Fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna? Ólafur Ísleifsson skrifar 16. maí 2021 09:00 Frumvarp heilbrigðisráðherra um að heimila kaup og vörslu á neysluskömmtum ávana- og fíkniefna, hefur kallað fram hörð viðbrögð í samfélaginu. Efni frumvarpsins er sótt til pírata sem hafa beitt sér fyrir því af ofurkappi undanfarin ár. Til að frumvarpið yrði lagt fram á Alþingi hefur VG þurft að afla samþykkis Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í ríkisstjórn. Bera þeir flokkar að þessu leyti ábyrgð á málinu. Orðum eins og skaðaminnkun og refsileysi sýnist beitt í fegrunarskyni. Nú þegar hefur verið stigið stórt skref með skaðaminnkun að leiðarljósi fyrir þá sem neyta fíkniefna að staðaldri með því að bjóða aðgang að neyslurýmum. Rakið er í umsögnum lögreglu um frumvarpið að ekki verði talið að hörð refsistefna ríki hér á landi þegar kemur að refsingu fyrir vörslu neysluskammta, í raun þvert á móti. Telur lögregla að meðalhófs sé gætt, að sektarrefsing sé með þeim hætti að höggva ekki of nærri viðkomandi, en á sama tíma til þess fallin að hafa sértæk varnaðaráhrif á einstaklinginn sem er sektaður. Ekki sýnist því ástæða til að afglæpavæða kaup og vörslu neysluskammta af þeirri ástæðu. Þörf á heildaryfirsýn Í umsögn sinni um frumvarpið bendir embætti landlæknis á að nálgast þurfi málefni þeirra sem eiga í vanda vegna notkunar eða misnotkunar vímuefna fyrst og fremst sem heilbrigðisvanda. Samhliða leggur embættið áherslu á að allar breytingar á þessu sviði kalli á heildræna nálgun og víðtækt samráð. Embættið telur hvergi koma skýrt fram í frumvarpinu tillögu eða áætlun um auknar forvarnir og bendir á að þegar gerðar voru sambærilegar breytingar í Portúgal var gerð langtímaáætlun og ákveðið að fjármagn til málaflokksins skyldi tvöfaldað á fimm ára tímabili. Samhliða afglæpavæðingu hafi Portúgalar gert metnaðarfullar fjárfestingar í heilbrigðisþjónustu auk þess sem þeir settu fram umfangsmikla heildræna stefnu. Embætti landlæknis vísar í umsögn sinni til yfirmanns ávana- og vímuefnavarna í Portúgal sem segir að það hafi ekki verið afglæpavæðingin sem skipti sköpum því ef einungis væri gripið til hennar þá versni ástandið. Í umsögn embættisins er þannig áhersla lögð á að afglæpavæðing ein og sér skili engu og spyr hinnar augljósu spurningar: Hver er ávinningurinn af þessu frumvarpi? Áfangi að lögleiðingu? Samtökin Fræðsla og forvarnir (FRÆ) leggja fram athyglisverða umsögn um frumvarp heilbrigðisráðherra og benda þar á þá staðreynd að afglæpavæðing sé iðulega undanfari endanlegrar lögleiðingar ávana- og vímuefna. Þetta hafi reynst raunin í þeim löndum þar sem þessi skref hafi verið stigin sem og í ýmsum ríkjum Bandaríkjanna, sem hafi lögleitt fíkniefni. FRÆ bendir réttilega á í umsögn sinni að kalla þurfi eftir skýringum á því við umföllun málsins í velferðarnefnd Alþingis hvort lögleiðing fíkniefna sé hið endanlega markmið með því skrefi sem hér er leitast við að stíga. Röksemdafærslan hér hafi orðið sú að ótækt sé að það megi kaupa og eiga neysluskammta en ekki flytja inn, framleiða og selja. Hvað er neysluskammtur? Í frumvarpinu er hvergi að finna skilgreiningu á hugtakinu neysluskammtur. Um þetta segir í umsögn lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu: „Þannig er ekki tilgreint í athugasemdum með frumvarpinu hvort um sé að ræða neysluskammt hverju sinni, eða neysluskammt sem miðast við dagsskammt, eða vikuskammt, mánaðarskammt, ársskammt, eða 10 daga skammt líkt og gert er í Portúgal. Eftirláta á ráðherra að taka ákvörðun um það, sem verður að teljast afar misráðið.“ Á að leyfa allar tegundir fíkniefna? Um tegundir efna segir lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra: „Þá þykir of langt gengið með frumvarpinu þar sem það tekur til allra tegunda fíkniefna en ekki einstakra efna. Ekki skal lagt mat á það hér hvaða fíkniefni er minnst skaðlegt enda ljóst að þau eru öll skaðleg. Þó hafa önnur ríki farið þá leið sérstaklega í Bandaríkjunum að heimila vörslur á kannabis. Það þætti kannski eðlilegra skref að stíga við slíka stefnubreytingu og meta afleiðingar þess í stað þess að varsla neysluskammta allra efna t.d.; kókaíns, amfetamíns, MDMA, heróíns, metamfetamíns, krakks ofl. verði gerð refsilaus á einu bretti. Embættið varar við þessu.“ Ætli einhverjum bregði ekki við að lesa þessa upptalningu? Lögregla svipt úrræðum Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu segir að verði frumvarpið að lögum geti allir þeir sem verða ákærðir fyrir vörslur í sölu- og hagnaðarskyni borið því við að um sé að ræða efni til eigin nota, og þá neysluskammta sem dugi um einhvern tiltekinn tíma. Þetta eigi við um alla sem eru teknir við þá iðju, líka þá sem selja fíkniefni nálægt skólalóðum, segir lögreglustjórinn. Lögregla hefur þá ekkert í höndunum til að hrekja þá staðreynd, og vegna óskýrleika refsiákvæðis í lögunum, verði frumvarpið að lögum, telur lögreglustjórinn miklar líkur á því að óskýrleiki refsiákvæðis verði skýrður sakborningi í hag og hann því sýknaður. Ákvæði í reglugerð dugir ekki til að fella á mann refsingu, skýra þarf í lögunum sjálfum hvað átt er við um magn til eigin nota. Í greinargerð með frumvarpinu segir að lögregla eigi ekki að haldleggja efnin. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra bendir á að ef lögregla á að geta kannað hvort um neysluskammt er að ræða eða ekki er henni nauðsyn á að haldleggja efnið. Að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi Að mati ríkislögreglustjóra er með því að gera vörslu fíkniefna refsilausa gengið lengra en markmið frumvarpsins um svonefnda afglæpavæðingu neysluskammta til eigin nota felur í sér. Ríkislögreglustjóri leiðir í ljós með skýrum hætti að í þeim ríkjum sem hafa hvað mildasta löggjöf um fíkniefni, þar á meðal Norðurlöndin, er varsla fíkniefna refsiverð. Í umsögnum lögreglu kemur glöggt fram að hörðum refsingum er ekki beitt fyrir vörslur fíkniefna á Íslandi. Neysla er ekki óheimil heldur varsla, sala, kaup auk annarra atriða. Lögreglan tekur skýrt fram að við vörslubrotum fíkniefna liggur sektarrefsing þar sem fjárhæð miðast við magn. Fangelsisrefsingar eru ekki dæmdar fyrir vörslur fíkniefna. Annað getur gilt um sölu fíkniefna en ekki er óalgengt að fyrir sölu séu þó dæmdar sektir. Sektir undir 100.000 kr. fara ekki á sakaskrá. Hin boðaða stefna frumvarpsins um að hverfa frá hörðum refsingum tekur ekki mið af veruleikanum eins og sést af umsögnum lögregluembætta. Með frumvarpinu á að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi: Um harðar refsingar er ekki að ræða. En verði frumvarpið að lögum skapast ástand sem við hljótum öll að vilja varast, ekki síst ef frumvarpið felur í sér fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna eins og erlend reynsla hefur sýnt. Er þetta framtíðarsýn sem okkur hugnast? Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Miðflokkurinn Ólafur Ísleifsson Fíkn Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Frumvarp heilbrigðisráðherra um að heimila kaup og vörslu á neysluskömmtum ávana- og fíkniefna, hefur kallað fram hörð viðbrögð í samfélaginu. Efni frumvarpsins er sótt til pírata sem hafa beitt sér fyrir því af ofurkappi undanfarin ár. Til að frumvarpið yrði lagt fram á Alþingi hefur VG þurft að afla samþykkis Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í ríkisstjórn. Bera þeir flokkar að þessu leyti ábyrgð á málinu. Orðum eins og skaðaminnkun og refsileysi sýnist beitt í fegrunarskyni. Nú þegar hefur verið stigið stórt skref með skaðaminnkun að leiðarljósi fyrir þá sem neyta fíkniefna að staðaldri með því að bjóða aðgang að neyslurýmum. Rakið er í umsögnum lögreglu um frumvarpið að ekki verði talið að hörð refsistefna ríki hér á landi þegar kemur að refsingu fyrir vörslu neysluskammta, í raun þvert á móti. Telur lögregla að meðalhófs sé gætt, að sektarrefsing sé með þeim hætti að höggva ekki of nærri viðkomandi, en á sama tíma til þess fallin að hafa sértæk varnaðaráhrif á einstaklinginn sem er sektaður. Ekki sýnist því ástæða til að afglæpavæða kaup og vörslu neysluskammta af þeirri ástæðu. Þörf á heildaryfirsýn Í umsögn sinni um frumvarpið bendir embætti landlæknis á að nálgast þurfi málefni þeirra sem eiga í vanda vegna notkunar eða misnotkunar vímuefna fyrst og fremst sem heilbrigðisvanda. Samhliða leggur embættið áherslu á að allar breytingar á þessu sviði kalli á heildræna nálgun og víðtækt samráð. Embættið telur hvergi koma skýrt fram í frumvarpinu tillögu eða áætlun um auknar forvarnir og bendir á að þegar gerðar voru sambærilegar breytingar í Portúgal var gerð langtímaáætlun og ákveðið að fjármagn til málaflokksins skyldi tvöfaldað á fimm ára tímabili. Samhliða afglæpavæðingu hafi Portúgalar gert metnaðarfullar fjárfestingar í heilbrigðisþjónustu auk þess sem þeir settu fram umfangsmikla heildræna stefnu. Embætti landlæknis vísar í umsögn sinni til yfirmanns ávana- og vímuefnavarna í Portúgal sem segir að það hafi ekki verið afglæpavæðingin sem skipti sköpum því ef einungis væri gripið til hennar þá versni ástandið. Í umsögn embættisins er þannig áhersla lögð á að afglæpavæðing ein og sér skili engu og spyr hinnar augljósu spurningar: Hver er ávinningurinn af þessu frumvarpi? Áfangi að lögleiðingu? Samtökin Fræðsla og forvarnir (FRÆ) leggja fram athyglisverða umsögn um frumvarp heilbrigðisráðherra og benda þar á þá staðreynd að afglæpavæðing sé iðulega undanfari endanlegrar lögleiðingar ávana- og vímuefna. Þetta hafi reynst raunin í þeim löndum þar sem þessi skref hafi verið stigin sem og í ýmsum ríkjum Bandaríkjanna, sem hafi lögleitt fíkniefni. FRÆ bendir réttilega á í umsögn sinni að kalla þurfi eftir skýringum á því við umföllun málsins í velferðarnefnd Alþingis hvort lögleiðing fíkniefna sé hið endanlega markmið með því skrefi sem hér er leitast við að stíga. Röksemdafærslan hér hafi orðið sú að ótækt sé að það megi kaupa og eiga neysluskammta en ekki flytja inn, framleiða og selja. Hvað er neysluskammtur? Í frumvarpinu er hvergi að finna skilgreiningu á hugtakinu neysluskammtur. Um þetta segir í umsögn lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu: „Þannig er ekki tilgreint í athugasemdum með frumvarpinu hvort um sé að ræða neysluskammt hverju sinni, eða neysluskammt sem miðast við dagsskammt, eða vikuskammt, mánaðarskammt, ársskammt, eða 10 daga skammt líkt og gert er í Portúgal. Eftirláta á ráðherra að taka ákvörðun um það, sem verður að teljast afar misráðið.“ Á að leyfa allar tegundir fíkniefna? Um tegundir efna segir lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra: „Þá þykir of langt gengið með frumvarpinu þar sem það tekur til allra tegunda fíkniefna en ekki einstakra efna. Ekki skal lagt mat á það hér hvaða fíkniefni er minnst skaðlegt enda ljóst að þau eru öll skaðleg. Þó hafa önnur ríki farið þá leið sérstaklega í Bandaríkjunum að heimila vörslur á kannabis. Það þætti kannski eðlilegra skref að stíga við slíka stefnubreytingu og meta afleiðingar þess í stað þess að varsla neysluskammta allra efna t.d.; kókaíns, amfetamíns, MDMA, heróíns, metamfetamíns, krakks ofl. verði gerð refsilaus á einu bretti. Embættið varar við þessu.“ Ætli einhverjum bregði ekki við að lesa þessa upptalningu? Lögregla svipt úrræðum Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu segir að verði frumvarpið að lögum geti allir þeir sem verða ákærðir fyrir vörslur í sölu- og hagnaðarskyni borið því við að um sé að ræða efni til eigin nota, og þá neysluskammta sem dugi um einhvern tiltekinn tíma. Þetta eigi við um alla sem eru teknir við þá iðju, líka þá sem selja fíkniefni nálægt skólalóðum, segir lögreglustjórinn. Lögregla hefur þá ekkert í höndunum til að hrekja þá staðreynd, og vegna óskýrleika refsiákvæðis í lögunum, verði frumvarpið að lögum, telur lögreglustjórinn miklar líkur á því að óskýrleiki refsiákvæðis verði skýrður sakborningi í hag og hann því sýknaður. Ákvæði í reglugerð dugir ekki til að fella á mann refsingu, skýra þarf í lögunum sjálfum hvað átt er við um magn til eigin nota. Í greinargerð með frumvarpinu segir að lögregla eigi ekki að haldleggja efnin. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra bendir á að ef lögregla á að geta kannað hvort um neysluskammt er að ræða eða ekki er henni nauðsyn á að haldleggja efnið. Að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi Að mati ríkislögreglustjóra er með því að gera vörslu fíkniefna refsilausa gengið lengra en markmið frumvarpsins um svonefnda afglæpavæðingu neysluskammta til eigin nota felur í sér. Ríkislögreglustjóri leiðir í ljós með skýrum hætti að í þeim ríkjum sem hafa hvað mildasta löggjöf um fíkniefni, þar á meðal Norðurlöndin, er varsla fíkniefna refsiverð. Í umsögnum lögreglu kemur glöggt fram að hörðum refsingum er ekki beitt fyrir vörslur fíkniefna á Íslandi. Neysla er ekki óheimil heldur varsla, sala, kaup auk annarra atriða. Lögreglan tekur skýrt fram að við vörslubrotum fíkniefna liggur sektarrefsing þar sem fjárhæð miðast við magn. Fangelsisrefsingar eru ekki dæmdar fyrir vörslur fíkniefna. Annað getur gilt um sölu fíkniefna en ekki er óalgengt að fyrir sölu séu þó dæmdar sektir. Sektir undir 100.000 kr. fara ekki á sakaskrá. Hin boðaða stefna frumvarpsins um að hverfa frá hörðum refsingum tekur ekki mið af veruleikanum eins og sést af umsögnum lögregluembætta. Með frumvarpinu á að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi: Um harðar refsingar er ekki að ræða. En verði frumvarpið að lögum skapast ástand sem við hljótum öll að vilja varast, ekki síst ef frumvarpið felur í sér fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna eins og erlend reynsla hefur sýnt. Er þetta framtíðarsýn sem okkur hugnast? Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar