Áskoranir og tækifæri í loftslagsmálum Haukur Logi Jóhannsson skrifar 23. febrúar 2023 14:01 Íslenska þjóðin er mjög háð sínum náttúruauðlindum enda eru þær undirstaða velferðar og framfara í þessu landi. Það gerir það að verkum að áskoranir tengdar loftslagsbreytingum eru af mörgum toga og flókið verkefni að vinna gegn. Meðal helstu áskorana sem við stöndum frammi fyrir er bráðnun jökla enda er Ísland heimkynni margra helstu og stærstu jökla Evrópu. Jöklarnir okkar hopa á meiri hraða en áður vegna hlýnunar jarðar sem ásamt bráðnun heimskautapólanna og annarra jökla heims leiðir af sér hækkun í sjávarstöðu og auknum flóðum. Flóðið sem reið yfir eyrina á Akureyri í fyrra var kannski ekki afleiðing þessa en slíkt mun verða mun algengari viðburður víðsvegar um land ef ekkert breytist. Súrnun sjávar er önnur áskorun sem við glímum við. Við erum umlukin Atlantshafinu sem súrnar vegna aukinnar losunar koltvísýrings út í andrúmsloftið. Súrnun sjávar getur haft veruleg áhrif á vistkerfi hafsins og hefur það nú þegar gerst á ýmsan máta. Við sjáum nú nýjar og áður suðlægari fisktegundir í íslenskri landhelgi og stofnar sem áður voru frekar staðbundnir í kringum landið okkar leita á norðlægari slóðir. Þetta hefur svo mikil áhrif á sjávarútveginn á Íslandi enda auðlindir í hafi þeirra lifibrauð. Þriðja áskorunin sem við stöndum frammi fyrir er orkuvinnsla. Ísland er þekkt fyrir sína endurnýjanlegu orkuvinnslu og tækifærin af mörgum toga fyrir Ísland að ná markmiðum sínum í loftslagsmálum með uppbyggingu á innlendri orkuframleiðslu. Það er hinsvegar vandkvæðum bundið hvar og hvernig skuli virkja og í hvaða tilgangi. Aukin eftirspurn eftir innlendri orku mun auka álag á náttúruauðlindir á landi og er það flókið verkefni að vinna úr því. Fórnakostnaðurinn má aldrei verða slíkur að það hafi neikvæð áhrif. Ferðaþjónusta á Íslandi hefur á undanförnum árum orðið umfangsmikil og er Ísland orðinn vinsæll ferðamannastaður sem er einnig áskorun í sjálfu sér. Hefur það leitt til aukinnar losunar gróðurhúsalofttegunda frá samgöngum og annarri ferðaþjónustu enda fjöldi flugfélaga að fljúga til og frá landinu með reglulegum hætti. Menn hafa áhyggjur af því að þessi aukning ferðamanna geti aukið á loftslagsáskoranir landsins svo um munar. Við þurfum að stuðla að sjálfbærri ferðaþjónustu enda er náttúra Íslands þeirra helsta aðdráttarafl. Til að takast á við þessar áskoranir hefur Ísland sett sér það markmið að verða kolefnishlutlaust árið 2040 og fjárfest í endurnýjanlegri orku, rafknúnum farartækjum og annarri grænni tækni. Til að ná þessu markmiði þarf þó að leggja talsvert á sig og ná samvinnu bæði stjórnvalda og einkageirans. Meginlausnin verður þó ávallt að draga úr losun. Sjávarútvegur, ferðaþjónustan, orkugeirinn og fleiri þurfa að vinna hratt að því að draga úr losun. Annars er verið að vinna gegn eigin hagsmunum til framtíðar. Erum við að gera nóg? Ísland hefur verið að leggja sig fram við að sporna við loftslagsbreytingum en umdeilanlegt er hvort að það sé verið að fjárfesta nóg á þessu sviði. Landið hefur sett sér það markmið að verða kolefnishlutlaust árið 2040 sem er metnaðarfullt markmið. Til að ná því markmiði er Ísland að fjárfesta í endurnýjanlegri orku, rafbílum og annarri grænni tækni. Ísland hefur einnig innleitt stefnu um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, svo sem með því að leggja á kolefnisskatt og bann við sölu nýrra bíla sem knúnir eru jarðefnaeldsneyti fyrir árið 2030. Sumir sérfræðingar halda því þó fram að Ísland þurfi að gera meira til að bregðast við loftslagsbreytingum. Í skýrslu aðgerðaáætlunar í loftslagsmálum frá 2021 kom til dæmis fram að núverandi loftslagsstefna Íslands væri ekki nógu metnaðarfull til að uppfylla markmið Parísarsamningsins. Í skýrslunni er lagt til að Ísland auki viðleitni sína til að draga úr losun frá landbúnaði og samgöngum og að það setji sér metnaðarfyllri markmið um framleiðslu endurnýjanlegrar orku. Auk þess er efnahagur Íslands mjög háður atvinnugreinum sem stuðla að losun gróðurhúsalofttegunda, svo sem sjávarútvegi og ferðaþjónustu. Þetta skapar krefjandi aðstæður þar sem samdráttur í losun gæti haft neikvæð efnahagsleg áhrif. Því getur þurft meiri fjárfestingu og breytingar í efnahag og samfélagi landsins til að uppfylla metnaðarfull markmið um kolefnishlutleysi fyrir árið 2040. Niðurstaðan er sú að þótt Ísland hafi að einhverju leyti lagt sig fram um að sporna við loftslagsbreytingum halda flestir sérfræðingar því fram að gera þurfi töluvert meira til að uppfylla metnaðarfull markmið landsins. Staðlar hjálpa til Þeir sem þekkja til fyrri pistla minna vita að ég þreytist seint á að nefna staðla sem hluta af lausninni varðandi að vinna gegn loftslagsbreytingum eða að aðlagast þeim sem þegar hafa orðið að veruleika. Staðlar geta gegnt mikilvægu hlutverki í að hjálpa Íslandi að takast á við loftslagsbreytingar. Staðlar setja ramma um mælingar og sannprófanir á áhrifum loftslagsstefnu og aðgerða og þeir geta stuðlað að því að viðleitni til að draga úr losun sé skilvirk og samræmd. Þetta á við á öllum stigum samfélagsins. Þeir nýtast stjórnvöldum, sveitarfélögum og atvinnulífinu á sama hátt við að ná bættum og varanlegum árangri í þessum efnum. Hér eru nokkrar leiðir þar sem staðlar geta hjálpað í baráttunni við loftslagsbreytingar: Mæla losun: Staðlar geta hjálpað til við að koma á samræmdum aðferðum við mælingu á losun gróðurhúsalofttegunda frá ýmsum geirum, þar á meðal orkuframleiðslu, samgöngum og landbúnaði. Þetta getur hjálpað Íslandi að fylgjast með framvindu í átt að markmiðum sínum um að draga úr losun og benda á svið þar sem frekari aðgerða er þörf. Staðlar sem tryggja endurnýjanlega orku: Staðlar geta hjálpað til við að tryggja að endurnýjanlegir orkugjafar, svo sem jarðvarma-, vind- og vatnsaflsorka, uppfylli ákveðin skilyrði um sjálfbærni og minnkun losunar ásamt bættri landnotkun og verndun lífríkis. Þetta getur hjálpað Íslandi að stuðla að enn frekari notkun endurnýjanlegra orkugjafa og minnkað álag á jarðefnaeldsneyti. Að setja staðla um grænar byggingar: Staðlar geta stuðlað að notkun orkunýtinna byggingarefna og vinnubragða, dregið úr losun sem fylgir byggingarstarfsemi og rekstri. Þetta getur hjálpað Íslandi að ná markmiðum sínum um að draga úr losun í byggingargeiranum. Stuðningur við sjálfbæra ferðaþjónustu: Staðlar geta stuðlað að því að tryggja að ferðaþjónusta á Íslandi sé sjálfbær og lágmarki áhrif hennar á umhverfið. Þetta geta verið staðlar um minnkun úrgangs, orkunýtingu og sjálfbærar samgöngur. Efling hringrásarhagkerfis: Staðlar geta stuðlað að því að koma á viðmiðunum fyrir sjálfbæra framleiðslu og neyslu, stuðlað að hringrásarhagkerfi og dregið úr úrgangi og losun í tengslum við hefðbundin línuleg framleiðslulíkön. Staðlar geta hjálpað Íslandi að setja skýr markmið og viðmið um minnkun losunar og stuðla að sjálfbærum vinnubrögðum þvert á ólíkar greinar atvinnulífsins. Með því að nota staðla er hægt að ná árangri í átt að því metnaðarfulla markmiði að Ísland verði kolefnishlutlaust árið 2040. Höfundur er verkefnastjóri hjá Íslenskum stöðlum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Mest lesið Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir Skoðun Væri ekki bara hreinlegra að vísa manni úr landi? Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson Skoðun Halldór 21.09.2024 Halldór Skoðun Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Sjá meira
Íslenska þjóðin er mjög háð sínum náttúruauðlindum enda eru þær undirstaða velferðar og framfara í þessu landi. Það gerir það að verkum að áskoranir tengdar loftslagsbreytingum eru af mörgum toga og flókið verkefni að vinna gegn. Meðal helstu áskorana sem við stöndum frammi fyrir er bráðnun jökla enda er Ísland heimkynni margra helstu og stærstu jökla Evrópu. Jöklarnir okkar hopa á meiri hraða en áður vegna hlýnunar jarðar sem ásamt bráðnun heimskautapólanna og annarra jökla heims leiðir af sér hækkun í sjávarstöðu og auknum flóðum. Flóðið sem reið yfir eyrina á Akureyri í fyrra var kannski ekki afleiðing þessa en slíkt mun verða mun algengari viðburður víðsvegar um land ef ekkert breytist. Súrnun sjávar er önnur áskorun sem við glímum við. Við erum umlukin Atlantshafinu sem súrnar vegna aukinnar losunar koltvísýrings út í andrúmsloftið. Súrnun sjávar getur haft veruleg áhrif á vistkerfi hafsins og hefur það nú þegar gerst á ýmsan máta. Við sjáum nú nýjar og áður suðlægari fisktegundir í íslenskri landhelgi og stofnar sem áður voru frekar staðbundnir í kringum landið okkar leita á norðlægari slóðir. Þetta hefur svo mikil áhrif á sjávarútveginn á Íslandi enda auðlindir í hafi þeirra lifibrauð. Þriðja áskorunin sem við stöndum frammi fyrir er orkuvinnsla. Ísland er þekkt fyrir sína endurnýjanlegu orkuvinnslu og tækifærin af mörgum toga fyrir Ísland að ná markmiðum sínum í loftslagsmálum með uppbyggingu á innlendri orkuframleiðslu. Það er hinsvegar vandkvæðum bundið hvar og hvernig skuli virkja og í hvaða tilgangi. Aukin eftirspurn eftir innlendri orku mun auka álag á náttúruauðlindir á landi og er það flókið verkefni að vinna úr því. Fórnakostnaðurinn má aldrei verða slíkur að það hafi neikvæð áhrif. Ferðaþjónusta á Íslandi hefur á undanförnum árum orðið umfangsmikil og er Ísland orðinn vinsæll ferðamannastaður sem er einnig áskorun í sjálfu sér. Hefur það leitt til aukinnar losunar gróðurhúsalofttegunda frá samgöngum og annarri ferðaþjónustu enda fjöldi flugfélaga að fljúga til og frá landinu með reglulegum hætti. Menn hafa áhyggjur af því að þessi aukning ferðamanna geti aukið á loftslagsáskoranir landsins svo um munar. Við þurfum að stuðla að sjálfbærri ferðaþjónustu enda er náttúra Íslands þeirra helsta aðdráttarafl. Til að takast á við þessar áskoranir hefur Ísland sett sér það markmið að verða kolefnishlutlaust árið 2040 og fjárfest í endurnýjanlegri orku, rafknúnum farartækjum og annarri grænni tækni. Til að ná þessu markmiði þarf þó að leggja talsvert á sig og ná samvinnu bæði stjórnvalda og einkageirans. Meginlausnin verður þó ávallt að draga úr losun. Sjávarútvegur, ferðaþjónustan, orkugeirinn og fleiri þurfa að vinna hratt að því að draga úr losun. Annars er verið að vinna gegn eigin hagsmunum til framtíðar. Erum við að gera nóg? Ísland hefur verið að leggja sig fram við að sporna við loftslagsbreytingum en umdeilanlegt er hvort að það sé verið að fjárfesta nóg á þessu sviði. Landið hefur sett sér það markmið að verða kolefnishlutlaust árið 2040 sem er metnaðarfullt markmið. Til að ná því markmiði er Ísland að fjárfesta í endurnýjanlegri orku, rafbílum og annarri grænni tækni. Ísland hefur einnig innleitt stefnu um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, svo sem með því að leggja á kolefnisskatt og bann við sölu nýrra bíla sem knúnir eru jarðefnaeldsneyti fyrir árið 2030. Sumir sérfræðingar halda því þó fram að Ísland þurfi að gera meira til að bregðast við loftslagsbreytingum. Í skýrslu aðgerðaáætlunar í loftslagsmálum frá 2021 kom til dæmis fram að núverandi loftslagsstefna Íslands væri ekki nógu metnaðarfull til að uppfylla markmið Parísarsamningsins. Í skýrslunni er lagt til að Ísland auki viðleitni sína til að draga úr losun frá landbúnaði og samgöngum og að það setji sér metnaðarfyllri markmið um framleiðslu endurnýjanlegrar orku. Auk þess er efnahagur Íslands mjög háður atvinnugreinum sem stuðla að losun gróðurhúsalofttegunda, svo sem sjávarútvegi og ferðaþjónustu. Þetta skapar krefjandi aðstæður þar sem samdráttur í losun gæti haft neikvæð efnahagsleg áhrif. Því getur þurft meiri fjárfestingu og breytingar í efnahag og samfélagi landsins til að uppfylla metnaðarfull markmið um kolefnishlutleysi fyrir árið 2040. Niðurstaðan er sú að þótt Ísland hafi að einhverju leyti lagt sig fram um að sporna við loftslagsbreytingum halda flestir sérfræðingar því fram að gera þurfi töluvert meira til að uppfylla metnaðarfull markmið landsins. Staðlar hjálpa til Þeir sem þekkja til fyrri pistla minna vita að ég þreytist seint á að nefna staðla sem hluta af lausninni varðandi að vinna gegn loftslagsbreytingum eða að aðlagast þeim sem þegar hafa orðið að veruleika. Staðlar geta gegnt mikilvægu hlutverki í að hjálpa Íslandi að takast á við loftslagsbreytingar. Staðlar setja ramma um mælingar og sannprófanir á áhrifum loftslagsstefnu og aðgerða og þeir geta stuðlað að því að viðleitni til að draga úr losun sé skilvirk og samræmd. Þetta á við á öllum stigum samfélagsins. Þeir nýtast stjórnvöldum, sveitarfélögum og atvinnulífinu á sama hátt við að ná bættum og varanlegum árangri í þessum efnum. Hér eru nokkrar leiðir þar sem staðlar geta hjálpað í baráttunni við loftslagsbreytingar: Mæla losun: Staðlar geta hjálpað til við að koma á samræmdum aðferðum við mælingu á losun gróðurhúsalofttegunda frá ýmsum geirum, þar á meðal orkuframleiðslu, samgöngum og landbúnaði. Þetta getur hjálpað Íslandi að fylgjast með framvindu í átt að markmiðum sínum um að draga úr losun og benda á svið þar sem frekari aðgerða er þörf. Staðlar sem tryggja endurnýjanlega orku: Staðlar geta hjálpað til við að tryggja að endurnýjanlegir orkugjafar, svo sem jarðvarma-, vind- og vatnsaflsorka, uppfylli ákveðin skilyrði um sjálfbærni og minnkun losunar ásamt bættri landnotkun og verndun lífríkis. Þetta getur hjálpað Íslandi að stuðla að enn frekari notkun endurnýjanlegra orkugjafa og minnkað álag á jarðefnaeldsneyti. Að setja staðla um grænar byggingar: Staðlar geta stuðlað að notkun orkunýtinna byggingarefna og vinnubragða, dregið úr losun sem fylgir byggingarstarfsemi og rekstri. Þetta getur hjálpað Íslandi að ná markmiðum sínum um að draga úr losun í byggingargeiranum. Stuðningur við sjálfbæra ferðaþjónustu: Staðlar geta stuðlað að því að tryggja að ferðaþjónusta á Íslandi sé sjálfbær og lágmarki áhrif hennar á umhverfið. Þetta geta verið staðlar um minnkun úrgangs, orkunýtingu og sjálfbærar samgöngur. Efling hringrásarhagkerfis: Staðlar geta stuðlað að því að koma á viðmiðunum fyrir sjálfbæra framleiðslu og neyslu, stuðlað að hringrásarhagkerfi og dregið úr úrgangi og losun í tengslum við hefðbundin línuleg framleiðslulíkön. Staðlar geta hjálpað Íslandi að setja skýr markmið og viðmið um minnkun losunar og stuðla að sjálfbærum vinnubrögðum þvert á ólíkar greinar atvinnulífsins. Með því að nota staðla er hægt að ná árangri í átt að því metnaðarfulla markmiði að Ísland verði kolefnishlutlaust árið 2040. Höfundur er verkefnastjóri hjá Íslenskum stöðlum.
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun