Gervigreind: Lykill að skilvirkari ríkisfjármálum á Íslandi Sigvaldi Einarsson skrifar 16. desember 2024 16:02 Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Sigvaldi Einarsson Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Ríkisfjármál Íslands standa frammi fyrir miklum áskorunum, allt frá auknum kostnaði í heilbrigðiskerfinu til flóknari alþjóðlegra reglugerða og öldrunar þjóðarinnar. Á sama tíma bjóða framfarir á sviði gervigreindar (GG) upp á áður óþekkta möguleika til að bæta þjónustu, lækka kostnað og nýta opinbert fé á skilvirkari hátt. Í þessari grein er fjallað um hvernig Ísland getur nýtt GG í ríkisfjármálum og tekið dæmi frá löndum sem hafa þegar náð árangri með tæknina. Ísland í alþjóðlegum samanburði Samkvæmt Government AI Readiness Index, alþjóðlegum mælikvarða sem metur hæfni ríkja til að nýta GG í opinbera þjónustu, er Ísland í 28. sæti af 193 löndum. Þrátt fyrir góða stöðu stendur Ísland enn frammi fyrir mörgum tækifærum til að nýta GG betur, sérstaklega á sviði ríkisfjármála. Helstu dæmi frá öðrum löndum: Bandaríkin eru leiðandi í nýsköpun og rannsóknum í GG, með fjárfestingu í kerfum sem nýta stór gagnasöfn til að hámarka skilvirkni. Kína hefur lagt áherslu á hröð innleiðingu GG í öllum geirum samfélagsins, með áherslu á sjálfvirkni og hámarksárangur. Bretland er í fararbroddi í ábyrgri nýtingu GG og hefur byggt upp kerfi til að auka gagnsæi og traust í ríkisrekstri. Skilvirkari skattheimta og fjárlagagerð Sjálfvirkni og forspárgreining í skattheimtu GG getur hjálpað við að greina mynstur í skattundanskotum og nýta gögn til að ráðast gegn brotum. Í Danmörku hefur GG-kerfið „SKAT AI“ sparað milljarða með því að greina undanskot og auka skilvirkni í skattheimtu. Á Íslandi hefur Skatturinn þegar nýtt GG í sjálfvirka flokkun tölvupósta, sem bætir þjónustu og dregur úr tímafrekum ferlum. Betri fjárlagagerð með gervigreind GG getur gert fjárlagagerð nákvæmari með spám sem byggja á sögulegum gögnum og hagstærðum. Þetta dregur úr líkum á fjárlagahalla og eykur getu stjórnvalda til að forgangsraða fjármunum. Dæmi frá Nýja-Sjálandi: Þar nota stjórnvöld GG til að meta áhrif fjárlaga og stefnumótunar á efnahag landsins. Þetta hefur leitt til nákvæmari og markvissari ákvarðanatöku. Bætt þjónusta og lægri kostnaður Sjálfvirknivæðing þjónustu GG getur flýtt opinberum ferlum með sjálfvirkni. Spjallmenni (chatbots) geta svarað fyrirspurnum borgara á stuttum tíma og létt á hefðbundinni þjónustu. Dæmi frá Bretlandi: Þar eru GG-spjallmenni notuð í vegabréfsumsóknum, sem hefur stytt biðtíma og aukið ánægju almennings. Á Íslandi hefur verið lagt til að nota GG til að bæta þjónustu í heilbrigðiskerfinu og draga úr rekstrarkostnaði. Greining og ákvarðanataka í heilbrigðiskerfinu GG getur hjálpað læknum að greina sjúkdóma hraðar og með meiri nákvæmni. Ísland gæti nýtt GG til að greina augnsjúkdóma með myndgreiningu, sem myndi stuðla að betri og skjótari meðferð. Dæmi frá Bandaríkjunum: Mayo Clinic notar GG til að bæta nákvæmni sjúkdómsgreiningar, sem hefur sparað tíma og kostnað. Greining og áætlanagerð á sviði hagstjórnar GG getur hjálpað við að meta áhrif stefnumótunar á efnahagshópa og greina áhættu í opinberum fjárfestingum. Þetta dregur úr líkum á kostnaðarsömum mistökum og eykur getu stjórnvalda til að bregðast við hratt. Dæmi frá Kanada: Seðlabanki Kanada hefur nýtt GG til að spá fyrir um verðbólgu og greina áhrif efnahagslegra ákvarðana. Þetta hefur styrkt stefnumótun og aukið stöðugleika í hagkerfinu. Áskoranir og siðferðileg álitamál Fjárfestingar og innviðir Til að nýta möguleika GG þarf Ísland að fjárfesta í tæknilegum innviðum og menntun. Þjálfun starfsmanna og innleiðing nýrrar tækni krefst bæði tíma og fjármuna. Hlutdrægni í gögnum GG byggir á þjálfunargögnum sem geta innihaldið hlutdrægni. Ef slík gögn eru ekki leiðrétt geta þau leitt til ósanngjarnra ákvarðana, t.d. í opinberum úthlutunum. Gagnsæi og ábyrgð Gagnsæi í notkun GG er lykilatriði til að tryggja traust almennings. Þróa þarf siðareglur og skýra stefnu um notkun GG í opinberri stjórnsýslu. Niðurstaða: Tækifæri til umbreytingar Gervigreind býður Íslandi upp á einstakt tækifæri til að bæta ríkisfjármál, draga úr kostnaði og auka skilvirkni í opinberri þjónustu. Með ábyrgri innleiðingu og fjárfestingu getur Ísland orðið leiðandi í nýtingu GG á heimsvísu. Stjórnvöld þurfa að leggja áherslu á stefnumótun, innviði og menntun til að tryggja að þessi byltingartækni skili ávinningi fyrir alla landsmenn. Með því að nýta tæknina á siðferðilegan og ábyrgðarmikinn hátt getur Ísland tekið stór skref í átt að sjálfbærari og skilvirkari framtíð. Erum við tilbúin að taka fyrstu stóru skrefin í átt að tæknivæddari opinberum rekstri? Framtíðin bíður — og hún er í höndum okkar. Höfundur er MBA nemandi hjá Akademías með áherslu á stafræna þróun og gervigreind.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun