Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar 1. október 2025 13:02 Viðbúnaður og aðgerðir lögreglu vegna hingaðkomu erlendra mótórhjólasamtaka hafa vakið athygli undanfarið. Hvað vitum við um þessi samtök? Talsvert er til af rannsóknum erlendis en minna hér á landi. Hells Angels, Bandidos, Outlaws og önnur samtök af þessu tagi eiga sér langa sögu í BNA og Evrópu. Hvarvetna sem þau hafa fest rætur hefur slóð afbrota fylgt þeim. Skilgreind sem skipulögð glæpasamtök af Europol. Talsmenn þeirra segja aftur á móti að samtökin sjálf stundi ekki afbrot þótt sumir félagsmenn eigi sér brotasögu. Samtökin séu einungis félagsskapur fólks með áhuga á mótórhjólum eða óhefðbundnu lífi, mestmegnis í dag reyndar gamalla karla. Samtök sem einkennast af bræðralagi og eru ekki í virkri brotastarfsemi. Skilgreina sig eigi að síður oft með svokölluðum 1% mótórhjólasamtökum til aðgreiningar frá öðrum löghlýðnum samtökum. Líta á sig sem útlaga, ekki hefðbundna borgara og afbrot hafa óneitanlega oft þrifist í skjóli þeirra. Mikil leynd hvílir yfir innra starfinu. Inntaka lengi háð ýmsum skilyrðum, ekki fyrir hvern sem er að gerast meðlimur í td Hells Angels. Drýgja verður einhverja dáð sem ekki er alltaf lögleg. Karlremba var oft nátengd samtökunum, konur fengu lengi ekki fulla aðild að Hells Angels. Og þú hættir ekki auðveldlega í samtökum af þessu tagi. Í einstaka tilfellum hafa fyrrum félagar einfaldlega verið drepnir. Ógnin fyrir Ísland getur falist í ýmsu. Samtökin verða athvarf fyrir jaðarhópa einkum yngri karla. Aðdráttarafl fyrir ungt fólk sem lent hefur utangarðs. Tækifæri bjóðast á félagsskap og til að brjóta af sér eins og dæmin sanna. Börn hafa td nýlega á Norðurlöndum verið nýtt á vegum meðlima samtaka af þessu tagi til að fremja margvísleg ódæðisverk. Meðlimir samtaka og annarra gengja hafa í þessu samhengi boðið upp á framlengingu á brotaferli ungmenna inn í fullorðinsárin. Ofbeldi, auðgunarbrot, handrukkun og fíkniefnaviðskipti eru allt hluti af iðju meðlima. Peningaþvottur gegnum margvísleg lögleg fyrirtæki er sömuleiðis algengur. Brotastarfsemi er samt ekki yfirlýstur tilgangur samtakanna. Höfuðstöðvar eða aðsetur klúbbanna eru hvergi velkomin í hverfi borga eða svæða. Talin svartur blettur, fasteignaverð lækkar og öryggi borgaranna minnkar. Og þar sem mörg samtök af þessu tagi þrífast hafa iðulega komið upp átök um yfirráðasvæði þar sem venjulegir borgarar lenda á milli eins og nýlega gerðist í Danmörku. Þessi samtök eru hvergi aufúsugestir. Staðan á Íslandi Lögreglunni á Íslandi hefur hingað til að mestu tekist að koma í veg fyrir samtök af þessu tagi. Hefur haft vakandi auga í mörg ár með hingaðkomu meðlima gengja erlendis frá og vísað mörgum þeirra frá. Stundum hafa erlendir lögfræðingar samtakanna, td frá Noregi sem sýnir fjárhagslegan styrk þeirra, komið til að verja rétt sinn til að heimsækja Ísland, bent á ferða- og fundafrelsi, en yfirleitt hafnað. Einhverjir Íslendingar hafa náð því að verða „prospects“ þrepið á undan fullri aðild en óvíst hversu margir hafa náð fullri aðild. Áhugi á að tengjast hópum af þessu tagi virðist vera fyrir hendi á Íslandi og ef til vill eru einhverjir þegar komnir inn. Þykir flott í ákveðnum kreðsum. Óttablandin virðing borin fyrir meðlimum, í áberandi glitrandi leðurklæðnaði, skreyttir alls kyns táknrænum merkjum. Alþjóðleg samtök með langa sögu, félagsmönnum stundum hjálpað í vanda, eiga til að gefa fé í góðgerðaskyni. Hugsanlega er meiri áhugi hér á landi núna fyrir að tengjast samtökum af þessu tagi sem skýrir meiri þunga hjá lögreglunni og aukinn viðbúnað að koma í veg fyrir þau. Mikilvægt fyrir yfirvöld að vera á varðbergi og ekki slá slöku við. Hvernig á að bregðast við? Í Danmörku hafa refsingar við brotum sem tengjast gengjum og útlaga mótórhjólasamtökum nýlega verið hertar, fela í sér jafnvel tvöfalt þyngri refsingar en ella. Svíar eru með sambærileg áform í undirbúningi. Það er ein möguleg leið til að sporna við hópunum sem hægt er að grípa til, þyngja viðurlög þar sem gengi koma við sögu. Réttarvörslukerfið er eigi að síður ekki eina aflið í samfélaginu sem þarf að vera vakandi. Draga þarf úr aðdráttarafli samtaka af þessu tagi einkum meðal þeirra sem e-a hluta vegna standa höllum fæti. Fyrir þorra fólks eru gengi og alþjóðleg mótórhjólasamtök hvorki spennandi né eftirsóknarverð, en fyrir suma virðist þetta samt vera kúl. Við þurfum að draga úr ljóma sem svona samtök kunna að hafa. Og byrgja brunninn áður en barnið dettur ofan í, forvarnir og stuðningur við jaðarsetta hópa er mikilvægur. Leitast við að skapa raunhæfar leiðir út hjá þeim sem þegar hafa ratað í félagsskap af þessu tagi. Svíar til að mynda eru með markvisst starf í þessum tilgangi í hverfum þar sem gengi og 1% mótórhjólasamtök eru áberandi. Höfundur er prófessor í félagsfræði við HÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lögreglumál Mest lesið Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eyðum óvissunni Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Opinberi geirinn og stjórnunarráðgjafar: ástarsaga Adeel Akmal skrifar Skoðun Ættbálkahegðun á stafrænu formi Martha Árnadóttir skrifar Skoðun Kirkjurnar standa en stoðirnar eru sveltar Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir skrifar Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir skrifar Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson skrifar Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson skrifar Skoðun $€tjum í$lensku á (mat) $€ðilinn! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Minna tal, meiri uppbygging Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Sjá meira
Viðbúnaður og aðgerðir lögreglu vegna hingaðkomu erlendra mótórhjólasamtaka hafa vakið athygli undanfarið. Hvað vitum við um þessi samtök? Talsvert er til af rannsóknum erlendis en minna hér á landi. Hells Angels, Bandidos, Outlaws og önnur samtök af þessu tagi eiga sér langa sögu í BNA og Evrópu. Hvarvetna sem þau hafa fest rætur hefur slóð afbrota fylgt þeim. Skilgreind sem skipulögð glæpasamtök af Europol. Talsmenn þeirra segja aftur á móti að samtökin sjálf stundi ekki afbrot þótt sumir félagsmenn eigi sér brotasögu. Samtökin séu einungis félagsskapur fólks með áhuga á mótórhjólum eða óhefðbundnu lífi, mestmegnis í dag reyndar gamalla karla. Samtök sem einkennast af bræðralagi og eru ekki í virkri brotastarfsemi. Skilgreina sig eigi að síður oft með svokölluðum 1% mótórhjólasamtökum til aðgreiningar frá öðrum löghlýðnum samtökum. Líta á sig sem útlaga, ekki hefðbundna borgara og afbrot hafa óneitanlega oft þrifist í skjóli þeirra. Mikil leynd hvílir yfir innra starfinu. Inntaka lengi háð ýmsum skilyrðum, ekki fyrir hvern sem er að gerast meðlimur í td Hells Angels. Drýgja verður einhverja dáð sem ekki er alltaf lögleg. Karlremba var oft nátengd samtökunum, konur fengu lengi ekki fulla aðild að Hells Angels. Og þú hættir ekki auðveldlega í samtökum af þessu tagi. Í einstaka tilfellum hafa fyrrum félagar einfaldlega verið drepnir. Ógnin fyrir Ísland getur falist í ýmsu. Samtökin verða athvarf fyrir jaðarhópa einkum yngri karla. Aðdráttarafl fyrir ungt fólk sem lent hefur utangarðs. Tækifæri bjóðast á félagsskap og til að brjóta af sér eins og dæmin sanna. Börn hafa td nýlega á Norðurlöndum verið nýtt á vegum meðlima samtaka af þessu tagi til að fremja margvísleg ódæðisverk. Meðlimir samtaka og annarra gengja hafa í þessu samhengi boðið upp á framlengingu á brotaferli ungmenna inn í fullorðinsárin. Ofbeldi, auðgunarbrot, handrukkun og fíkniefnaviðskipti eru allt hluti af iðju meðlima. Peningaþvottur gegnum margvísleg lögleg fyrirtæki er sömuleiðis algengur. Brotastarfsemi er samt ekki yfirlýstur tilgangur samtakanna. Höfuðstöðvar eða aðsetur klúbbanna eru hvergi velkomin í hverfi borga eða svæða. Talin svartur blettur, fasteignaverð lækkar og öryggi borgaranna minnkar. Og þar sem mörg samtök af þessu tagi þrífast hafa iðulega komið upp átök um yfirráðasvæði þar sem venjulegir borgarar lenda á milli eins og nýlega gerðist í Danmörku. Þessi samtök eru hvergi aufúsugestir. Staðan á Íslandi Lögreglunni á Íslandi hefur hingað til að mestu tekist að koma í veg fyrir samtök af þessu tagi. Hefur haft vakandi auga í mörg ár með hingaðkomu meðlima gengja erlendis frá og vísað mörgum þeirra frá. Stundum hafa erlendir lögfræðingar samtakanna, td frá Noregi sem sýnir fjárhagslegan styrk þeirra, komið til að verja rétt sinn til að heimsækja Ísland, bent á ferða- og fundafrelsi, en yfirleitt hafnað. Einhverjir Íslendingar hafa náð því að verða „prospects“ þrepið á undan fullri aðild en óvíst hversu margir hafa náð fullri aðild. Áhugi á að tengjast hópum af þessu tagi virðist vera fyrir hendi á Íslandi og ef til vill eru einhverjir þegar komnir inn. Þykir flott í ákveðnum kreðsum. Óttablandin virðing borin fyrir meðlimum, í áberandi glitrandi leðurklæðnaði, skreyttir alls kyns táknrænum merkjum. Alþjóðleg samtök með langa sögu, félagsmönnum stundum hjálpað í vanda, eiga til að gefa fé í góðgerðaskyni. Hugsanlega er meiri áhugi hér á landi núna fyrir að tengjast samtökum af þessu tagi sem skýrir meiri þunga hjá lögreglunni og aukinn viðbúnað að koma í veg fyrir þau. Mikilvægt fyrir yfirvöld að vera á varðbergi og ekki slá slöku við. Hvernig á að bregðast við? Í Danmörku hafa refsingar við brotum sem tengjast gengjum og útlaga mótórhjólasamtökum nýlega verið hertar, fela í sér jafnvel tvöfalt þyngri refsingar en ella. Svíar eru með sambærileg áform í undirbúningi. Það er ein möguleg leið til að sporna við hópunum sem hægt er að grípa til, þyngja viðurlög þar sem gengi koma við sögu. Réttarvörslukerfið er eigi að síður ekki eina aflið í samfélaginu sem þarf að vera vakandi. Draga þarf úr aðdráttarafli samtaka af þessu tagi einkum meðal þeirra sem e-a hluta vegna standa höllum fæti. Fyrir þorra fólks eru gengi og alþjóðleg mótórhjólasamtök hvorki spennandi né eftirsóknarverð, en fyrir suma virðist þetta samt vera kúl. Við þurfum að draga úr ljóma sem svona samtök kunna að hafa. Og byrgja brunninn áður en barnið dettur ofan í, forvarnir og stuðningur við jaðarsetta hópa er mikilvægur. Leitast við að skapa raunhæfar leiðir út hjá þeim sem þegar hafa ratað í félagsskap af þessu tagi. Svíar til að mynda eru með markvisst starf í þessum tilgangi í hverfum þar sem gengi og 1% mótórhjólasamtök eru áberandi. Höfundur er prófessor í félagsfræði við HÍ.
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar
Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun