Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar 1. október 2025 13:02 Viðbúnaður og aðgerðir lögreglu vegna hingaðkomu erlendra mótórhjólasamtaka hafa vakið athygli undanfarið. Hvað vitum við um þessi samtök? Talsvert er til af rannsóknum erlendis en minna hér á landi. Hells Angels, Bandidos, Outlaws og önnur samtök af þessu tagi eiga sér langa sögu í BNA og Evrópu. Hvarvetna sem þau hafa fest rætur hefur slóð afbrota fylgt þeim. Skilgreind sem skipulögð glæpasamtök af Europol. Talsmenn þeirra segja aftur á móti að samtökin sjálf stundi ekki afbrot þótt sumir félagsmenn eigi sér brotasögu. Samtökin séu einungis félagsskapur fólks með áhuga á mótórhjólum eða óhefðbundnu lífi, mestmegnis í dag reyndar gamalla karla. Samtök sem einkennast af bræðralagi og eru ekki í virkri brotastarfsemi. Skilgreina sig eigi að síður oft með svokölluðum 1% mótórhjólasamtökum til aðgreiningar frá öðrum löghlýðnum samtökum. Líta á sig sem útlaga, ekki hefðbundna borgara og afbrot hafa óneitanlega oft þrifist í skjóli þeirra. Mikil leynd hvílir yfir innra starfinu. Inntaka lengi háð ýmsum skilyrðum, ekki fyrir hvern sem er að gerast meðlimur í td Hells Angels. Drýgja verður einhverja dáð sem ekki er alltaf lögleg. Karlremba var oft nátengd samtökunum, konur fengu lengi ekki fulla aðild að Hells Angels. Og þú hættir ekki auðveldlega í samtökum af þessu tagi. Í einstaka tilfellum hafa fyrrum félagar einfaldlega verið drepnir. Ógnin fyrir Ísland getur falist í ýmsu. Samtökin verða athvarf fyrir jaðarhópa einkum yngri karla. Aðdráttarafl fyrir ungt fólk sem lent hefur utangarðs. Tækifæri bjóðast á félagsskap og til að brjóta af sér eins og dæmin sanna. Börn hafa td nýlega á Norðurlöndum verið nýtt á vegum meðlima samtaka af þessu tagi til að fremja margvísleg ódæðisverk. Meðlimir samtaka og annarra gengja hafa í þessu samhengi boðið upp á framlengingu á brotaferli ungmenna inn í fullorðinsárin. Ofbeldi, auðgunarbrot, handrukkun og fíkniefnaviðskipti eru allt hluti af iðju meðlima. Peningaþvottur gegnum margvísleg lögleg fyrirtæki er sömuleiðis algengur. Brotastarfsemi er samt ekki yfirlýstur tilgangur samtakanna. Höfuðstöðvar eða aðsetur klúbbanna eru hvergi velkomin í hverfi borga eða svæða. Talin svartur blettur, fasteignaverð lækkar og öryggi borgaranna minnkar. Og þar sem mörg samtök af þessu tagi þrífast hafa iðulega komið upp átök um yfirráðasvæði þar sem venjulegir borgarar lenda á milli eins og nýlega gerðist í Danmörku. Þessi samtök eru hvergi aufúsugestir. Staðan á Íslandi Lögreglunni á Íslandi hefur hingað til að mestu tekist að koma í veg fyrir samtök af þessu tagi. Hefur haft vakandi auga í mörg ár með hingaðkomu meðlima gengja erlendis frá og vísað mörgum þeirra frá. Stundum hafa erlendir lögfræðingar samtakanna, td frá Noregi sem sýnir fjárhagslegan styrk þeirra, komið til að verja rétt sinn til að heimsækja Ísland, bent á ferða- og fundafrelsi, en yfirleitt hafnað. Einhverjir Íslendingar hafa náð því að verða „prospects“ þrepið á undan fullri aðild en óvíst hversu margir hafa náð fullri aðild. Áhugi á að tengjast hópum af þessu tagi virðist vera fyrir hendi á Íslandi og ef til vill eru einhverjir þegar komnir inn. Þykir flott í ákveðnum kreðsum. Óttablandin virðing borin fyrir meðlimum, í áberandi glitrandi leðurklæðnaði, skreyttir alls kyns táknrænum merkjum. Alþjóðleg samtök með langa sögu, félagsmönnum stundum hjálpað í vanda, eiga til að gefa fé í góðgerðaskyni. Hugsanlega er meiri áhugi hér á landi núna fyrir að tengjast samtökum af þessu tagi sem skýrir meiri þunga hjá lögreglunni og aukinn viðbúnað að koma í veg fyrir þau. Mikilvægt fyrir yfirvöld að vera á varðbergi og ekki slá slöku við. Hvernig á að bregðast við? Í Danmörku hafa refsingar við brotum sem tengjast gengjum og útlaga mótórhjólasamtökum nýlega verið hertar, fela í sér jafnvel tvöfalt þyngri refsingar en ella. Svíar eru með sambærileg áform í undirbúningi. Það er ein möguleg leið til að sporna við hópunum sem hægt er að grípa til, þyngja viðurlög þar sem gengi koma við sögu. Réttarvörslukerfið er eigi að síður ekki eina aflið í samfélaginu sem þarf að vera vakandi. Draga þarf úr aðdráttarafli samtaka af þessu tagi einkum meðal þeirra sem e-a hluta vegna standa höllum fæti. Fyrir þorra fólks eru gengi og alþjóðleg mótórhjólasamtök hvorki spennandi né eftirsóknarverð, en fyrir suma virðist þetta samt vera kúl. Við þurfum að draga úr ljóma sem svona samtök kunna að hafa. Og byrgja brunninn áður en barnið dettur ofan í, forvarnir og stuðningur við jaðarsetta hópa er mikilvægur. Leitast við að skapa raunhæfar leiðir út hjá þeim sem þegar hafa ratað í félagsskap af þessu tagi. Svíar til að mynda eru með markvisst starf í þessum tilgangi í hverfum þar sem gengi og 1% mótórhjólasamtök eru áberandi. Höfundur er prófessor í félagsfræði við HÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lögreglumál Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Viðbúnaður og aðgerðir lögreglu vegna hingaðkomu erlendra mótórhjólasamtaka hafa vakið athygli undanfarið. Hvað vitum við um þessi samtök? Talsvert er til af rannsóknum erlendis en minna hér á landi. Hells Angels, Bandidos, Outlaws og önnur samtök af þessu tagi eiga sér langa sögu í BNA og Evrópu. Hvarvetna sem þau hafa fest rætur hefur slóð afbrota fylgt þeim. Skilgreind sem skipulögð glæpasamtök af Europol. Talsmenn þeirra segja aftur á móti að samtökin sjálf stundi ekki afbrot þótt sumir félagsmenn eigi sér brotasögu. Samtökin séu einungis félagsskapur fólks með áhuga á mótórhjólum eða óhefðbundnu lífi, mestmegnis í dag reyndar gamalla karla. Samtök sem einkennast af bræðralagi og eru ekki í virkri brotastarfsemi. Skilgreina sig eigi að síður oft með svokölluðum 1% mótórhjólasamtökum til aðgreiningar frá öðrum löghlýðnum samtökum. Líta á sig sem útlaga, ekki hefðbundna borgara og afbrot hafa óneitanlega oft þrifist í skjóli þeirra. Mikil leynd hvílir yfir innra starfinu. Inntaka lengi háð ýmsum skilyrðum, ekki fyrir hvern sem er að gerast meðlimur í td Hells Angels. Drýgja verður einhverja dáð sem ekki er alltaf lögleg. Karlremba var oft nátengd samtökunum, konur fengu lengi ekki fulla aðild að Hells Angels. Og þú hættir ekki auðveldlega í samtökum af þessu tagi. Í einstaka tilfellum hafa fyrrum félagar einfaldlega verið drepnir. Ógnin fyrir Ísland getur falist í ýmsu. Samtökin verða athvarf fyrir jaðarhópa einkum yngri karla. Aðdráttarafl fyrir ungt fólk sem lent hefur utangarðs. Tækifæri bjóðast á félagsskap og til að brjóta af sér eins og dæmin sanna. Börn hafa td nýlega á Norðurlöndum verið nýtt á vegum meðlima samtaka af þessu tagi til að fremja margvísleg ódæðisverk. Meðlimir samtaka og annarra gengja hafa í þessu samhengi boðið upp á framlengingu á brotaferli ungmenna inn í fullorðinsárin. Ofbeldi, auðgunarbrot, handrukkun og fíkniefnaviðskipti eru allt hluti af iðju meðlima. Peningaþvottur gegnum margvísleg lögleg fyrirtæki er sömuleiðis algengur. Brotastarfsemi er samt ekki yfirlýstur tilgangur samtakanna. Höfuðstöðvar eða aðsetur klúbbanna eru hvergi velkomin í hverfi borga eða svæða. Talin svartur blettur, fasteignaverð lækkar og öryggi borgaranna minnkar. Og þar sem mörg samtök af þessu tagi þrífast hafa iðulega komið upp átök um yfirráðasvæði þar sem venjulegir borgarar lenda á milli eins og nýlega gerðist í Danmörku. Þessi samtök eru hvergi aufúsugestir. Staðan á Íslandi Lögreglunni á Íslandi hefur hingað til að mestu tekist að koma í veg fyrir samtök af þessu tagi. Hefur haft vakandi auga í mörg ár með hingaðkomu meðlima gengja erlendis frá og vísað mörgum þeirra frá. Stundum hafa erlendir lögfræðingar samtakanna, td frá Noregi sem sýnir fjárhagslegan styrk þeirra, komið til að verja rétt sinn til að heimsækja Ísland, bent á ferða- og fundafrelsi, en yfirleitt hafnað. Einhverjir Íslendingar hafa náð því að verða „prospects“ þrepið á undan fullri aðild en óvíst hversu margir hafa náð fullri aðild. Áhugi á að tengjast hópum af þessu tagi virðist vera fyrir hendi á Íslandi og ef til vill eru einhverjir þegar komnir inn. Þykir flott í ákveðnum kreðsum. Óttablandin virðing borin fyrir meðlimum, í áberandi glitrandi leðurklæðnaði, skreyttir alls kyns táknrænum merkjum. Alþjóðleg samtök með langa sögu, félagsmönnum stundum hjálpað í vanda, eiga til að gefa fé í góðgerðaskyni. Hugsanlega er meiri áhugi hér á landi núna fyrir að tengjast samtökum af þessu tagi sem skýrir meiri þunga hjá lögreglunni og aukinn viðbúnað að koma í veg fyrir þau. Mikilvægt fyrir yfirvöld að vera á varðbergi og ekki slá slöku við. Hvernig á að bregðast við? Í Danmörku hafa refsingar við brotum sem tengjast gengjum og útlaga mótórhjólasamtökum nýlega verið hertar, fela í sér jafnvel tvöfalt þyngri refsingar en ella. Svíar eru með sambærileg áform í undirbúningi. Það er ein möguleg leið til að sporna við hópunum sem hægt er að grípa til, þyngja viðurlög þar sem gengi koma við sögu. Réttarvörslukerfið er eigi að síður ekki eina aflið í samfélaginu sem þarf að vera vakandi. Draga þarf úr aðdráttarafli samtaka af þessu tagi einkum meðal þeirra sem e-a hluta vegna standa höllum fæti. Fyrir þorra fólks eru gengi og alþjóðleg mótórhjólasamtök hvorki spennandi né eftirsóknarverð, en fyrir suma virðist þetta samt vera kúl. Við þurfum að draga úr ljóma sem svona samtök kunna að hafa. Og byrgja brunninn áður en barnið dettur ofan í, forvarnir og stuðningur við jaðarsetta hópa er mikilvægur. Leitast við að skapa raunhæfar leiðir út hjá þeim sem þegar hafa ratað í félagsskap af þessu tagi. Svíar til að mynda eru með markvisst starf í þessum tilgangi í hverfum þar sem gengi og 1% mótórhjólasamtök eru áberandi. Höfundur er prófessor í félagsfræði við HÍ.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun