Fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna? Ólafur Ísleifsson skrifar 16. maí 2021 09:00 Frumvarp heilbrigðisráðherra um að heimila kaup og vörslu á neysluskömmtum ávana- og fíkniefna, hefur kallað fram hörð viðbrögð í samfélaginu. Efni frumvarpsins er sótt til pírata sem hafa beitt sér fyrir því af ofurkappi undanfarin ár. Til að frumvarpið yrði lagt fram á Alþingi hefur VG þurft að afla samþykkis Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í ríkisstjórn. Bera þeir flokkar að þessu leyti ábyrgð á málinu. Orðum eins og skaðaminnkun og refsileysi sýnist beitt í fegrunarskyni. Nú þegar hefur verið stigið stórt skref með skaðaminnkun að leiðarljósi fyrir þá sem neyta fíkniefna að staðaldri með því að bjóða aðgang að neyslurýmum. Rakið er í umsögnum lögreglu um frumvarpið að ekki verði talið að hörð refsistefna ríki hér á landi þegar kemur að refsingu fyrir vörslu neysluskammta, í raun þvert á móti. Telur lögregla að meðalhófs sé gætt, að sektarrefsing sé með þeim hætti að höggva ekki of nærri viðkomandi, en á sama tíma til þess fallin að hafa sértæk varnaðaráhrif á einstaklinginn sem er sektaður. Ekki sýnist því ástæða til að afglæpavæða kaup og vörslu neysluskammta af þeirri ástæðu. Þörf á heildaryfirsýn Í umsögn sinni um frumvarpið bendir embætti landlæknis á að nálgast þurfi málefni þeirra sem eiga í vanda vegna notkunar eða misnotkunar vímuefna fyrst og fremst sem heilbrigðisvanda. Samhliða leggur embættið áherslu á að allar breytingar á þessu sviði kalli á heildræna nálgun og víðtækt samráð. Embættið telur hvergi koma skýrt fram í frumvarpinu tillögu eða áætlun um auknar forvarnir og bendir á að þegar gerðar voru sambærilegar breytingar í Portúgal var gerð langtímaáætlun og ákveðið að fjármagn til málaflokksins skyldi tvöfaldað á fimm ára tímabili. Samhliða afglæpavæðingu hafi Portúgalar gert metnaðarfullar fjárfestingar í heilbrigðisþjónustu auk þess sem þeir settu fram umfangsmikla heildræna stefnu. Embætti landlæknis vísar í umsögn sinni til yfirmanns ávana- og vímuefnavarna í Portúgal sem segir að það hafi ekki verið afglæpavæðingin sem skipti sköpum því ef einungis væri gripið til hennar þá versni ástandið. Í umsögn embættisins er þannig áhersla lögð á að afglæpavæðing ein og sér skili engu og spyr hinnar augljósu spurningar: Hver er ávinningurinn af þessu frumvarpi? Áfangi að lögleiðingu? Samtökin Fræðsla og forvarnir (FRÆ) leggja fram athyglisverða umsögn um frumvarp heilbrigðisráðherra og benda þar á þá staðreynd að afglæpavæðing sé iðulega undanfari endanlegrar lögleiðingar ávana- og vímuefna. Þetta hafi reynst raunin í þeim löndum þar sem þessi skref hafi verið stigin sem og í ýmsum ríkjum Bandaríkjanna, sem hafi lögleitt fíkniefni. FRÆ bendir réttilega á í umsögn sinni að kalla þurfi eftir skýringum á því við umföllun málsins í velferðarnefnd Alþingis hvort lögleiðing fíkniefna sé hið endanlega markmið með því skrefi sem hér er leitast við að stíga. Röksemdafærslan hér hafi orðið sú að ótækt sé að það megi kaupa og eiga neysluskammta en ekki flytja inn, framleiða og selja. Hvað er neysluskammtur? Í frumvarpinu er hvergi að finna skilgreiningu á hugtakinu neysluskammtur. Um þetta segir í umsögn lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu: „Þannig er ekki tilgreint í athugasemdum með frumvarpinu hvort um sé að ræða neysluskammt hverju sinni, eða neysluskammt sem miðast við dagsskammt, eða vikuskammt, mánaðarskammt, ársskammt, eða 10 daga skammt líkt og gert er í Portúgal. Eftirláta á ráðherra að taka ákvörðun um það, sem verður að teljast afar misráðið.“ Á að leyfa allar tegundir fíkniefna? Um tegundir efna segir lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra: „Þá þykir of langt gengið með frumvarpinu þar sem það tekur til allra tegunda fíkniefna en ekki einstakra efna. Ekki skal lagt mat á það hér hvaða fíkniefni er minnst skaðlegt enda ljóst að þau eru öll skaðleg. Þó hafa önnur ríki farið þá leið sérstaklega í Bandaríkjunum að heimila vörslur á kannabis. Það þætti kannski eðlilegra skref að stíga við slíka stefnubreytingu og meta afleiðingar þess í stað þess að varsla neysluskammta allra efna t.d.; kókaíns, amfetamíns, MDMA, heróíns, metamfetamíns, krakks ofl. verði gerð refsilaus á einu bretti. Embættið varar við þessu.“ Ætli einhverjum bregði ekki við að lesa þessa upptalningu? Lögregla svipt úrræðum Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu segir að verði frumvarpið að lögum geti allir þeir sem verða ákærðir fyrir vörslur í sölu- og hagnaðarskyni borið því við að um sé að ræða efni til eigin nota, og þá neysluskammta sem dugi um einhvern tiltekinn tíma. Þetta eigi við um alla sem eru teknir við þá iðju, líka þá sem selja fíkniefni nálægt skólalóðum, segir lögreglustjórinn. Lögregla hefur þá ekkert í höndunum til að hrekja þá staðreynd, og vegna óskýrleika refsiákvæðis í lögunum, verði frumvarpið að lögum, telur lögreglustjórinn miklar líkur á því að óskýrleiki refsiákvæðis verði skýrður sakborningi í hag og hann því sýknaður. Ákvæði í reglugerð dugir ekki til að fella á mann refsingu, skýra þarf í lögunum sjálfum hvað átt er við um magn til eigin nota. Í greinargerð með frumvarpinu segir að lögregla eigi ekki að haldleggja efnin. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra bendir á að ef lögregla á að geta kannað hvort um neysluskammt er að ræða eða ekki er henni nauðsyn á að haldleggja efnið. Að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi Að mati ríkislögreglustjóra er með því að gera vörslu fíkniefna refsilausa gengið lengra en markmið frumvarpsins um svonefnda afglæpavæðingu neysluskammta til eigin nota felur í sér. Ríkislögreglustjóri leiðir í ljós með skýrum hætti að í þeim ríkjum sem hafa hvað mildasta löggjöf um fíkniefni, þar á meðal Norðurlöndin, er varsla fíkniefna refsiverð. Í umsögnum lögreglu kemur glöggt fram að hörðum refsingum er ekki beitt fyrir vörslur fíkniefna á Íslandi. Neysla er ekki óheimil heldur varsla, sala, kaup auk annarra atriða. Lögreglan tekur skýrt fram að við vörslubrotum fíkniefna liggur sektarrefsing þar sem fjárhæð miðast við magn. Fangelsisrefsingar eru ekki dæmdar fyrir vörslur fíkniefna. Annað getur gilt um sölu fíkniefna en ekki er óalgengt að fyrir sölu séu þó dæmdar sektir. Sektir undir 100.000 kr. fara ekki á sakaskrá. Hin boðaða stefna frumvarpsins um að hverfa frá hörðum refsingum tekur ekki mið af veruleikanum eins og sést af umsögnum lögregluembætta. Með frumvarpinu á að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi: Um harðar refsingar er ekki að ræða. En verði frumvarpið að lögum skapast ástand sem við hljótum öll að vilja varast, ekki síst ef frumvarpið felur í sér fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna eins og erlend reynsla hefur sýnt. Er þetta framtíðarsýn sem okkur hugnast? Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Miðflokkurinn Ólafur Ísleifsson Fíkn Mest lesið Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Skoðun Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Sjá meira
Frumvarp heilbrigðisráðherra um að heimila kaup og vörslu á neysluskömmtum ávana- og fíkniefna, hefur kallað fram hörð viðbrögð í samfélaginu. Efni frumvarpsins er sótt til pírata sem hafa beitt sér fyrir því af ofurkappi undanfarin ár. Til að frumvarpið yrði lagt fram á Alþingi hefur VG þurft að afla samþykkis Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í ríkisstjórn. Bera þeir flokkar að þessu leyti ábyrgð á málinu. Orðum eins og skaðaminnkun og refsileysi sýnist beitt í fegrunarskyni. Nú þegar hefur verið stigið stórt skref með skaðaminnkun að leiðarljósi fyrir þá sem neyta fíkniefna að staðaldri með því að bjóða aðgang að neyslurýmum. Rakið er í umsögnum lögreglu um frumvarpið að ekki verði talið að hörð refsistefna ríki hér á landi þegar kemur að refsingu fyrir vörslu neysluskammta, í raun þvert á móti. Telur lögregla að meðalhófs sé gætt, að sektarrefsing sé með þeim hætti að höggva ekki of nærri viðkomandi, en á sama tíma til þess fallin að hafa sértæk varnaðaráhrif á einstaklinginn sem er sektaður. Ekki sýnist því ástæða til að afglæpavæða kaup og vörslu neysluskammta af þeirri ástæðu. Þörf á heildaryfirsýn Í umsögn sinni um frumvarpið bendir embætti landlæknis á að nálgast þurfi málefni þeirra sem eiga í vanda vegna notkunar eða misnotkunar vímuefna fyrst og fremst sem heilbrigðisvanda. Samhliða leggur embættið áherslu á að allar breytingar á þessu sviði kalli á heildræna nálgun og víðtækt samráð. Embættið telur hvergi koma skýrt fram í frumvarpinu tillögu eða áætlun um auknar forvarnir og bendir á að þegar gerðar voru sambærilegar breytingar í Portúgal var gerð langtímaáætlun og ákveðið að fjármagn til málaflokksins skyldi tvöfaldað á fimm ára tímabili. Samhliða afglæpavæðingu hafi Portúgalar gert metnaðarfullar fjárfestingar í heilbrigðisþjónustu auk þess sem þeir settu fram umfangsmikla heildræna stefnu. Embætti landlæknis vísar í umsögn sinni til yfirmanns ávana- og vímuefnavarna í Portúgal sem segir að það hafi ekki verið afglæpavæðingin sem skipti sköpum því ef einungis væri gripið til hennar þá versni ástandið. Í umsögn embættisins er þannig áhersla lögð á að afglæpavæðing ein og sér skili engu og spyr hinnar augljósu spurningar: Hver er ávinningurinn af þessu frumvarpi? Áfangi að lögleiðingu? Samtökin Fræðsla og forvarnir (FRÆ) leggja fram athyglisverða umsögn um frumvarp heilbrigðisráðherra og benda þar á þá staðreynd að afglæpavæðing sé iðulega undanfari endanlegrar lögleiðingar ávana- og vímuefna. Þetta hafi reynst raunin í þeim löndum þar sem þessi skref hafi verið stigin sem og í ýmsum ríkjum Bandaríkjanna, sem hafi lögleitt fíkniefni. FRÆ bendir réttilega á í umsögn sinni að kalla þurfi eftir skýringum á því við umföllun málsins í velferðarnefnd Alþingis hvort lögleiðing fíkniefna sé hið endanlega markmið með því skrefi sem hér er leitast við að stíga. Röksemdafærslan hér hafi orðið sú að ótækt sé að það megi kaupa og eiga neysluskammta en ekki flytja inn, framleiða og selja. Hvað er neysluskammtur? Í frumvarpinu er hvergi að finna skilgreiningu á hugtakinu neysluskammtur. Um þetta segir í umsögn lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu: „Þannig er ekki tilgreint í athugasemdum með frumvarpinu hvort um sé að ræða neysluskammt hverju sinni, eða neysluskammt sem miðast við dagsskammt, eða vikuskammt, mánaðarskammt, ársskammt, eða 10 daga skammt líkt og gert er í Portúgal. Eftirláta á ráðherra að taka ákvörðun um það, sem verður að teljast afar misráðið.“ Á að leyfa allar tegundir fíkniefna? Um tegundir efna segir lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra: „Þá þykir of langt gengið með frumvarpinu þar sem það tekur til allra tegunda fíkniefna en ekki einstakra efna. Ekki skal lagt mat á það hér hvaða fíkniefni er minnst skaðlegt enda ljóst að þau eru öll skaðleg. Þó hafa önnur ríki farið þá leið sérstaklega í Bandaríkjunum að heimila vörslur á kannabis. Það þætti kannski eðlilegra skref að stíga við slíka stefnubreytingu og meta afleiðingar þess í stað þess að varsla neysluskammta allra efna t.d.; kókaíns, amfetamíns, MDMA, heróíns, metamfetamíns, krakks ofl. verði gerð refsilaus á einu bretti. Embættið varar við þessu.“ Ætli einhverjum bregði ekki við að lesa þessa upptalningu? Lögregla svipt úrræðum Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu segir að verði frumvarpið að lögum geti allir þeir sem verða ákærðir fyrir vörslur í sölu- og hagnaðarskyni borið því við að um sé að ræða efni til eigin nota, og þá neysluskammta sem dugi um einhvern tiltekinn tíma. Þetta eigi við um alla sem eru teknir við þá iðju, líka þá sem selja fíkniefni nálægt skólalóðum, segir lögreglustjórinn. Lögregla hefur þá ekkert í höndunum til að hrekja þá staðreynd, og vegna óskýrleika refsiákvæðis í lögunum, verði frumvarpið að lögum, telur lögreglustjórinn miklar líkur á því að óskýrleiki refsiákvæðis verði skýrður sakborningi í hag og hann því sýknaður. Ákvæði í reglugerð dugir ekki til að fella á mann refsingu, skýra þarf í lögunum sjálfum hvað átt er við um magn til eigin nota. Í greinargerð með frumvarpinu segir að lögregla eigi ekki að haldleggja efnin. Lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra bendir á að ef lögregla á að geta kannað hvort um neysluskammt er að ræða eða ekki er henni nauðsyn á að haldleggja efnið. Að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi Að mati ríkislögreglustjóra er með því að gera vörslu fíkniefna refsilausa gengið lengra en markmið frumvarpsins um svonefnda afglæpavæðingu neysluskammta til eigin nota felur í sér. Ríkislögreglustjóri leiðir í ljós með skýrum hætti að í þeim ríkjum sem hafa hvað mildasta löggjöf um fíkniefni, þar á meðal Norðurlöndin, er varsla fíkniefna refsiverð. Í umsögnum lögreglu kemur glöggt fram að hörðum refsingum er ekki beitt fyrir vörslur fíkniefna á Íslandi. Neysla er ekki óheimil heldur varsla, sala, kaup auk annarra atriða. Lögreglan tekur skýrt fram að við vörslubrotum fíkniefna liggur sektarrefsing þar sem fjárhæð miðast við magn. Fangelsisrefsingar eru ekki dæmdar fyrir vörslur fíkniefna. Annað getur gilt um sölu fíkniefna en ekki er óalgengt að fyrir sölu séu þó dæmdar sektir. Sektir undir 100.000 kr. fara ekki á sakaskrá. Hin boðaða stefna frumvarpsins um að hverfa frá hörðum refsingum tekur ekki mið af veruleikanum eins og sést af umsögnum lögregluembætta. Með frumvarpinu á að breyta ástandi sem ekki er fyrir hendi: Um harðar refsingar er ekki að ræða. En verði frumvarpið að lögum skapast ástand sem við hljótum öll að vilja varast, ekki síst ef frumvarpið felur í sér fyrsta skrefið að lögleiðingu fíkniefna eins og erlend reynsla hefur sýnt. Er þetta framtíðarsýn sem okkur hugnast? Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun