Ökukennsla á Íslandi 1915 – 2021 Þuríður B. Ægisdóttir skrifar 17. nóvember 2022 10:01 Í Morgunblaðinu 9. ágúst 1918 birtist í grein um hraðakstur innan borgarmarka Reykjavíkur en þar segir að menn ækju bifhjólum „með afskaplegum hraða jafnvel fyrir götuhorn, án þess að gefa merki nema rétt um leið og beygt er fyrir hornið” í sömu grein leggur greinarhöfundur það til að banna akstur bifhjóla, og reyndar bifreiða einnig, að næturlagi. Fyrsta löggjöf um umferð á Íslandi var gefin út af Kristjáni tíunda og samþykkt af Alþingi þann 2. nóvember árið 1914 „Lög um notkun bifreiða”. Lögin fjölluðu að mestu um búnað bílsins og hvernig honum skyldi beitt. Einnig var kveðið á í lögunum um ökuhraða sem aldrei mátti vera meiri en 15 km/klst í þéttbýli og utan þéttbýlis aldrei meiri en 35 km/klst. Aldurstakmörk til að öðlast ökuskírteini voru 21 ár og sýna þurfti vottorð frá lækni um að viðkomandi hefði fulla sjón og vottorð tveggja valinkunnra manna um áreiðanleika og samviskusemi. Einnig þurfti viðkomandi að standast próf. Ökukennarafélag Íslands varð 75 ára á s.l. ári og í tilefni þess var bókin “saga ökukennslu á Íslandi 1915 -2021, Regluverk og framkvæmd,, gefin út af félaginu. Eins og titill bókarinnar segir þá hefur hún að geyma upplýsingar um sögu ökukennslu allt frá því kennsla hófst hér á landi til ársins 2021, ásamt regluverki og framkvæmd. Allt frá því að fyrsta bifreiðin var flutt til landsins árið 1904, kölluð “Thomsens-bíllinn” þá hafa gríðarlegar framfarir orðið bæði í þróun bifreiða en ekki síður umferðarmannvirkja og hafa lög og reglur tekið miklum breytingum í takt við þær breytingar sem átt hafa sér stað í samfélaginu. Fyrsta ökuprófið fór fram 15. júní 1915 og luku fimm manns prófinu og stóðust allir og fyrstu ökuskírteinin komu í hlut Hafliða Hjartarsonar, húsasmíðameistara sem fékk ökuskírteini nr. 1, Björgvins Jóhannssonar sem fékk ökuskírteini nr. 2 og Egils Vilhjálmssonar, mótorista og „bifreiðavirkja” sem fékk ökuskírteini nr. 3. Síðar fengust þeir allir við bifreiðakennslu á einhverjum tíma en Björgvin varð umsvifamikill á því sviði. Fyrst kvenna hér á landi til að öðlast ökuskírteini var Áslaug Johnsson en ökuskírteini hennar var nr. 81 og lauk hún námi 1918 í septembermánuði. Rúmt ár leið þar til að næsta kona fékk ökuréttindi en það var Katrín Fjeldsted en hennar skírteini var nr. 221 en hún hafði um nokkurt skeið ekið án ökuskírteinis m.a. við opinbera hjálparstarfsemi þegar spánska veikin geisaði. Á fyrstu árunum varð nokkuð um breytingar á regluverki en fá nýmæli er lutu að málefnum bifreiðakennslu. Það var svo 1. febrúar 1928 sem ný reglugerð var gefin út þar sem auðkenningar bifreiða til kennslu var getið eins og segir í lögunum „þar sem kensla fer fram”. Nú skyldi auðkenna bifreið með tveim spjöldum, öðru að framan, hinu að aftan með greinilegri áletrun: Kenslubifreið, ritað með einu n-i. Á upphafsárum ökukennslu var ekki um auðugan garð að gresja með námsefni og hugsanlega ekki brýn þörf á slíku þar sem regluverkið var fábrotið og á engan hátt líkt því sem við þekkjum í dag. En þrátt fyrir fáar og einfaldar reglur í umferðinni og að mest öll kennsla fór fram sem verkleg kennsla þá ritaði Ásgeir Þorsteinsson lítið kver, Bifreiðabók fyrir bifreiðastjóra og aðra sem vildu kynna sér bifreiðina og akstur hennar. Þann 22. nóvember 1946 var Ökukennarafélag Íslands stofnað. Með stofnun þess má segja að ákveðið gæfuspor fyrir bifreiðakennslu í landinu hafi verið stigið þrátt fyrir að í raun hafi félagið ekki öðlast raunverulega viðurkenningu stjórnvalda fyrr en í aðdragana breytingarinnar í hægri umferð árið 1968. Með þeirri breytingu fékk félagið tækifæri til að setja sitt mark á framvindu mála á sviði umferðar. Allt frá þeim tíma hefur félagið unnið að mörgum góðum og þörfum málefnum tengdum ökukennslu og umferðarfræðslu sem oftar en ekki hafa síðar meir reynst farsæll áfangi á árangursríkri vegferð. Ástæðuna fyrir stofnun félagsins má rekja til þess að mönnum fannst ástandið í ökukennslunni orðið óviðunandi eða eins og það var þá orðað „þar sem allir mögulegir og ómögulegir væru farnir að kenna á bíl”. Það voru Jón Oddgeir Jónsson, fulltrúi hjá Slysavarnarfélagi Íslands og Viggó Eyjólfsson, bifreiðaeftirlitsmaður er voru framkvöðlar að stofnuninni. Stundaði hvorugur ökukennslu en vildu þeir með stofnun félagsins freista þess að grisja eitthvað þann stóra hóp sem fékkst við ökukennslu með því að efla faglega vitund félagsmanna og metnað í ökukennslu. Í þessari grein hefur aðeins verið fjallað um fá atriði um upphaf ökukennslu á Íslandi og stofnun Ökukennarafélags Íslands en ítarlega umfjöllun um málaflokkinn má finna í umræddri bók. Í ritnefnd bókarinnar voru þeir: Guðbrandur Bogason, Snorri Bjarnason og Arnaldur Árnason og er sá síðast nefndi textahöfundur verksins. Næstkomandi laugardag mun Ökukennarafélag Íslands halda félagsfund þar sem félagsmenn munu vinna að stefnumótun félagsins til framtíðar. Innan Ökukennarafélags Íslands býr mikill mannauður og mikilvægt er að hann vinni í sameiningu að því að móta stefnu félagsins til framtíðar sem án efa mun hafa jákvæð áhrif á þróun ökukennslu og leiða til aukins umferðaröryggis okkur öllum til heilla. Höfundur er formaður Ökukennarafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Þuríður B. Ægisdóttir Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Í Morgunblaðinu 9. ágúst 1918 birtist í grein um hraðakstur innan borgarmarka Reykjavíkur en þar segir að menn ækju bifhjólum „með afskaplegum hraða jafnvel fyrir götuhorn, án þess að gefa merki nema rétt um leið og beygt er fyrir hornið” í sömu grein leggur greinarhöfundur það til að banna akstur bifhjóla, og reyndar bifreiða einnig, að næturlagi. Fyrsta löggjöf um umferð á Íslandi var gefin út af Kristjáni tíunda og samþykkt af Alþingi þann 2. nóvember árið 1914 „Lög um notkun bifreiða”. Lögin fjölluðu að mestu um búnað bílsins og hvernig honum skyldi beitt. Einnig var kveðið á í lögunum um ökuhraða sem aldrei mátti vera meiri en 15 km/klst í þéttbýli og utan þéttbýlis aldrei meiri en 35 km/klst. Aldurstakmörk til að öðlast ökuskírteini voru 21 ár og sýna þurfti vottorð frá lækni um að viðkomandi hefði fulla sjón og vottorð tveggja valinkunnra manna um áreiðanleika og samviskusemi. Einnig þurfti viðkomandi að standast próf. Ökukennarafélag Íslands varð 75 ára á s.l. ári og í tilefni þess var bókin “saga ökukennslu á Íslandi 1915 -2021, Regluverk og framkvæmd,, gefin út af félaginu. Eins og titill bókarinnar segir þá hefur hún að geyma upplýsingar um sögu ökukennslu allt frá því kennsla hófst hér á landi til ársins 2021, ásamt regluverki og framkvæmd. Allt frá því að fyrsta bifreiðin var flutt til landsins árið 1904, kölluð “Thomsens-bíllinn” þá hafa gríðarlegar framfarir orðið bæði í þróun bifreiða en ekki síður umferðarmannvirkja og hafa lög og reglur tekið miklum breytingum í takt við þær breytingar sem átt hafa sér stað í samfélaginu. Fyrsta ökuprófið fór fram 15. júní 1915 og luku fimm manns prófinu og stóðust allir og fyrstu ökuskírteinin komu í hlut Hafliða Hjartarsonar, húsasmíðameistara sem fékk ökuskírteini nr. 1, Björgvins Jóhannssonar sem fékk ökuskírteini nr. 2 og Egils Vilhjálmssonar, mótorista og „bifreiðavirkja” sem fékk ökuskírteini nr. 3. Síðar fengust þeir allir við bifreiðakennslu á einhverjum tíma en Björgvin varð umsvifamikill á því sviði. Fyrst kvenna hér á landi til að öðlast ökuskírteini var Áslaug Johnsson en ökuskírteini hennar var nr. 81 og lauk hún námi 1918 í septembermánuði. Rúmt ár leið þar til að næsta kona fékk ökuréttindi en það var Katrín Fjeldsted en hennar skírteini var nr. 221 en hún hafði um nokkurt skeið ekið án ökuskírteinis m.a. við opinbera hjálparstarfsemi þegar spánska veikin geisaði. Á fyrstu árunum varð nokkuð um breytingar á regluverki en fá nýmæli er lutu að málefnum bifreiðakennslu. Það var svo 1. febrúar 1928 sem ný reglugerð var gefin út þar sem auðkenningar bifreiða til kennslu var getið eins og segir í lögunum „þar sem kensla fer fram”. Nú skyldi auðkenna bifreið með tveim spjöldum, öðru að framan, hinu að aftan með greinilegri áletrun: Kenslubifreið, ritað með einu n-i. Á upphafsárum ökukennslu var ekki um auðugan garð að gresja með námsefni og hugsanlega ekki brýn þörf á slíku þar sem regluverkið var fábrotið og á engan hátt líkt því sem við þekkjum í dag. En þrátt fyrir fáar og einfaldar reglur í umferðinni og að mest öll kennsla fór fram sem verkleg kennsla þá ritaði Ásgeir Þorsteinsson lítið kver, Bifreiðabók fyrir bifreiðastjóra og aðra sem vildu kynna sér bifreiðina og akstur hennar. Þann 22. nóvember 1946 var Ökukennarafélag Íslands stofnað. Með stofnun þess má segja að ákveðið gæfuspor fyrir bifreiðakennslu í landinu hafi verið stigið þrátt fyrir að í raun hafi félagið ekki öðlast raunverulega viðurkenningu stjórnvalda fyrr en í aðdragana breytingarinnar í hægri umferð árið 1968. Með þeirri breytingu fékk félagið tækifæri til að setja sitt mark á framvindu mála á sviði umferðar. Allt frá þeim tíma hefur félagið unnið að mörgum góðum og þörfum málefnum tengdum ökukennslu og umferðarfræðslu sem oftar en ekki hafa síðar meir reynst farsæll áfangi á árangursríkri vegferð. Ástæðuna fyrir stofnun félagsins má rekja til þess að mönnum fannst ástandið í ökukennslunni orðið óviðunandi eða eins og það var þá orðað „þar sem allir mögulegir og ómögulegir væru farnir að kenna á bíl”. Það voru Jón Oddgeir Jónsson, fulltrúi hjá Slysavarnarfélagi Íslands og Viggó Eyjólfsson, bifreiðaeftirlitsmaður er voru framkvöðlar að stofnuninni. Stundaði hvorugur ökukennslu en vildu þeir með stofnun félagsins freista þess að grisja eitthvað þann stóra hóp sem fékkst við ökukennslu með því að efla faglega vitund félagsmanna og metnað í ökukennslu. Í þessari grein hefur aðeins verið fjallað um fá atriði um upphaf ökukennslu á Íslandi og stofnun Ökukennarafélags Íslands en ítarlega umfjöllun um málaflokkinn má finna í umræddri bók. Í ritnefnd bókarinnar voru þeir: Guðbrandur Bogason, Snorri Bjarnason og Arnaldur Árnason og er sá síðast nefndi textahöfundur verksins. Næstkomandi laugardag mun Ökukennarafélag Íslands halda félagsfund þar sem félagsmenn munu vinna að stefnumótun félagsins til framtíðar. Innan Ökukennarafélags Íslands býr mikill mannauður og mikilvægt er að hann vinni í sameiningu að því að móta stefnu félagsins til framtíðar sem án efa mun hafa jákvæð áhrif á þróun ökukennslu og leiða til aukins umferðaröryggis okkur öllum til heilla. Höfundur er formaður Ökukennarafélags Íslands.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun