Þjóðtunga á köldum klaka Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir skrifar 16. september 2022 12:00 „Að búa á Íslandi án þess að tala íslensku er meistaranám í höfnun, bæði félagslega og á atvinnumarkaðnum, með enga prófgráðu í sjónmáli” segir Michelle Spinei í áhugaverðri grein sem hún birti nýlega á visir.is. Þar lýsir hún af eigin raun þrautagöngu einstaklings af erlendum uppruna við að ná tökum á íslensku máli. Það lærdómsferðalag var „hlykkjóttur og grýttur malarvegur fullur af slæmum fallbeygingum”, eins og hún orðar það. Grein Spinei vekur verðuga athygli á þeirri brýnu þörf sem orðin er á því að bæta móttöku fólks af erlendum uppruna og styðja það til þátttöku í samfélaginu. Í því sambandi er góð og markviss íslenskukennsla lykilatriði, því ekki er nóg að henda fólki inn í 50 tíma grunnnámskeið og ætlast svo til að það spjari sig sjálft án eftirfylgni. Tryggja þarf gott framboð viðeigandi íslenskukennslu í framhaldinu, til að styrkja orðaforða og gera fólki kleift að stunda störf og nám á íslensku. Þeirri íslenskukennslu sem Spinei stóð til boða við komuna til landsins lýsir hún sem málfræði sem hún segir að hafi verið „kennd illa og af áhugaleysi”, byggða á úreltu kennsluefni. Síðan bætir höfundur við „það sem verra er, þegar þú áttar þig á því að „besta námið“ á landinu, „Íslenska sem annað tungumál“, kennt í Háskóla Íslands, er þriggja ára fullt nám sem kennir þér akademíska íslensku.” Háskólinn á Bifröst ryður braut Hér er vert að staldra við. Háskóli Íslands er nefnilega ekki eini háskólinn sem býður erlendum nemendum íslenskunám – það gerir Háskólinn á Bifröst einnig, en þar er munur á. Fyrir tveimur árum tók Háskólinn á Bifröst upp þá nýjung að þróa nám í íslensku fyrir erlenda nemendur, ekki akademískt nám heldur tungumálanám, í því skyni að styðja þá og þjálfa til þátttöku í samfélaginu. Þetta nýja námsframboð tekur við af byrjendakennslunni sem símenntunarstöðvarnar veita. Það fer fram í háskólagáttinni, en hún býr nemendur undir grunnnám á háskólastigi við allar deildir Háskólans á Bifröst. Námið er skipulagt þannig að nemendur í fullu námi ljúka því á einu skólaári, en geta valið að taka það á lengri tíma, til dæmis samhliða vinnu. Grunnhugmyndin að baki er sú að mæta nemendum af erlendum uppruna þar sem þeir eru – með tilliti til þarfa þeirra og aðstæðna. Þess vegna er námið boðið í fjarkennslu með staðlotum, því vinnandi fólk á þess yfirleitt ekki kost að beygja sig undir stíft skipulag í staðnámi. Ókeypis íslenskunám? Þessa dagana ríður húsum sú dægurþræta hvort íslenskukennsla fyrir fólk með annað móðurmál skuli verða liður í kröfugerð verkalýðsfélaga eða ekki, og er spjótum beint í ýmsar áttir, aðallega að einu stéttarfélagi. Fólk af erlendum uppruna þarf sannarlega að geta gengið til starfa í íslensku málsamfélagi og aðlagast því. Þeir hagsmunir varða þó fleiri en stéttarfélögin, því allur vinnumarkaðurinn á mikið undir, ekki síst atvinnurekendur, og samfélagið í heild sinni. Sú hugmynd að fólk eigi þess kost að læra íslensku í vinnutímanum er gott innlegg í þá umræðu. En betur má ef duga skal. Æskilegast væri að bjóða fólki þetta nám sér að kostnaðarlausu, eða mikið niðurgreitt. Í raun ætti það að vera grunnkrafan, óháð því á hvaða tímum sólarhringsins námið er stundað. Ókeypis eða vel niðurgreidd íslenskukennsla væri trúverðugur vitisburður um að stjórnvöldum og aðilum vinnumarkaðarins væri alvara með að bjóða fólk af erlendum uppruna velkomið inn í íslenskt samfélag. Vel heppnuð aðlögun að íslensku samfélagi er allra hagur og „allir vinna”. Vinnumarkaðurinn, einstaklingarnir sem njóta námsins, og síðast en ekki síst myndi íslensk tunga njóta góðs af því að fleiri tali hana. Ekki vörn heldur sókn Ábyrgðin í þessu máli liggur víða, ekki síst hjá stjórnvöldum, en skóla- og fræðasamfélagið sem slíkt hefur líka skyldur í þessu sambandi. Þar hefur stundum orðið þverbrestur, því að á síðustu árum hafa ýmsir áhugamenn um íslenska tungu orðið skotspónn áskanana – innan úr fræðasamfélaginu – um þjóðrembu og málfarslegt yfirlæti. Er nóg komið af svo góðu, því nú þarf allar hendur til verka. Íslensk tunga þarf ekki á því að halda að unnendur hennar haldi aftur af sér. Um það vitnar sjónmengunin af auglýsingaskiltum og textum á ensku, sama hvert litið er og inn á hvaða veitingahús sem gengið er. Víðast hvar er íslenskan að kafna undir ofurþunga enskunnar og innreið hennar inn í hvern krók og kima málsamfélags okkar. Við þessu verðum við að sporna. Það er skylda okkar allra sem tölum og eigum þetta tungumál – þetta ómetanlega menningarverðmæti – að gæta þess, efla það og rækta með ráðum og dáð. Veldur hver á heldur. Liður í endurreisn íslenskunnar væri að virkja íslenska málstefnu, raungera hana og fylgja eftir í reynd til dæmis með hertri löggjöf. Ekki síst þarf þó að stórefla framboð á viðeigandi íslenskukennslu fyrir fólk af erlendum uppruna, því að kostnaðarlausu. Háskólinn á Bifröst gæti sem best verið móðurskóli þannig námsframboðs. Til þess hefur hann alla burði og verðmæta þekkingu eftir þróunarstarf sitt á þessu sviði undanfarin ár. Við stöndum á ákveðnum tímamótum gagnvart þjóðtungu okkar. Sú stund er runnin upp að hver og einn líti í eigin barm og spyrji sig þeirrar spurningar hvort við viljum yfirleitt eiga móðurmál til framtíðar. Sé svarið við þeirri spurning játandi, þá er ekki seinna vænna að hefjast handa í sókn fyrir hönd íslenskunnar, því eins og staðan er orðin, þá er sókn ekki aðeins besta heldur eina vörnin. Höfundur er þjóðfræðingur og forseti Félagsvísindadeildar Háskólans á Bifröst. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir Íslensk tunga Mest lesið Halldór 27.03.2024 Halldór Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Sjá meira
„Að búa á Íslandi án þess að tala íslensku er meistaranám í höfnun, bæði félagslega og á atvinnumarkaðnum, með enga prófgráðu í sjónmáli” segir Michelle Spinei í áhugaverðri grein sem hún birti nýlega á visir.is. Þar lýsir hún af eigin raun þrautagöngu einstaklings af erlendum uppruna við að ná tökum á íslensku máli. Það lærdómsferðalag var „hlykkjóttur og grýttur malarvegur fullur af slæmum fallbeygingum”, eins og hún orðar það. Grein Spinei vekur verðuga athygli á þeirri brýnu þörf sem orðin er á því að bæta móttöku fólks af erlendum uppruna og styðja það til þátttöku í samfélaginu. Í því sambandi er góð og markviss íslenskukennsla lykilatriði, því ekki er nóg að henda fólki inn í 50 tíma grunnnámskeið og ætlast svo til að það spjari sig sjálft án eftirfylgni. Tryggja þarf gott framboð viðeigandi íslenskukennslu í framhaldinu, til að styrkja orðaforða og gera fólki kleift að stunda störf og nám á íslensku. Þeirri íslenskukennslu sem Spinei stóð til boða við komuna til landsins lýsir hún sem málfræði sem hún segir að hafi verið „kennd illa og af áhugaleysi”, byggða á úreltu kennsluefni. Síðan bætir höfundur við „það sem verra er, þegar þú áttar þig á því að „besta námið“ á landinu, „Íslenska sem annað tungumál“, kennt í Háskóla Íslands, er þriggja ára fullt nám sem kennir þér akademíska íslensku.” Háskólinn á Bifröst ryður braut Hér er vert að staldra við. Háskóli Íslands er nefnilega ekki eini háskólinn sem býður erlendum nemendum íslenskunám – það gerir Háskólinn á Bifröst einnig, en þar er munur á. Fyrir tveimur árum tók Háskólinn á Bifröst upp þá nýjung að þróa nám í íslensku fyrir erlenda nemendur, ekki akademískt nám heldur tungumálanám, í því skyni að styðja þá og þjálfa til þátttöku í samfélaginu. Þetta nýja námsframboð tekur við af byrjendakennslunni sem símenntunarstöðvarnar veita. Það fer fram í háskólagáttinni, en hún býr nemendur undir grunnnám á háskólastigi við allar deildir Háskólans á Bifröst. Námið er skipulagt þannig að nemendur í fullu námi ljúka því á einu skólaári, en geta valið að taka það á lengri tíma, til dæmis samhliða vinnu. Grunnhugmyndin að baki er sú að mæta nemendum af erlendum uppruna þar sem þeir eru – með tilliti til þarfa þeirra og aðstæðna. Þess vegna er námið boðið í fjarkennslu með staðlotum, því vinnandi fólk á þess yfirleitt ekki kost að beygja sig undir stíft skipulag í staðnámi. Ókeypis íslenskunám? Þessa dagana ríður húsum sú dægurþræta hvort íslenskukennsla fyrir fólk með annað móðurmál skuli verða liður í kröfugerð verkalýðsfélaga eða ekki, og er spjótum beint í ýmsar áttir, aðallega að einu stéttarfélagi. Fólk af erlendum uppruna þarf sannarlega að geta gengið til starfa í íslensku málsamfélagi og aðlagast því. Þeir hagsmunir varða þó fleiri en stéttarfélögin, því allur vinnumarkaðurinn á mikið undir, ekki síst atvinnurekendur, og samfélagið í heild sinni. Sú hugmynd að fólk eigi þess kost að læra íslensku í vinnutímanum er gott innlegg í þá umræðu. En betur má ef duga skal. Æskilegast væri að bjóða fólki þetta nám sér að kostnaðarlausu, eða mikið niðurgreitt. Í raun ætti það að vera grunnkrafan, óháð því á hvaða tímum sólarhringsins námið er stundað. Ókeypis eða vel niðurgreidd íslenskukennsla væri trúverðugur vitisburður um að stjórnvöldum og aðilum vinnumarkaðarins væri alvara með að bjóða fólk af erlendum uppruna velkomið inn í íslenskt samfélag. Vel heppnuð aðlögun að íslensku samfélagi er allra hagur og „allir vinna”. Vinnumarkaðurinn, einstaklingarnir sem njóta námsins, og síðast en ekki síst myndi íslensk tunga njóta góðs af því að fleiri tali hana. Ekki vörn heldur sókn Ábyrgðin í þessu máli liggur víða, ekki síst hjá stjórnvöldum, en skóla- og fræðasamfélagið sem slíkt hefur líka skyldur í þessu sambandi. Þar hefur stundum orðið þverbrestur, því að á síðustu árum hafa ýmsir áhugamenn um íslenska tungu orðið skotspónn áskanana – innan úr fræðasamfélaginu – um þjóðrembu og málfarslegt yfirlæti. Er nóg komið af svo góðu, því nú þarf allar hendur til verka. Íslensk tunga þarf ekki á því að halda að unnendur hennar haldi aftur af sér. Um það vitnar sjónmengunin af auglýsingaskiltum og textum á ensku, sama hvert litið er og inn á hvaða veitingahús sem gengið er. Víðast hvar er íslenskan að kafna undir ofurþunga enskunnar og innreið hennar inn í hvern krók og kima málsamfélags okkar. Við þessu verðum við að sporna. Það er skylda okkar allra sem tölum og eigum þetta tungumál – þetta ómetanlega menningarverðmæti – að gæta þess, efla það og rækta með ráðum og dáð. Veldur hver á heldur. Liður í endurreisn íslenskunnar væri að virkja íslenska málstefnu, raungera hana og fylgja eftir í reynd til dæmis með hertri löggjöf. Ekki síst þarf þó að stórefla framboð á viðeigandi íslenskukennslu fyrir fólk af erlendum uppruna, því að kostnaðarlausu. Háskólinn á Bifröst gæti sem best verið móðurskóli þannig námsframboðs. Til þess hefur hann alla burði og verðmæta þekkingu eftir þróunarstarf sitt á þessu sviði undanfarin ár. Við stöndum á ákveðnum tímamótum gagnvart þjóðtungu okkar. Sú stund er runnin upp að hver og einn líti í eigin barm og spyrji sig þeirrar spurningar hvort við viljum yfirleitt eiga móðurmál til framtíðar. Sé svarið við þeirri spurning játandi, þá er ekki seinna vænna að hefjast handa í sókn fyrir hönd íslenskunnar, því eins og staðan er orðin, þá er sókn ekki aðeins besta heldur eina vörnin. Höfundur er þjóðfræðingur og forseti Félagsvísindadeildar Háskólans á Bifröst.
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun