Ristilkrabbamein – marsinn fyrir skipulagða skimum Ásgeir Theodórs skrifar 13. mars 2015 07:00 Ristilkrabbamein er alvarlegur sjúkdómur sem oft er erfitt að lækna vegna þess hvað hann greinist seint. Það er þekkt og almennt viðurkennt að forstig þessa meins, hið góðkynja kirtilæxli, er auðvelt að greina og fjarlægja með hjálp ristilholsjár (ristilspeglunartækis) ef fólk kemur nógu snemma í skoðun. Leiðbeiningar flestra erlendra fagfélaga, samtaka og heilbrigðisstofnana eru á þá leið að fólk gangist undir ristilskoðun fljótlega eftir 50 ára aldurinn. Þá hafa flestir myndað þau forstig eða kirtilæxli, sem hætta er á að geti breyst í krabbamein. Ef bæði kynin eru talin með er ristil- og endaþarmskrabbamein þriðja algengasta krabbameinið hér á landi og önnur algengasta dánarorsök af völdum krabbameina. Samkvæmt upplýsingum frá Krabbameinsskránni greindust að meðaltali 135 einstaklingar árlega 2009-2013 og á árunum 2005-2009 dóu að meðaltali 52 á ári (29 karlar og 23 konur) úr þessum sjúkdómi á þessu fimm ára tímabili.Mikil umræða Á undanförnum árum hefur nokkuð reglulega verið vakin athygli á mikilvægi fyrirbyggjandi aðgerða gegn þessu krabbameini. Fjöldi blaðgreina og skýrslna, auk leiðbeininga um skimun, hafa verið skrifaðar, fræðsluþættir gerðir og ráðstefnur haldnar með fjölda innlendra og erlendra fyrirlesara. Á síðustu tuttugu árum hafa 8-10 erlendir læknar og vísindamenn komið hingað til lands til að fræða okkur um ristilkrabbamein og mikilvægi skimunar. Gott samband er við suma þessara aðila sem fylgjast grannt með gangi mála hér á landi. Nýleg rannsókn, sem tekur yfir tólf ára tímabil í ellefu Evrópulöndum, sýnir að dánartíðni hefur lækkað um 73% hjá körlum og 82% hjá konum, borið saman við þau lönd þar sem engin skimun er viðhöfð. Engin ákvörðun hefur verið tekin um að hefja skimun hér á landi. Hvers vegna höfum við beðið svona lengi að taka þessa ákvörðun? Þrátt fyrir mikla umræðu undanfarin ár hefur lítill sem enginn undirbúningur farið fram.Meiri áhugi og ábyrgð Áralöng barátta er nú að skila sér í vaxandi þekkingu fólks á fyrirbyggjandi aðgerðum. Meðvitund einstaklinga um meiri ábyrgð á eigin heilsu eykst stöðugt. Í vaxandi mæli gerir fólk kröfur um að heilbrigðisyfirvöld komi til móts við það í þessu efni. Þetta allt skilar sér í aukinni eftirspurn eftir forvarnaraðgerðum og skimun eftir ristilkrabbameini. Þá hafa félagasamtök, sjúkrasjóðir og fyrirtæki hér á landi stigið fram fyrir skjöldu, talað fyrir og styrkt forvarnaraðgerðir og sýnt með því gott fordæmi. Þetta er vissulega til mikillar fyrirmyndar og ber að þakka.Árangur tryggður Mikilvægt er að það sé tryggt að slíkar forvarnaraðgerðir eins og skimun skili besta mögulega árangri fyrir einstaklinginn. Nauðsynlegt er að velja vel þær skimunaraðferðir sem beitt er, setja gæðakröfur og hafa verkferla skýra. Fram til þessa hafa skimunaraðgerðir varðandi ristilkrabbamein verið með óskipulögðum hætti hér á landi, en til samanburðar má benda á skimun eftir legháls- og brjóstakrabbameini sem hefur verið skipulögð á vegum Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins og skilað góðum árangri. Það er mjög miður að okkur hefur ekki tekist að gera slíkt hið sama varðandi ristilkrabbamein. Með því að framkvæma skimun eftir ristilkrabbameini með skipulögðum hætti vinnst margt sem skiptir miklu máli í þessu efni. Boðun verður markviss, gæðavísum leitaraðferða verður beitt og fylgt eftir, verkferlar verða skýrir og skráning á niðurstöðum og aðgerðum verður framkvæmd. Markmiðið er að tryggja öryggi og ná sem bestum árangri fyrir þann sem gengst undir forvarnaraðgerðina.Ákvörðun verður að taka Án skimunar hjá einkennalausum einstaklingum má gera ráð fyrir verulegri aukningu í ristil-og endaþarmskrabbameini næstu áratugina, ekki síst vegna þess að fleiri þegnar þjóðarinnar ná hærri aldri. Án aðgerða má áætla að eftir 15 ár verði orðin um 60% aukning á ristil- og endaþarmskrabbameini hér á landi. Mikilvægt er því að heilbrigðisyfirvöld taki ákvörðun um að hefja skipulagða skimun eftir ristilkrabbameini á grundvelli þingsályktunartillögu sem samþykkt var á Alþingi 17. mars 2007. Næg þekking og reynsla er fyrir hendi hér á landi til að hefja markvissan undirbúning að skipulagðri skimun eftir ristilkrabbameini fyrir alla landsmenn. Samkvæmt framansögðu mun það skila margfalt betri árangri en það sem við erum að gera í dag. Slík aðgerð mun lækka dánartíðni verulega, fækka nýgreindum tilfellum af ristilkrabbameini og spara okkur mikla fjármuni í framtíðinni. Víða um heim hefur marsmánuður verið helgaður baráttunni gegn ristilkrabbameini. Vonandi taka heilbrigðisyfirvöld hér á Íslandi ákvörðun nú í marsmánuði 2015 um að hefja skipulega skimun hér á landi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Stöðvum vopnakaupin – skrifum undir Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Ristilkrabbamein er alvarlegur sjúkdómur sem oft er erfitt að lækna vegna þess hvað hann greinist seint. Það er þekkt og almennt viðurkennt að forstig þessa meins, hið góðkynja kirtilæxli, er auðvelt að greina og fjarlægja með hjálp ristilholsjár (ristilspeglunartækis) ef fólk kemur nógu snemma í skoðun. Leiðbeiningar flestra erlendra fagfélaga, samtaka og heilbrigðisstofnana eru á þá leið að fólk gangist undir ristilskoðun fljótlega eftir 50 ára aldurinn. Þá hafa flestir myndað þau forstig eða kirtilæxli, sem hætta er á að geti breyst í krabbamein. Ef bæði kynin eru talin með er ristil- og endaþarmskrabbamein þriðja algengasta krabbameinið hér á landi og önnur algengasta dánarorsök af völdum krabbameina. Samkvæmt upplýsingum frá Krabbameinsskránni greindust að meðaltali 135 einstaklingar árlega 2009-2013 og á árunum 2005-2009 dóu að meðaltali 52 á ári (29 karlar og 23 konur) úr þessum sjúkdómi á þessu fimm ára tímabili.Mikil umræða Á undanförnum árum hefur nokkuð reglulega verið vakin athygli á mikilvægi fyrirbyggjandi aðgerða gegn þessu krabbameini. Fjöldi blaðgreina og skýrslna, auk leiðbeininga um skimun, hafa verið skrifaðar, fræðsluþættir gerðir og ráðstefnur haldnar með fjölda innlendra og erlendra fyrirlesara. Á síðustu tuttugu árum hafa 8-10 erlendir læknar og vísindamenn komið hingað til lands til að fræða okkur um ristilkrabbamein og mikilvægi skimunar. Gott samband er við suma þessara aðila sem fylgjast grannt með gangi mála hér á landi. Nýleg rannsókn, sem tekur yfir tólf ára tímabil í ellefu Evrópulöndum, sýnir að dánartíðni hefur lækkað um 73% hjá körlum og 82% hjá konum, borið saman við þau lönd þar sem engin skimun er viðhöfð. Engin ákvörðun hefur verið tekin um að hefja skimun hér á landi. Hvers vegna höfum við beðið svona lengi að taka þessa ákvörðun? Þrátt fyrir mikla umræðu undanfarin ár hefur lítill sem enginn undirbúningur farið fram.Meiri áhugi og ábyrgð Áralöng barátta er nú að skila sér í vaxandi þekkingu fólks á fyrirbyggjandi aðgerðum. Meðvitund einstaklinga um meiri ábyrgð á eigin heilsu eykst stöðugt. Í vaxandi mæli gerir fólk kröfur um að heilbrigðisyfirvöld komi til móts við það í þessu efni. Þetta allt skilar sér í aukinni eftirspurn eftir forvarnaraðgerðum og skimun eftir ristilkrabbameini. Þá hafa félagasamtök, sjúkrasjóðir og fyrirtæki hér á landi stigið fram fyrir skjöldu, talað fyrir og styrkt forvarnaraðgerðir og sýnt með því gott fordæmi. Þetta er vissulega til mikillar fyrirmyndar og ber að þakka.Árangur tryggður Mikilvægt er að það sé tryggt að slíkar forvarnaraðgerðir eins og skimun skili besta mögulega árangri fyrir einstaklinginn. Nauðsynlegt er að velja vel þær skimunaraðferðir sem beitt er, setja gæðakröfur og hafa verkferla skýra. Fram til þessa hafa skimunaraðgerðir varðandi ristilkrabbamein verið með óskipulögðum hætti hér á landi, en til samanburðar má benda á skimun eftir legháls- og brjóstakrabbameini sem hefur verið skipulögð á vegum Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins og skilað góðum árangri. Það er mjög miður að okkur hefur ekki tekist að gera slíkt hið sama varðandi ristilkrabbamein. Með því að framkvæma skimun eftir ristilkrabbameini með skipulögðum hætti vinnst margt sem skiptir miklu máli í þessu efni. Boðun verður markviss, gæðavísum leitaraðferða verður beitt og fylgt eftir, verkferlar verða skýrir og skráning á niðurstöðum og aðgerðum verður framkvæmd. Markmiðið er að tryggja öryggi og ná sem bestum árangri fyrir þann sem gengst undir forvarnaraðgerðina.Ákvörðun verður að taka Án skimunar hjá einkennalausum einstaklingum má gera ráð fyrir verulegri aukningu í ristil-og endaþarmskrabbameini næstu áratugina, ekki síst vegna þess að fleiri þegnar þjóðarinnar ná hærri aldri. Án aðgerða má áætla að eftir 15 ár verði orðin um 60% aukning á ristil- og endaþarmskrabbameini hér á landi. Mikilvægt er því að heilbrigðisyfirvöld taki ákvörðun um að hefja skipulagða skimun eftir ristilkrabbameini á grundvelli þingsályktunartillögu sem samþykkt var á Alþingi 17. mars 2007. Næg þekking og reynsla er fyrir hendi hér á landi til að hefja markvissan undirbúning að skipulagðri skimun eftir ristilkrabbameini fyrir alla landsmenn. Samkvæmt framansögðu mun það skila margfalt betri árangri en það sem við erum að gera í dag. Slík aðgerð mun lækka dánartíðni verulega, fækka nýgreindum tilfellum af ristilkrabbameini og spara okkur mikla fjármuni í framtíðinni. Víða um heim hefur marsmánuður verið helgaður baráttunni gegn ristilkrabbameini. Vonandi taka heilbrigðisyfirvöld hér á Íslandi ákvörðun nú í marsmánuði 2015 um að hefja skipulega skimun hér á landi.
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun
Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun
Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun