„Ef Seðlabankinn notar lánakvóta til þess ná verðbólgumarkmiði sínu má gera ráð fyrir að minni þörf yrði á stýrivaxtabreytingum. Auðvelt er raunar að sjá fyrir sér að lækka mætti stýrivexti hraðar en ella því lánakvótar sæju til þess að takmarka magn fjármagns sem kæmi frá bankastofnunum sem og að beina því í farvegi sem hjálpaði Seðlabankanum við að ná verðbólgumarkmiði sínu,“ segir Ólafur Margeirsson hagfræðingur í aðsendri grein á Vísi.
Lánakvótar eru kvótar eða skilyrði á lán sem bankastofnanir veita. Ólafur segir þá ekki ósvipaða fiskveiðikvótanum sem notaður er til þess að ákveða hámark afla hvers árs með það að markmiði að viðhalda sjálfbærri nýtingu á auðlindum sjávar.
Gætu hvatt bankastofnanir til að lána meira til byggingaraðila
Ólafur segir að lánakvótarnir ættu í fyrsta lagi að beinast að því að minnka framboðsskort á vörum og þjónustu til að draga úr verðbólguþrýstingi á viðkomandi markaði og þar með í hagkerfinu öllu.
„Í samhengi húsnæðismarkaðsins myndu lánakvótar hvetja bankastofnanir til þess að lána meira til byggingaraðila og annarra sem væru að byggja íbúðir til þess auka nýbyggingarmagn og draga úr leiguverðs- og verðbólguþrýstingi.
„Í öðru lagi myndu lánakvótarnir beinast að því að draga úr eftirspurn eftir vörum og þjónustu, líkt og stýrivaxtahækkanir gera, aftur með það að markmiði að draga úr verðbólgu,“ segir Ólafur í grein sinni.
Lánakvótar verið notaðir í fjölda landa
„Lánakvótar geta tekið ýmsum breytingum og verða að gera það – líkt og kvótar í sjávarútvegi gera – eftir því hvernig viðrar í hagkerfinu. Þróun þeirra og framkvæmd er líka mismunandi en til einföldunar má draga þá saman í tvo flokka: lánakvótar sem eru háðir einhvers konar hlutfallstölum, t.d. miðað við eignir banka, tekjur lántaka eða verðbólgu, og lánakvótar sem tiltaka heildarmagn lána, þ.e. heildarflæði, yfir ákveðið tímabil.”
Ólafur segir að það kæmi í hlut Seðlabanka Íslands að þróa, ákveða, uppfæra og fylgja eftir lánakvótum á Íslandi með það að markmiði að ná verðbólgumarkmiði bankans. Mörg lönd á borð við Bandaríkin, Bretland, Þýskaland, Frakkland, Japan, Kína og Indland hafi notað lánakvóta í gegnum tíðina.
Hann bætir við að til dæmis væri hægt að beita lánakvótum á verðtryggð lán til að draga úr umfangi þeirra.
„Núverandi seðlabankastjóri benti á það árið 2012 að „verðtrygging þvælist fyrir framgangi peningamálastefnu Seðlabankans, einkum þó leiðni stýrivaxta yfir til langtímavaxta“ svo minna af verðtryggðum lánum þýddi að peningamálastefna Seðlabankans virkaði betur og hægt væri að lækka vexti.“
Að mati Ólafs skortir pólitískan vilja til þess að leyfa Seðlabankanum að nota umrædda lánakvóta. Til þess þurfi nýtt Alþingi að breyta lögum og reglum er viðkoma starfsemi Seðlabanka Íslands.
