Í skjóli umræðunnar Sara Björg Pétursdóttir skrifar 12. febrúar 2022 13:31 Flest ef ekki öll erum við sammála um það að vilja búa í samfélagi án ofbeldis. Við viljum samfélag þar sem umburðarlyndi og jafnrétti ríkir og þar sem ofbeldi er einfaldlega ekki liðið. Undanfarin ár hafa konur um allan heim stigið fram í nafni me too hreyfingarinnar með frásagnir af kynbundnu ofbeldi sem þær hafa orðið fyrir, ýmist á vinnustöðum, í nánum samböndum eða úti í samfélaginu. Ofbeldið sem er í raun allt frá því að vera ósæmileg hegðun af ýmsum toga og yfir í það að vera mjög alvarleg kynferðisbrot virðast þó ennþá vera sett undir sama hattinn og allir sem því beita skilgreindir sem ofbeldismenn. Hefur það hlotið gagnrýni í umræðunni hversu lítill greinarmunur er gerður á ósæmilegri hegðun og alvarlegum brotum, þó svo að öll ósæmileg hegðun gagnvart konum sé vissulega fordæmd. Víða um heim, þar með talið hér á landi, hefur umræðan verið á þá leið að réttarkerfið hafi í raun brugðist þolendum kynferðisbrota sem hafi ýtt þeim í þá átt að taka málin í sínar eigin hendur svo á þær sé hreinlega hlustað. Má því segja að réttlætiskennd samfélagsins og upplifun þolanda sé á þeim stað að vantraust ríkir gagnvart réttarkerfinu sem hefur leitt til þess að samfélagsmiðlar hafa tekið við ákveðnu hlutverki réttarkerfisins og gegnir í dag veigamiklu hlutverki í frásögnum þolanda. Er það eitt og sér umhugsunarefni fyrir bæði samfélagið okkar en einnig fyrir þá sem starfa í réttarkerfinu og koma að þessum málaflokki. Eiga mál af þessu tagi heima á samfélagsmiðlum og viljum við að meðferð þeirra fari fram hjá almenningi? Hér á landi er tjáningarfrelsið vandlega varið af stjórnarskrá Íslands og Mannréttindasáttmála Evrópu og hefur það óneitanlega gefið þolendum það rými sem þeir þurfa til að segja sögu sína opinberlega. Að sama skapi þarf líka mikið hugrekki til að berskjalda sig með þeim hætti og deila sárri, átakanlegri og persónulegri reynslu sinni. Þegar þolendur stíga fram með upplifun sína og ýmist nafngreina meinta gerendur sína eða gefa skýrar vísbendingar um hvern er rætt hefur það sýnt sig að þeir mega í kjölfarið eiga von á því missa bæði mannorð sitt og afkomu auk þess sem tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs þeirra virðist sjálfkrafa skerðast. Má því segja að það sé í raun refsing samfélagsins sem þeir og jafnvel aðstandendur þeirra standa frammi fyrir, óháð eðli eða alvarleika málsins og án þess að rödd þeirra fái að heyrast. Þegar markmið me too byltingarinnar eru skoðuð virðast þau fyrst og fremst fela í sér að veita þolendum rými til að segja frá ofbeldinu sem þeir upplifðu og að þeim sé trúað þannig að þeir geti skilað skömminni til eiganda sinna, geranda. Er það gert í þeim tilgangi að gerendur gangist við hegðun sinni, skilji að hún hafði skaðleg áhrif á þolandann og axli ábyrgð með því að bæta hegðun sína. Hefur umræðan jafnframt að undanförnu snúist um það hvernig gerendur sýni iðrun og geti axlað ábyrgð á fullnægjandi hátt að mati samfélagsins. Í nýlegu slíku máli vakti það athygli mína að í frásögn þolanda af ofbeldi í nánu sambandi er jafnframt gerð krafa á samfélagið að bregðast við frásögninni með algjörri sniðgöngu á meintum geranda, bæði félagslega og í atvinnulífi. Velti ég því fyrir mér hvort það sé í raun markmið me too byltingarinnar og hin raunverulega refsing að mati samfélagsins að útskúfa gerendum úr samfélaginu með þessum hætti. Jafnvel þó langt sé liðið frá því að meint brot hafi átt sér stað, gerandi hafi þegar gengist við hegðun sinni og leitað sér faglegrar aðstoðar í þeim tilgangi að bæta hegðun sína. Ef svo er, eiga þá gerendur nokkurn tímann afturkvæmt í samfélagið aftur og hver tekur þá ákvörðun? Við sem samfélag höfum sagt það hátt og skýrt að við sýnum engu ofbeldi umburðarlyndi. Er þá réttlætanlegt að við sem samfélag beitum því í raun sjálf með aðferðum eins og útskúfun og sniðgöngu einstaka einstaklinga í skjóli umræðunnar? Hvað þurfa margir þolendur að berskjalda sig og hvað þarf að útskúfa mörgum meintum gerendum áður en við náum fram þeim breytingum sem við viljum sjá? Höfundur er hjúkrunarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein MeToo Mest lesið Halldór 12.07.25 Halldór Tjaldið fellt í leikhúsi fáránleikans Vésteinn Ólason Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Málþófs klúður Sægreifa-flokkanna Jón Þór Ólafsson Skoðun Sóvésk sápuópera Franklín Ernir Kristjánsson Skoðun Græna vöruhúsið setur svartan blett á íslenskt samfélag Davíð Aron Routley Skoðun Heilbrigðisreglugerð WHO: Hagsmunir eða heimska? Júlíus Valsson Skoðun Dæmt um efni, Hörður Árni Finnsson,Elvar Örn Friðriksson,Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Flugnám - Annar hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson Skoðun Að koma út í lífið með verri forgjöf, hvernig tilfinning er það? Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Hvaða einkunn fékkst þú á bílprófinu? Grétar Birgisson skrifar Skoðun Að koma út í lífið með verri forgjöf, hvernig tilfinning er það? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Tjaldið fellt í leikhúsi fáránleikans Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Heilbrigðisreglugerð WHO: Hagsmunir eða heimska? Júlíus Valsson skrifar Skoðun Málþófs klúður Sægreifa-flokkanna Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Græna vöruhúsið setur svartan blett á íslenskt samfélag Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Dæmt um efni, Hörður Árni Finnsson,Elvar Örn Friðriksson,Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Flugnám - Annar hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Sóvésk sápuópera Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Sjá meira
Flest ef ekki öll erum við sammála um það að vilja búa í samfélagi án ofbeldis. Við viljum samfélag þar sem umburðarlyndi og jafnrétti ríkir og þar sem ofbeldi er einfaldlega ekki liðið. Undanfarin ár hafa konur um allan heim stigið fram í nafni me too hreyfingarinnar með frásagnir af kynbundnu ofbeldi sem þær hafa orðið fyrir, ýmist á vinnustöðum, í nánum samböndum eða úti í samfélaginu. Ofbeldið sem er í raun allt frá því að vera ósæmileg hegðun af ýmsum toga og yfir í það að vera mjög alvarleg kynferðisbrot virðast þó ennþá vera sett undir sama hattinn og allir sem því beita skilgreindir sem ofbeldismenn. Hefur það hlotið gagnrýni í umræðunni hversu lítill greinarmunur er gerður á ósæmilegri hegðun og alvarlegum brotum, þó svo að öll ósæmileg hegðun gagnvart konum sé vissulega fordæmd. Víða um heim, þar með talið hér á landi, hefur umræðan verið á þá leið að réttarkerfið hafi í raun brugðist þolendum kynferðisbrota sem hafi ýtt þeim í þá átt að taka málin í sínar eigin hendur svo á þær sé hreinlega hlustað. Má því segja að réttlætiskennd samfélagsins og upplifun þolanda sé á þeim stað að vantraust ríkir gagnvart réttarkerfinu sem hefur leitt til þess að samfélagsmiðlar hafa tekið við ákveðnu hlutverki réttarkerfisins og gegnir í dag veigamiklu hlutverki í frásögnum þolanda. Er það eitt og sér umhugsunarefni fyrir bæði samfélagið okkar en einnig fyrir þá sem starfa í réttarkerfinu og koma að þessum málaflokki. Eiga mál af þessu tagi heima á samfélagsmiðlum og viljum við að meðferð þeirra fari fram hjá almenningi? Hér á landi er tjáningarfrelsið vandlega varið af stjórnarskrá Íslands og Mannréttindasáttmála Evrópu og hefur það óneitanlega gefið þolendum það rými sem þeir þurfa til að segja sögu sína opinberlega. Að sama skapi þarf líka mikið hugrekki til að berskjalda sig með þeim hætti og deila sárri, átakanlegri og persónulegri reynslu sinni. Þegar þolendur stíga fram með upplifun sína og ýmist nafngreina meinta gerendur sína eða gefa skýrar vísbendingar um hvern er rætt hefur það sýnt sig að þeir mega í kjölfarið eiga von á því missa bæði mannorð sitt og afkomu auk þess sem tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs þeirra virðist sjálfkrafa skerðast. Má því segja að það sé í raun refsing samfélagsins sem þeir og jafnvel aðstandendur þeirra standa frammi fyrir, óháð eðli eða alvarleika málsins og án þess að rödd þeirra fái að heyrast. Þegar markmið me too byltingarinnar eru skoðuð virðast þau fyrst og fremst fela í sér að veita þolendum rými til að segja frá ofbeldinu sem þeir upplifðu og að þeim sé trúað þannig að þeir geti skilað skömminni til eiganda sinna, geranda. Er það gert í þeim tilgangi að gerendur gangist við hegðun sinni, skilji að hún hafði skaðleg áhrif á þolandann og axli ábyrgð með því að bæta hegðun sína. Hefur umræðan jafnframt að undanförnu snúist um það hvernig gerendur sýni iðrun og geti axlað ábyrgð á fullnægjandi hátt að mati samfélagsins. Í nýlegu slíku máli vakti það athygli mína að í frásögn þolanda af ofbeldi í nánu sambandi er jafnframt gerð krafa á samfélagið að bregðast við frásögninni með algjörri sniðgöngu á meintum geranda, bæði félagslega og í atvinnulífi. Velti ég því fyrir mér hvort það sé í raun markmið me too byltingarinnar og hin raunverulega refsing að mati samfélagsins að útskúfa gerendum úr samfélaginu með þessum hætti. Jafnvel þó langt sé liðið frá því að meint brot hafi átt sér stað, gerandi hafi þegar gengist við hegðun sinni og leitað sér faglegrar aðstoðar í þeim tilgangi að bæta hegðun sína. Ef svo er, eiga þá gerendur nokkurn tímann afturkvæmt í samfélagið aftur og hver tekur þá ákvörðun? Við sem samfélag höfum sagt það hátt og skýrt að við sýnum engu ofbeldi umburðarlyndi. Er þá réttlætanlegt að við sem samfélag beitum því í raun sjálf með aðferðum eins og útskúfun og sniðgöngu einstaka einstaklinga í skjóli umræðunnar? Hvað þurfa margir þolendur að berskjalda sig og hvað þarf að útskúfa mörgum meintum gerendum áður en við náum fram þeim breytingum sem við viljum sjá? Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar