Segir Ísland stunda hvítþvott í svörum til SÞ Jakob Bjarnar skrifar 11. júní 2025 09:49 Grímur segir „skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ en jafnvel gagnvart þeim vilji stýrihópurinn fegra myndina sem við blasir á Íslandi. vísir/vilhelm Geðhjálp gerir alvarlegar athugasemdir við svör Íslands við mannréttindaábendingum og spurningum Sameinuðu þjóðanna. Svo virðist sem Ísland fari frjálslega með, til að mynda í svörum við ábendingum íslamska ríkisins Íran og stundi hvítþvott þegar gerð er grein fyrir stöðunni hérlendis. Þetta kemur meðal annars fram á samráðsgátt en þangað hefur Geðhjálp sent inn umsögn. Stýrihópur Stjórnarráðsins um mannréttindi hefur unnið drög að miðannarskýrslu Íslands vegna allsherjarúttektar Sameinuðu þjóðanna á stöðu mannréttindamála. Stýrihópurinn hefur sent svör sín inn á samráðsgáttina og Geðhjálp nýtir sér það. (Sjá í tengdum skjölum neðst í greininni.) Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar er ekki par hrifinn af svörum Íslands. Hann nefnir sem dæmi að í svörum framkvæmdavaldsins til Sameinuðu þjóðanna segi til að mynda í fjármálaáætlun: „Sérstaklega skal efla aðgengi barna og ungmenna að íþróttum, listum og frístundastarfi (bls. 155).“ Óskatexti framkvæmdavaldsins Þetta séu fróm fyrirheit en raunveruleikinn sé sá að dregið hafi úr framlögum til málaflokksins um 3,5 milljarða króna á tímabilinu. „Það sem stendur er óskatexti framkvæmdavaldsins en það hefur ekki nokkur maður tíma til að kafa ofan í þetta. Ég skrifaði grein í Vísi sem hét: Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði. Mannréttindamálin eru þannig líka.“ Grímur segir auðvelt að benda á mannréttindabrot fyrir botni Miðjarðarhafs en svara síðan Íslamska lýðveldinu Íran að hér sé allt tipp topp þegar svo sé svo sannarlega ekki. „Já, skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ segir Grímur og má greina kaldhæðni í röddu hans. Hann bendir á að í fyrstu athugasemd umsagnar Geðhjálpar sé bent á lög um réttindi sjúklinga, lög sem framkvæmdavaldið hefur verið að reyna að breyta frá því að umboðsmaður Alþingis sagði við eftirliti á þremur geðdeildum 2019, en þá kom skýrsla hans út: „það skortir lagaheimildir fyrir þeim þvingunaraðgerðum sem voru þar viðhafðar.“ Sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum Grímur segir breytinguna sem reynt hafi verið að ná í gegn heimili þessar aðgerðir. Ekki takmörkun á „beitingu nauðungar“ eins og segi í svarinu. „Lagaheimildir hefur hingað til skort fyrir beitingu þvingana á heilbrigðisstofnunum hér á landi og því væri nærtækast að ætla að þeim væri þar af leiðandi ekki beitt. Reyndin hefur þrátt fyrir það verið sú að sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum og stjórnarskrárvarin réttindi þeirra verið takmörkuð á einn eða annan hátt án þess að fyrir því hafi staðið lagaheimild. Elísabet Gísladóttir lögfræðingur er formaður stýrihópsins.facebook Þykir það varpa ljósi á hversu vandmeðfarið valdið er. Lagt er til að óheimilt verði að beita nauðung í refsiskyni. En hver hefur eftirlit með því að hún verði ekki beitt í þeim tilgangi?“ Grímur spyr í ljósi þess að ekkert eftirlit sé þegar bannað er að beita fólk nauðung og þvingun; hvernig verður þetta þá þegar heimilt verður að beita nauðung og þvingun? Hvítþvottur Íslands gagnvart Íslamska lýðveldinu Íran „Það er ekki verið að styrkja eftirlitsþáttinn neitt,“ segir Grímur og vitnar í svar Geðhjálpar við ábendingu Íslamistanna í Íran: „Þetta svar Íslands er ekki viðunandi eða í samræmi við raunveruleikann. Þrátt fyrir skort á lagaheimildum fyrir þeim inngripum, þvingunum og valdbeitingu sem viðhafðar hafa verið innan deilda og stofnanna þar sem fólk fær þjónustu, þá er þeim beitt daglega.“ Róstursamt hefur verið í Íran og hér má sjá mótmæli við áhrifum leiðtoga Hespollah í febrúar 2025. Í svari við athugasemd írönsku sendiherranefndarinnar stundar íslenski stýrihópurinn hvítþvott, sem Grími þykir magnað.Morteza Nikoubazl/NurPhoto via Getty Images) Samkvæmt ákvæðum stjórnarskrár og alþjóðlegra mannréttindasáttmála er óheimilt að beita einstaklinga nauðung eða takmarka stjórnarskrárvarin réttindi þeirra nema fyrir því standi skýr lagaheimild. Og jafnvel þótt lagaheimild væri til staðar gilda ströng skilyrði um beitingu inngripa gagnvart persónuréttindum er varða líf og frelsi einstaklinga sem búin er sérstök vernd í stjórnarskrá. „Á þetta hefur Geðhjálp bent um langt árabil og mótmælir því að þvingunaraðgerðir og nauðung sem einstaklingar eru beittir daglega á Íslandi séu réttlættar með þeim hætti og í raun hvítþvegnar eins og gert er í þessu svari Íslands til Íslamska lýðveldisins Írans,“ segir Grímur. Tengd skjöl Umsögn_Geðhjálpar_um_Allsherjarúttekt_(2)PDF256KBSækja skjal Ísland í mannréttindaráði SÞ Mannréttindi Mannréttindadómstóll Evrópu Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Viðreisn Geðheilbrigði Íran Mest lesið Lögregla dreifði gjörbreyttri mynd af díselþjófum Innlent „Sjaldan hefur stjórnmálamaður verið hamflettur jafn rækilega“ Innlent Ferðamaður lést við Breiðamerkursand Innlent Falið ofbeldi gegn eldri borgurum: „Þetta er barnið mitt, ég ól það upp, gerði ég mistök?“ Innlent „Það er rosalega ljótt að segja þetta en mér líður bara þannig“ Innlent Lögregla biðst afsökunar vegna myndarinnar Innlent Líkir aðferðum forstjóra Landsvirkjunnar við heimilisofbeldi Innlent Í áfalli eftir að hafa fengið bréf frá árásarmanninum inn um lúguna Erlent Hafi látið högg og spörk dynja á foreldrunum í tíu klukkustundir Innlent „Í Evrópumálum tel ég að þetta sé ekki rétti tíminn að fara í þá vegferð“ Innlent Fleiri fréttir Aldraðir beittir ofbeldi af ættingjum og gervigreindarmistök lögreglu Ferðaþjónustuþorpið Vík: „Við erum ein á báti“ Tjaldsvæði á Norðurlandi óðum að fyllast Framkvæmdir við Hvammsvirkjun stöðvaðar Borgin hafnar yfirlýsingum KSÍ Fólk varist dúfur í Vestmannaeyjum Ógnaði vegfarendum með stórum hníf Ferðamaður lést við Breiðamerkursand „Í Evrópumálum tel ég að þetta sé ekki rétti tíminn að fara í þá vegferð“ Falið ofbeldi gegn eldri borgurum: „Þetta er barnið mitt, ég ól það upp, gerði ég mistök?“ Ísbjarnareftirlit á Vestfjörðum Íslenskum nemendum fækkar en erlendum fjölgar Lögregla biðst afsökunar vegna myndarinnar Þyrlan kölluð út vegna bráðra veikinda á Breiðamerkursandi Ofbeldi gegn eldri borgurum oft hulið Aukið viðbragð í öllum deildum lögreglu Lögregla dreifði gjörbreyttri mynd af díselþjófum Sendinefnd ESB tjáir sig ekki um tollana Líkir aðferðum forstjóra Landsvirkjunnar við heimilisofbeldi Breiðan „tjakkast upp“ og varað við framhlaupi við hraunjaðrana Meiddist á handlegg og fótum þegar glerhurð brotnaði „Það er rosalega ljótt að segja þetta en mér líður bara þannig“ Segir viðbrögð Bjarnheiðar vekja „óþægilegar minningar“ „Hef ekki hitt neinn arkitekt sem finnst þetta góð hugmynd“ Komu göngumönnum í sjálfheldu til aðstoðar Á bát í Kyrrahafi þegar skjálftaflóðbylgjur skullu á Rússnesk herflugvél mætt í Landeyjarnar „Ég held að þetta sé ekki bóla“ Kona flutt á spítala eftir fjóhjólaslys Vara við að gangast undir fegrunarmeðferðir hjá óviðurkenndum aðilum Sjá meira
Þetta kemur meðal annars fram á samráðsgátt en þangað hefur Geðhjálp sent inn umsögn. Stýrihópur Stjórnarráðsins um mannréttindi hefur unnið drög að miðannarskýrslu Íslands vegna allsherjarúttektar Sameinuðu þjóðanna á stöðu mannréttindamála. Stýrihópurinn hefur sent svör sín inn á samráðsgáttina og Geðhjálp nýtir sér það. (Sjá í tengdum skjölum neðst í greininni.) Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar er ekki par hrifinn af svörum Íslands. Hann nefnir sem dæmi að í svörum framkvæmdavaldsins til Sameinuðu þjóðanna segi til að mynda í fjármálaáætlun: „Sérstaklega skal efla aðgengi barna og ungmenna að íþróttum, listum og frístundastarfi (bls. 155).“ Óskatexti framkvæmdavaldsins Þetta séu fróm fyrirheit en raunveruleikinn sé sá að dregið hafi úr framlögum til málaflokksins um 3,5 milljarða króna á tímabilinu. „Það sem stendur er óskatexti framkvæmdavaldsins en það hefur ekki nokkur maður tíma til að kafa ofan í þetta. Ég skrifaði grein í Vísi sem hét: Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði. Mannréttindamálin eru þannig líka.“ Grímur segir auðvelt að benda á mannréttindabrot fyrir botni Miðjarðarhafs en svara síðan Íslamska lýðveldinu Íran að hér sé allt tipp topp þegar svo sé svo sannarlega ekki. „Já, skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ segir Grímur og má greina kaldhæðni í röddu hans. Hann bendir á að í fyrstu athugasemd umsagnar Geðhjálpar sé bent á lög um réttindi sjúklinga, lög sem framkvæmdavaldið hefur verið að reyna að breyta frá því að umboðsmaður Alþingis sagði við eftirliti á þremur geðdeildum 2019, en þá kom skýrsla hans út: „það skortir lagaheimildir fyrir þeim þvingunaraðgerðum sem voru þar viðhafðar.“ Sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum Grímur segir breytinguna sem reynt hafi verið að ná í gegn heimili þessar aðgerðir. Ekki takmörkun á „beitingu nauðungar“ eins og segi í svarinu. „Lagaheimildir hefur hingað til skort fyrir beitingu þvingana á heilbrigðisstofnunum hér á landi og því væri nærtækast að ætla að þeim væri þar af leiðandi ekki beitt. Reyndin hefur þrátt fyrir það verið sú að sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum og stjórnarskrárvarin réttindi þeirra verið takmörkuð á einn eða annan hátt án þess að fyrir því hafi staðið lagaheimild. Elísabet Gísladóttir lögfræðingur er formaður stýrihópsins.facebook Þykir það varpa ljósi á hversu vandmeðfarið valdið er. Lagt er til að óheimilt verði að beita nauðung í refsiskyni. En hver hefur eftirlit með því að hún verði ekki beitt í þeim tilgangi?“ Grímur spyr í ljósi þess að ekkert eftirlit sé þegar bannað er að beita fólk nauðung og þvingun; hvernig verður þetta þá þegar heimilt verður að beita nauðung og þvingun? Hvítþvottur Íslands gagnvart Íslamska lýðveldinu Íran „Það er ekki verið að styrkja eftirlitsþáttinn neitt,“ segir Grímur og vitnar í svar Geðhjálpar við ábendingu Íslamistanna í Íran: „Þetta svar Íslands er ekki viðunandi eða í samræmi við raunveruleikann. Þrátt fyrir skort á lagaheimildum fyrir þeim inngripum, þvingunum og valdbeitingu sem viðhafðar hafa verið innan deilda og stofnanna þar sem fólk fær þjónustu, þá er þeim beitt daglega.“ Róstursamt hefur verið í Íran og hér má sjá mótmæli við áhrifum leiðtoga Hespollah í febrúar 2025. Í svari við athugasemd írönsku sendiherranefndarinnar stundar íslenski stýrihópurinn hvítþvott, sem Grími þykir magnað.Morteza Nikoubazl/NurPhoto via Getty Images) Samkvæmt ákvæðum stjórnarskrár og alþjóðlegra mannréttindasáttmála er óheimilt að beita einstaklinga nauðung eða takmarka stjórnarskrárvarin réttindi þeirra nema fyrir því standi skýr lagaheimild. Og jafnvel þótt lagaheimild væri til staðar gilda ströng skilyrði um beitingu inngripa gagnvart persónuréttindum er varða líf og frelsi einstaklinga sem búin er sérstök vernd í stjórnarskrá. „Á þetta hefur Geðhjálp bent um langt árabil og mótmælir því að þvingunaraðgerðir og nauðung sem einstaklingar eru beittir daglega á Íslandi séu réttlættar með þeim hætti og í raun hvítþvegnar eins og gert er í þessu svari Íslands til Íslamska lýðveldisins Írans,“ segir Grímur. Tengd skjöl Umsögn_Geðhjálpar_um_Allsherjarúttekt_(2)PDF256KBSækja skjal
Ísland í mannréttindaráði SÞ Mannréttindi Mannréttindadómstóll Evrópu Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Viðreisn Geðheilbrigði Íran Mest lesið Lögregla dreifði gjörbreyttri mynd af díselþjófum Innlent „Sjaldan hefur stjórnmálamaður verið hamflettur jafn rækilega“ Innlent Ferðamaður lést við Breiðamerkursand Innlent Falið ofbeldi gegn eldri borgurum: „Þetta er barnið mitt, ég ól það upp, gerði ég mistök?“ Innlent „Það er rosalega ljótt að segja þetta en mér líður bara þannig“ Innlent Lögregla biðst afsökunar vegna myndarinnar Innlent Líkir aðferðum forstjóra Landsvirkjunnar við heimilisofbeldi Innlent Í áfalli eftir að hafa fengið bréf frá árásarmanninum inn um lúguna Erlent Hafi látið högg og spörk dynja á foreldrunum í tíu klukkustundir Innlent „Í Evrópumálum tel ég að þetta sé ekki rétti tíminn að fara í þá vegferð“ Innlent Fleiri fréttir Aldraðir beittir ofbeldi af ættingjum og gervigreindarmistök lögreglu Ferðaþjónustuþorpið Vík: „Við erum ein á báti“ Tjaldsvæði á Norðurlandi óðum að fyllast Framkvæmdir við Hvammsvirkjun stöðvaðar Borgin hafnar yfirlýsingum KSÍ Fólk varist dúfur í Vestmannaeyjum Ógnaði vegfarendum með stórum hníf Ferðamaður lést við Breiðamerkursand „Í Evrópumálum tel ég að þetta sé ekki rétti tíminn að fara í þá vegferð“ Falið ofbeldi gegn eldri borgurum: „Þetta er barnið mitt, ég ól það upp, gerði ég mistök?“ Ísbjarnareftirlit á Vestfjörðum Íslenskum nemendum fækkar en erlendum fjölgar Lögregla biðst afsökunar vegna myndarinnar Þyrlan kölluð út vegna bráðra veikinda á Breiðamerkursandi Ofbeldi gegn eldri borgurum oft hulið Aukið viðbragð í öllum deildum lögreglu Lögregla dreifði gjörbreyttri mynd af díselþjófum Sendinefnd ESB tjáir sig ekki um tollana Líkir aðferðum forstjóra Landsvirkjunnar við heimilisofbeldi Breiðan „tjakkast upp“ og varað við framhlaupi við hraunjaðrana Meiddist á handlegg og fótum þegar glerhurð brotnaði „Það er rosalega ljótt að segja þetta en mér líður bara þannig“ Segir viðbrögð Bjarnheiðar vekja „óþægilegar minningar“ „Hef ekki hitt neinn arkitekt sem finnst þetta góð hugmynd“ Komu göngumönnum í sjálfheldu til aðstoðar Á bát í Kyrrahafi þegar skjálftaflóðbylgjur skullu á Rússnesk herflugvél mætt í Landeyjarnar „Ég held að þetta sé ekki bóla“ Kona flutt á spítala eftir fjóhjólaslys Vara við að gangast undir fegrunarmeðferðir hjá óviðurkenndum aðilum Sjá meira