. Aðgerðir við hraunið eru ekki sambærilegar við byggingu varnargarða vegna jökulhlaupa eða sjávarágangs. Eldgos eru fágæti, einstök fyrirbrigði sem okkur ber að vernda og umgangast af virðingu. Náttúruverndarlög kveða á um sérstaka vernd hrauna, og verndargildi þeirra eykst eftir því sem hraunin eru yngri og ósnortnari. Hraunið sem runnið hefur frá eldstöðinni í Geldingadölum gæti augljóslega ekki verið ósnortnara, og því ber okkur að umgangast það af ýtrustu varúð og virðingu. Þetta svæði verður eitt af krúnudjásnum landsins um ókomnar aldir. Það vakna því bæði lagalegar, siðferðilegar og samfélagslegar spurningar um svona inngrip, auk þeirra efnahagslegu og pólitísku. Þessum spurningum svara hönnuðir garðanna og framkvæmdaraðilar ekki. Vísindalegt gildi eldgossins í Geldingadölum er á heimsmælikvarða. Þróun þess og framgangur, uppruni kvikunnar, rennsli hraunsins og mótun landsins eru afar merkileg ferli sem alls ekki má raska eða meðhöndla af virðingarleysi eða án skýrs og gagnreynds tilgangs. Eldstöðin og hraunið sem rennur frá henni eru um þessar mundir ein merkilegasta jarðmyndun Jarðar. Ferlið er nú þegar rannsóknarefni fjölmargra innlendra og alþjóðlegra vísindahópa, uppspretta ómældra gagna, skilnings og uppgötvana tengt jarðrænum ferlum. Gosið og hraunið verða rannsóknarefni um ófyrirsjáanlega framtíð. En atburðurinn hefur ekki einungis vísindalegt gildi heldur einnig mikið gildi fyrir almenning, bæði þá gesti sem heimsækja gosstöðvarnar sem og þau sem fylgjast með því hvaðanæva að úr heiminum í gegnum netið. Hér skyggnumst við inn í uppruna Íslands, hvernig gígar kvikna og slokkna, fyllumst lotningu frammi fyrir hinum gríðarháu kvikustrókum. Sjáum hraunið vella fram, mótast, storkna og gleypa landslagið sem verður fyrir hraunelfinni. Fullkomlega óþarft rask utan í þessu merkilega náttúrufyrirbrigði er virðingarleysi gagnvart náttúrunni, upplifun almennings, framgangi náttúrufræða og skilningi til framtíðar. Þótt hraunið muni mögulega hylja garðana að einhverju leyti með tíð og tíma er mjög líklegt að rask af völdum vinnuvéla og þeir hlutar garðanna sem ekki fara undir hraun verði sjáanlegir um alla framtíð. Það eitt og sér gerir varnargarðatilraunina óverjandi. Hér er verið að umturna varanlega umhverfi hrauns sem náttúruverndarlög eiga að standa vörð um. Náttúrudrottnun Íslendinga Aðgerðirnar síðustu daga við hraunið benda því miður til þess að við hér á landi höfum ekki dregið mikinn lærdóm af reynslu mannkyns síðustu ár og áratugi. Gerð varnargarða með miklu raski utan í einum almerkilegustu jarðmyndunum seinni ára bendir sterklega til þess að við séum enn á braut náttúrudrottnunar, þar sem umhverfi okkar og aðrir hlutar náttúrunnar eru leikvöllur mannsins eða einskis vert viðfang. Í augum margra kann að virðast saklaust að prófa sisona að stöðva hraunstraum, jafnvel þótt hann ógni í raun alls ekki neinu nema einum ljósleiðara og vegarspotta. Þetta er hins vegar sama viðhorf og hugarfar og leitt hefur mannkynið og allt lífríki jarðar á afar dökkan og ískyggilegan stað í tilverunni. Hraunið sem nú rennur í Geldingadölum er einstakt á heimsvísu og sú hugmynd að við megum ganga um svæðið hvernig sem við viljum, líkt og það væri sandkassi, er yfirgengileg. Ljóst er af ofangreindu að íslensk yfirvöld, ríkisstjórnin, Almannavarnir og sveitarstjórn Grindavíkur hafa orðið sér til háborinnar skammar með skeytingar-, virðingar- og skilningsleysi á náttúruöflunum og framgangi þeirra. Rétt er að krefjast þess að öllum framkvæmdum við byggingu varnargarðanna verði samstundis hætt, jarðvinnuvélar fjarlægðar og rask lagfært eins og mögulegt er. Vonandi hverfa garðarnir eða hyljast af hrauni þegar fram í sækir, en annars munu þeir standa um ókomna tíð sem hryggilegur minnisvarði um hirðuleysi Íslendinga gagnvart náttúru landsins. Höfundur er jarðfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldgos í Fagradalsfjalli Umhverfismál Grindavík Snæbjörn Guðmundsson Mest lesið Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Sjá meira
Eldgos eru einhverjar alstórfenglegustu náttúruhamfarir sem verða á jörðinni. Íslendingar hafa frá upphafi byggðar þurft að takast á við þessi öfl náttúrunnar, og oft á tíðum orðið fyrir miklum búsifjum af völdum jarðelda. Síðari ár höfum við þó einnig notið fegurðar þeirra og margbreytileika. Í mars síðastliðnum hófst eldgos í Geldingadölum á Reykjanesskaga. Komið hefur í ljós að gosið er jafnvel einstakt meðal eldgosa. Jarðfræðingar telja flestir að það marki upphaf nýrrar eldgosahrinu á Reykjanesskaga, þar sem ekki hefur gosið á landi í um 800 ár. Síðustu misseri hefur mikið verk verið unnið við að kortleggja náttúruvá vegna jarðelda á Suðvesturhorninu. Sú vinna kemur sér vel, nú þegar eldgosahrina er hafin. Þó er allsendis ómögulegt að spá nokkru um framhaldið, hvenær næst muni gjósa eða hvar. Allar hugmyndir um varnir gegn hraunrennsli þurfa að skoðast í því ljósi. Í skjóli nætur Aðfaranótt föstudagsins 14. maí hófst að ráði verkfræðinga vinna við varnargarða við suðurenda svokallaðs Nafnlausadals ofan Nátthaga. Almannavarnir og ríkisstjórnin tilkynntu um þetta síðdegis á föstudag. Görðunum er ætlað að koma í veg fyrir að hraun renni niður í Nátthaga þar sem ljósleiðari liggur grafinn. Enn neðar liggur Suðurstrandarvegur. Lagalegur grundvöllur varnargarðanna virðist mjög veikur, svo ekki sé meira sagt. Grindavíkurbær hefur engum veitt framkvæmdaleyfi og engra umsagna virðist hafa verið aflað frá stofnunum eins og Náttúrufræðistofnun Íslands eða Umhverfisstofnun. Skipulagsstofnun virðist ekki hafa verið innt eftir því hvort stofnunin eða sveitarfélagið þurfi að taka ákvörðun um nauðsyn umhverfismats fyrir svo mikið inngrip. Samtök almennings hafa ekki verið höfð með í ráðum. Varnargarðarnir fela þó í sér efnisflutninga upp á 28 þúsund rúmmetra og við blasir á meðfylgjandi ljósmynd tekinni þriðjudaginn 18. maí hvers konar umfang og rask hér er á ferðinni. Á hinn bóginn hefur Grindavíkurbær veitt nauðsynleg leyfi fyrir göngustígum og Umhverfisstofnun veitt undanþágu til utanvegaaksturs fjölmiðlamanna, allt mun minni inngrip en varnargarðarnir. Frá því á mánudag hefur verið óskað eftir gögnum málsins og grundvelli ákvarðana frá Almannavörnum og ríkisstjórn. Treglega hefur gengið að fá gögn. Þó hefur verið upplýst að almannavarnadeild ríkislögreglustjóra óskaði heimildar ríkisstjórnar til að ráðast í gerð varnargarðanna. Ekki hefur komið fram hver hinn eiginlegi framkvæmdaraðili er eða hverjar eru hinar eiginlegu ákvarðanir. Af fjölmiðlaumfjöllun verður ekki ráðið að þeirri spurningu hafi verið velt upp hvort yfir höfuð teljist eðlilegt að stöðva framgöngu hraunsins og raska umgjörð þess á svo afgerandi hátt. Spurningar um náttúruna sjálfa, vernd hraunsins og inngrip í náttúruleg ferli virðast ekki hafa verið settar fram í aðdraganda framkvæmdanna. Þrátt fyrir allt þetta hefur framkvæmdin verið í undirbúningi frá því gos hófst og voru garðarnir fullhannaðir fyrir tveimur og hálfri viku. Tilraunarinnar virði? Forsætisráðherra og verkhönnuðir hafa í fjölmiðlum vísað til gildis framkvæmdarinnar sem tilraunar. Gildi varnargarðanna sem tilraunar til að verjast hraunstraumnum er hins vegar afar vafasamt. Tilraunir erlendis benda til þess að næsta vonlaust sé að verjast hraunflæði nema með gríðarlega miklum og langvarandi aðgerðum (sjá t.d. pistil á vef Jarðfræðistofnunar Bandaríkjanna). Hér um bil eina velheppnaða aðgerðin af þeim toga á jörðinni var líklegast í Heimaeyjargosinu 1973, en þar var mörgum milljónum tonna af sjó dælt á hraunið yfir um fimm mánaða tímabil. Aðrar tilraunir, svo sem á Hawaii og Ítalíu, hafa ekki sýnt fram á mikinn raunverulegan árangur, heldur í besta falli tímabundinn eða óljósan ávinning. Svo virðist því sem spurningin „af hverju ekki?“ sé grunnur að gerð varnargarðanna nú. Að þeir séu þá að minnsta kosti „tilraunarinnar virði“. Það er hins vegar óskýrt hvernig niðurstöður þessarar „tilraunar“ eigi að leiða af sér nýtileg gögn sem hægt væri að yfirfæra á allt aðrar aðstæður síðar. Hæðarmunur á yfirborði hraunsins í minni Geldingadala og haftinu ofan Nátthaga, mörg hundruð metrum sunnar, er um 20 metrar. Hraunstraumurinn leitar undan halla og það er ekki nokkur leið að stöðva hraunrennslið úr Geldingadölum til suðurs í átt að Nátthaga, ef hraunið „kýs“ á annað borð að renna þá leið í nægilegu magni. Hraunið fyllir einfaldlega upp í lægðina bakvið garðana og flæðir svo yfir þá. Þetta stjórnast af aðstæðum hundruðum metra ofan við varnargarðana. Sem tilraun hafa garðarnir ekkert gildi því halli landsins stýrir flæðinu. Ef eldgos kæmi upp ofan byggðar við Hafnarfjörð eða Grindavík er augljóst að leita yrði leiða til að verja híbýli fólks og innviði þéttbýlisins. Reynsla af varnargörðunum ofan Nátthaga mun vart nýtast við þær aðgerðir. Sjálft Geldingadalagosið ógnar hins vegar engu nema einum ljósleiðara og örfárra kílómetra löngum vegspotta sem mætti auðveldlega lagfæra síðar ef hann færi undir hraun. Einu híbýlin á svæðinu, Ísólfsskála, mætti verja ef þyrfti með tíð og tíma. Varnargarðatilraunin er sóun á fjármunum opinberra aðila, sem hefði miklu betur verið varið í að byggja upp innviði fyrir gesti svæðisins sem sækja gosstöðvarnar til að upplifa ógnarkraftinn í gosinu, ekki groddaleg ummerki vinnuvéla. Alvarleg náttúruspjöll Fjárhagslegur fórnarkostnaður er þó sáralítill miðað við náttúruspjöllin sem framkvæmdin hefur í för með sér. Geldingadalagosið hefur ómetanlegt gildi á öllum mælikvörðum náttúru og mannlegrar tilveru. Að stöðva hraunrennsli í eldgosi er ekki eins og að stífla bæjarlæk. Aðgerðir við hraunið eru ekki sambærilegar við byggingu varnargarða vegna jökulhlaupa eða sjávarágangs. Eldgos eru fágæti, einstök fyrirbrigði sem okkur ber að vernda og umgangast af virðingu. Náttúruverndarlög kveða á um sérstaka vernd hrauna, og verndargildi þeirra eykst eftir því sem hraunin eru yngri og ósnortnari. Hraunið sem runnið hefur frá eldstöðinni í Geldingadölum gæti augljóslega ekki verið ósnortnara, og því ber okkur að umgangast það af ýtrustu varúð og virðingu. Þetta svæði verður eitt af krúnudjásnum landsins um ókomnar aldir. Það vakna því bæði lagalegar, siðferðilegar og samfélagslegar spurningar um svona inngrip, auk þeirra efnahagslegu og pólitísku. Þessum spurningum svara hönnuðir garðanna og framkvæmdaraðilar ekki. Vísindalegt gildi eldgossins í Geldingadölum er á heimsmælikvarða. Þróun þess og framgangur, uppruni kvikunnar, rennsli hraunsins og mótun landsins eru afar merkileg ferli sem alls ekki má raska eða meðhöndla af virðingarleysi eða án skýrs og gagnreynds tilgangs. Eldstöðin og hraunið sem rennur frá henni eru um þessar mundir ein merkilegasta jarðmyndun Jarðar. Ferlið er nú þegar rannsóknarefni fjölmargra innlendra og alþjóðlegra vísindahópa, uppspretta ómældra gagna, skilnings og uppgötvana tengt jarðrænum ferlum. Gosið og hraunið verða rannsóknarefni um ófyrirsjáanlega framtíð. En atburðurinn hefur ekki einungis vísindalegt gildi heldur einnig mikið gildi fyrir almenning, bæði þá gesti sem heimsækja gosstöðvarnar sem og þau sem fylgjast með því hvaðanæva að úr heiminum í gegnum netið. Hér skyggnumst við inn í uppruna Íslands, hvernig gígar kvikna og slokkna, fyllumst lotningu frammi fyrir hinum gríðarháu kvikustrókum. Sjáum hraunið vella fram, mótast, storkna og gleypa landslagið sem verður fyrir hraunelfinni. Fullkomlega óþarft rask utan í þessu merkilega náttúrufyrirbrigði er virðingarleysi gagnvart náttúrunni, upplifun almennings, framgangi náttúrufræða og skilningi til framtíðar. Þótt hraunið muni mögulega hylja garðana að einhverju leyti með tíð og tíma er mjög líklegt að rask af völdum vinnuvéla og þeir hlutar garðanna sem ekki fara undir hraun verði sjáanlegir um alla framtíð. Það eitt og sér gerir varnargarðatilraunina óverjandi. Hér er verið að umturna varanlega umhverfi hrauns sem náttúruverndarlög eiga að standa vörð um. Náttúrudrottnun Íslendinga Aðgerðirnar síðustu daga við hraunið benda því miður til þess að við hér á landi höfum ekki dregið mikinn lærdóm af reynslu mannkyns síðustu ár og áratugi. Gerð varnargarða með miklu raski utan í einum almerkilegustu jarðmyndunum seinni ára bendir sterklega til þess að við séum enn á braut náttúrudrottnunar, þar sem umhverfi okkar og aðrir hlutar náttúrunnar eru leikvöllur mannsins eða einskis vert viðfang. Í augum margra kann að virðast saklaust að prófa sisona að stöðva hraunstraum, jafnvel þótt hann ógni í raun alls ekki neinu nema einum ljósleiðara og vegarspotta. Þetta er hins vegar sama viðhorf og hugarfar og leitt hefur mannkynið og allt lífríki jarðar á afar dökkan og ískyggilegan stað í tilverunni. Hraunið sem nú rennur í Geldingadölum er einstakt á heimsvísu og sú hugmynd að við megum ganga um svæðið hvernig sem við viljum, líkt og það væri sandkassi, er yfirgengileg. Ljóst er af ofangreindu að íslensk yfirvöld, ríkisstjórnin, Almannavarnir og sveitarstjórn Grindavíkur hafa orðið sér til háborinnar skammar með skeytingar-, virðingar- og skilningsleysi á náttúruöflunum og framgangi þeirra. Rétt er að krefjast þess að öllum framkvæmdum við byggingu varnargarðanna verði samstundis hætt, jarðvinnuvélar fjarlægðar og rask lagfært eins og mögulegt er. Vonandi hverfa garðarnir eða hyljast af hrauni þegar fram í sækir, en annars munu þeir standa um ókomna tíð sem hryggilegur minnisvarði um hirðuleysi Íslendinga gagnvart náttúru landsins. Höfundur er jarðfræðingur
Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon Skoðun
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon Skoðun