Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar 5. september 2025 07:30 (í litlu landi er vont að vera langrækinn) Í íslenskum barnamenningararfi eru „Dýrin í Hálsaskógi“ tákn um hvernig ólíkir hagsmunir, ólík dýr og ólík sjónarmið þurfa að læra að lifa saman í sama skógi. Þessi myndlíking á sér djúpa skírskotun til samfélags okkar í dag. Ísland er lítið land, samfélagið er smátt í sniðum, og því verður sárara en ella þegar reiði, gremja og hatursorðræða fær að grafa undan trausti og samstöðu. Vaxandi eitur í umræðunni: Mannréttindasérfræðingar Sameinuðu þjóðanna hafa nýlega varað við því að hatursorðræða og rangfærslur hafi tekið að sækja í sig veðrið hér á landi, einkum á netinu. Þar verða innflytjendur, trúar- og kynþáttaminnihlutahópar og hinsegin fólk oft skotspónn. Þrátt fyrir jákvæðan orðstír Íslands á sviði jafnréttis hefur innleiðing aðgerðaáætlunar stjórnvalda gegn hatursorðræðu dregist úr hömlu og mörg tólin sem til þurfa vantar enn í framkvæmd. Í litlu samfélagi, þar sem allir þekkja alla, magnast áhrif orða: Hatursorðræða sem birtist í litlum lokuðum hóp á netinu getur á örskotsstundu gert aðila útskúfaðan í vinnu, nágrenni eða skóla. Það er vont að vera langrækinn – en það er enn verra að leyfa slíkum meinum að festa sig í sessi. Litla landið sem stórt prófverkefni: Ísland hefur löngum státað af samstöðu þegar á reynir. Við þekkjum það úr sögunni: Þjóð sem safnaðist saman um að beisla orku, byggja upp velferð og sækja fram í menningu. En sú saga minnir okkur líka á hve brothætt jafnvægið er. Smæðin þýðir að lítils háttar skautun getur haft stór áhrif. Það er því ekki valkostur að sitja hjá – samfélagið sjálft krefst þess að við rísum gegn hatri, jafnvel í smæstu mynd þess. Hvað er til ráða? Ábyrgð á netinu: Félagsmiðlar og vefsamfélög þurfa að taka ábyrgð og stöðva hatursorðræðu, ekki fela sig á bak við hugmyndina um að „öllum sé heimilt að segja allt“. Stjórnsýsla og lög: Brýnt er að hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun stjórnvalda frá 2023 og tryggja fjármagn og úrræði. Lög án framkvæmdar eru aðeins tómar línur á blaði. Grasrótarstarf: Samtök eins og Samtökin ’78 sýna hvernig minnihlutahópar geta staðið vörð um eigin rétt og skapað skjól fyrir þá sem verða fyrir aðkasti. Slíkt starf þarf styrk og viðurkenningu. Fræðsla og menning: Skólar, fjölmiðlar og leiklistarhópar ættu að nota kraft sagna – jafnvel barnaleikrita eins og „Dýrin í Hálsaskógi“ – til að minna á gildi vináttu, fjölbreytni og sameiginlegs skógar. Sýnileg samstaða: Smáar, áþreifanlegar athafnir – hvort sem það eru viðburðir, sameiginlegar yfirlýsingar eða opinberar athafnir – geta sýnt að samfélagið stendur saman gegn hatri. Samheldni í stað sérstöðu: Í litlu landi er vont að vera langrækinn. Við höfum ekki efni á því að viðhalda deilum, fordómum eða langrækni sem dregur úr möguleikum fólks til að tilheyra. Eins og í skóginum í Hálsaskógi er hver og einn hluti af heildinni. Þegar eitt dýr verður útskúfað veikist allt vistkerfið. Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir. Það er ekki barnaleg hugsjón – það er samfélagsleg nauðsyn. Höfundur er fyrrverandi framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Sigurðsson Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
(í litlu landi er vont að vera langrækinn) Í íslenskum barnamenningararfi eru „Dýrin í Hálsaskógi“ tákn um hvernig ólíkir hagsmunir, ólík dýr og ólík sjónarmið þurfa að læra að lifa saman í sama skógi. Þessi myndlíking á sér djúpa skírskotun til samfélags okkar í dag. Ísland er lítið land, samfélagið er smátt í sniðum, og því verður sárara en ella þegar reiði, gremja og hatursorðræða fær að grafa undan trausti og samstöðu. Vaxandi eitur í umræðunni: Mannréttindasérfræðingar Sameinuðu þjóðanna hafa nýlega varað við því að hatursorðræða og rangfærslur hafi tekið að sækja í sig veðrið hér á landi, einkum á netinu. Þar verða innflytjendur, trúar- og kynþáttaminnihlutahópar og hinsegin fólk oft skotspónn. Þrátt fyrir jákvæðan orðstír Íslands á sviði jafnréttis hefur innleiðing aðgerðaáætlunar stjórnvalda gegn hatursorðræðu dregist úr hömlu og mörg tólin sem til þurfa vantar enn í framkvæmd. Í litlu samfélagi, þar sem allir þekkja alla, magnast áhrif orða: Hatursorðræða sem birtist í litlum lokuðum hóp á netinu getur á örskotsstundu gert aðila útskúfaðan í vinnu, nágrenni eða skóla. Það er vont að vera langrækinn – en það er enn verra að leyfa slíkum meinum að festa sig í sessi. Litla landið sem stórt prófverkefni: Ísland hefur löngum státað af samstöðu þegar á reynir. Við þekkjum það úr sögunni: Þjóð sem safnaðist saman um að beisla orku, byggja upp velferð og sækja fram í menningu. En sú saga minnir okkur líka á hve brothætt jafnvægið er. Smæðin þýðir að lítils háttar skautun getur haft stór áhrif. Það er því ekki valkostur að sitja hjá – samfélagið sjálft krefst þess að við rísum gegn hatri, jafnvel í smæstu mynd þess. Hvað er til ráða? Ábyrgð á netinu: Félagsmiðlar og vefsamfélög þurfa að taka ábyrgð og stöðva hatursorðræðu, ekki fela sig á bak við hugmyndina um að „öllum sé heimilt að segja allt“. Stjórnsýsla og lög: Brýnt er að hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun stjórnvalda frá 2023 og tryggja fjármagn og úrræði. Lög án framkvæmdar eru aðeins tómar línur á blaði. Grasrótarstarf: Samtök eins og Samtökin ’78 sýna hvernig minnihlutahópar geta staðið vörð um eigin rétt og skapað skjól fyrir þá sem verða fyrir aðkasti. Slíkt starf þarf styrk og viðurkenningu. Fræðsla og menning: Skólar, fjölmiðlar og leiklistarhópar ættu að nota kraft sagna – jafnvel barnaleikrita eins og „Dýrin í Hálsaskógi“ – til að minna á gildi vináttu, fjölbreytni og sameiginlegs skógar. Sýnileg samstaða: Smáar, áþreifanlegar athafnir – hvort sem það eru viðburðir, sameiginlegar yfirlýsingar eða opinberar athafnir – geta sýnt að samfélagið stendur saman gegn hatri. Samheldni í stað sérstöðu: Í litlu landi er vont að vera langrækinn. Við höfum ekki efni á því að viðhalda deilum, fordómum eða langrækni sem dregur úr möguleikum fólks til að tilheyra. Eins og í skóginum í Hálsaskógi er hver og einn hluti af heildinni. Þegar eitt dýr verður útskúfað veikist allt vistkerfið. Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir. Það er ekki barnaleg hugsjón – það er samfélagsleg nauðsyn. Höfundur er fyrrverandi framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags Íslands.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun