Höfuðborgin eftir fimmtíu ár, hvað erum við að tala um? Samúel Torfi Pétursson skrifar 17. september 2025 14:01 Um helgina voru Emmy verðlaunin afhent og athygli vakti þegar framleiðandinn Lorne Michaels, tók við verðlaunum fyrir þáttaröð sína Saturday Night Life, en hafði áður fengið verðlaun fyrir þessa sömu þáttaröð árið 1975, eða fyrir fimmtíu árum síðan. Þetta segir manni að fimmtíu ár eru allt í senn langur tími og stuttur tími, en mörgum sem komin eru til efri ára finnst ekkert endilega svo langt liðið frá þessu stofnári Microsoft og árinu þegar fyrsti kvennafrídagurinn var haldinn. Það er því freistandi að horfa fram á við og velta næstu fimmtíu árum fyrir sér. Og það er hægt að gera þá æfingu fyrir ýmsa hluti, bæði land og þjóð. En af því við búum í auknum mæli í heimi sem einkennist af borgarsamfélögum er áhugavert að velta því upp, hvernig verður höfuðborgin okkar eftir fimmtíu ár? Og hvernig er best að búa sig undir framtíðina? Eins erfitt og það er að vera spámaður í eigin föðurlandi er hægt að slá upp ýmsu sem gefnum hlut. Miðað við þróun í íbúasamsetningu eru t.d. líkur á að höfuðborgarbúar verði almennt eldri en þeir eru í dag, en við eignumst æ færri börn á sama tíma og það fjölgar hlutfallslega meira í efri aldurshópum. Við munum því í enn meiri mæli þurfa að huga að húsnæði sem hentar eldri aldurshópum og þjónustu við þá. Og miðað við tækniframþróun er líklegt að vélvæðingin muni í auknum mæli koma að notum þar, með t.d. vélmennum sem hugsanlega verða sum hver ansi lík okkur mannfólkinu í formi og hegðun. En vegna þessarar þróunar er mikilvægt að nýtt húsnæði og eins samgönguskipulag hugi að þörfum fólks sem býr við skerta sjón, heyrn, hreyfigetu og færni almennt. En íbúafjöldinn mun í heild vaxa og m.v. mannfjöldaspá má reikna með að íbúar á því sem er í dag kallað höfuðborgarsvæðið verði kominn upp undir hálfa milljón eftir fimmtíu ár, eða um 200 þúsund fleiri en í dag. Þetta fólk þarf að hýsa, og af því að í framtíðinni munu færri búa í hverju heimili mun þurfa hlutfallslega fleiri íbúðir, en líklega eitthvað minni íbúðir, en hingað til. Svo mun þurfa meira húsnæði undir fyrirtæki, verslanir og þjónustu, þótt þörfin fyrir það verði ekki í sama mæli og hingað til, enda er tæknin sífellt að draga úr þörfinni fyrir slíkt húsnæði. Ekki mun þurfa að byggja hlutfallslega jafn marga grunnskóla fyrir þessa íbúa og áður og það getur reynst erfitt að halda úti sumum af þeim grunnskólum sem eru til staðar í dag vegna hækkandi aldurs borgarbúa. Og hvar verður hin nýja byggð? Eftir fimmtíu ár verður líkast til búið að fullnýta flesta möguleika til þéttingar byggðar og nýbyggingarhverfi innan núverandi vaxtarmarka, eins og á Blikastöðum, í Garðaholti, á Keldum, í Höllum og Vatnsendahlíð. En ekki er víst að öll þessi svæði dugi til, og því ekki ólíklegt að farið verði að huga að byggð á svæðum fjær byggð, og þá eru svæðin norðan borgarinnar á t.d. Álfsnesi og Geldinganesi líkleg til að koma til skoðunar, ekki síst ef loks tekst að reisa hina langþráðu Sundabraut á næstu fimmtíu árum. En aldrei segja aldrei. Eins er líklegt að þrætueplið í Vatnsmýrinni hafi verið tekið undir byggð líka, enda fyrirséðar breytingar í flugtækni, skipulagi sjúkraflugs, betri bráða- og skurðþjónusta á landsbyggðinni og auknar kröfur um meiri kyrrð í þéttbýli á næstu fimmtíu árum. Líkast til verður búinn til nýr innanlandsflugvölllur af hóflegri stærð fyrir litlar og millistórar flugvélar, þyrlur og flygildi nærri höfuðborginni, enda henta þau ekki á Keflavíkurflugvelli vegna þotuumferðar. Undir slíkan völl koma nokkrir staðir til greina. Og talandi um brautir og vegi, áfram munu íbúar höfuðborgarinnar þurfa að ferðast um borgina dags daglega, þrátt fyrir þá byltingu á sviði samskipta á internetinu sem orðið hefur, að því gefnu að við verðum áfram upp til hópa félagsverur sem vilji umgangast hvort annað. Ef vel tekst til með borgarlínu og betra stígakerfi mun fólk vonandi eiga enn frekar kost á að ferðast milli staða öðruvísi en á eigin bíl, og má telja það mjög mikilvæga þróun til að höfuðborgin kafni ekki um of í bílaumferð. Önnur þróun s.s. aukin sjálfvirkni, sjálfakandi bílar og deilibílatækni mun líklega leggja lóð á vogarskálarnar fyrir bættum samgöngum á næstu fimmtíu árum. Og þau sem aka munu gera það í meiri mæli undir yfirborðinu, í nýjum mannvirkjum á borð við Miklugöng. Ný fyrirtæki munu spretta upp og önnur deyja út. Íslenskt Google? Hver veit. Og fólkið og menningin munu sjálfagt halda áfram að taka breytingum. Vonandi verður áfram eftirsóknarvert að flytja hingað búferlum og fólk af erlendu bergi brotið mun áfram halda áfram að auðga þá menningu sem fyrir er. Eins munu Íslendingar sem dvelja erlendis og flytja heim færa okkur góðar hugmyndir og því betur sem við stöndum okkur í að gera frábæra borg þeim mun fleiri munu kjósa að flytja heim eftir dvöl og nám erlendis. Og að lokum. Mun höfuðborgin verða bara Reykjavík? Eða kannski Reykjavík og hin sveitarfélögin? Munu þau sameinast í auknum mæli á næstu fimmtíu árum? Það hlýtur að teljast líklegt að til komi einhverra sameininga á þessum árum enda byggðin orðin meira og minna samgróin. Hitt gæti gerst, verði ekki af sameiningum, að núverandi svæðisskipulagsstig verði eflt og jafnvel búið til embætti höfuðborgarstjóra líkt og stundum er gert í borgum sem eru mörg sveitarfélög, til að auka samþættingu og bæta gæði skipulags og uppbyggingar. Ungt fólk með póltískan fiðring í maganum og áhuga á borgarmálum gætu séð slíkt embætti með glýju í augunum. Höfundur er skipulagsverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skipulag Reykjavík Samúel Torfi Pétursson Mest lesið Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Um helgina voru Emmy verðlaunin afhent og athygli vakti þegar framleiðandinn Lorne Michaels, tók við verðlaunum fyrir þáttaröð sína Saturday Night Life, en hafði áður fengið verðlaun fyrir þessa sömu þáttaröð árið 1975, eða fyrir fimmtíu árum síðan. Þetta segir manni að fimmtíu ár eru allt í senn langur tími og stuttur tími, en mörgum sem komin eru til efri ára finnst ekkert endilega svo langt liðið frá þessu stofnári Microsoft og árinu þegar fyrsti kvennafrídagurinn var haldinn. Það er því freistandi að horfa fram á við og velta næstu fimmtíu árum fyrir sér. Og það er hægt að gera þá æfingu fyrir ýmsa hluti, bæði land og þjóð. En af því við búum í auknum mæli í heimi sem einkennist af borgarsamfélögum er áhugavert að velta því upp, hvernig verður höfuðborgin okkar eftir fimmtíu ár? Og hvernig er best að búa sig undir framtíðina? Eins erfitt og það er að vera spámaður í eigin föðurlandi er hægt að slá upp ýmsu sem gefnum hlut. Miðað við þróun í íbúasamsetningu eru t.d. líkur á að höfuðborgarbúar verði almennt eldri en þeir eru í dag, en við eignumst æ færri börn á sama tíma og það fjölgar hlutfallslega meira í efri aldurshópum. Við munum því í enn meiri mæli þurfa að huga að húsnæði sem hentar eldri aldurshópum og þjónustu við þá. Og miðað við tækniframþróun er líklegt að vélvæðingin muni í auknum mæli koma að notum þar, með t.d. vélmennum sem hugsanlega verða sum hver ansi lík okkur mannfólkinu í formi og hegðun. En vegna þessarar þróunar er mikilvægt að nýtt húsnæði og eins samgönguskipulag hugi að þörfum fólks sem býr við skerta sjón, heyrn, hreyfigetu og færni almennt. En íbúafjöldinn mun í heild vaxa og m.v. mannfjöldaspá má reikna með að íbúar á því sem er í dag kallað höfuðborgarsvæðið verði kominn upp undir hálfa milljón eftir fimmtíu ár, eða um 200 þúsund fleiri en í dag. Þetta fólk þarf að hýsa, og af því að í framtíðinni munu færri búa í hverju heimili mun þurfa hlutfallslega fleiri íbúðir, en líklega eitthvað minni íbúðir, en hingað til. Svo mun þurfa meira húsnæði undir fyrirtæki, verslanir og þjónustu, þótt þörfin fyrir það verði ekki í sama mæli og hingað til, enda er tæknin sífellt að draga úr þörfinni fyrir slíkt húsnæði. Ekki mun þurfa að byggja hlutfallslega jafn marga grunnskóla fyrir þessa íbúa og áður og það getur reynst erfitt að halda úti sumum af þeim grunnskólum sem eru til staðar í dag vegna hækkandi aldurs borgarbúa. Og hvar verður hin nýja byggð? Eftir fimmtíu ár verður líkast til búið að fullnýta flesta möguleika til þéttingar byggðar og nýbyggingarhverfi innan núverandi vaxtarmarka, eins og á Blikastöðum, í Garðaholti, á Keldum, í Höllum og Vatnsendahlíð. En ekki er víst að öll þessi svæði dugi til, og því ekki ólíklegt að farið verði að huga að byggð á svæðum fjær byggð, og þá eru svæðin norðan borgarinnar á t.d. Álfsnesi og Geldinganesi líkleg til að koma til skoðunar, ekki síst ef loks tekst að reisa hina langþráðu Sundabraut á næstu fimmtíu árum. En aldrei segja aldrei. Eins er líklegt að þrætueplið í Vatnsmýrinni hafi verið tekið undir byggð líka, enda fyrirséðar breytingar í flugtækni, skipulagi sjúkraflugs, betri bráða- og skurðþjónusta á landsbyggðinni og auknar kröfur um meiri kyrrð í þéttbýli á næstu fimmtíu árum. Líkast til verður búinn til nýr innanlandsflugvölllur af hóflegri stærð fyrir litlar og millistórar flugvélar, þyrlur og flygildi nærri höfuðborginni, enda henta þau ekki á Keflavíkurflugvelli vegna þotuumferðar. Undir slíkan völl koma nokkrir staðir til greina. Og talandi um brautir og vegi, áfram munu íbúar höfuðborgarinnar þurfa að ferðast um borgina dags daglega, þrátt fyrir þá byltingu á sviði samskipta á internetinu sem orðið hefur, að því gefnu að við verðum áfram upp til hópa félagsverur sem vilji umgangast hvort annað. Ef vel tekst til með borgarlínu og betra stígakerfi mun fólk vonandi eiga enn frekar kost á að ferðast milli staða öðruvísi en á eigin bíl, og má telja það mjög mikilvæga þróun til að höfuðborgin kafni ekki um of í bílaumferð. Önnur þróun s.s. aukin sjálfvirkni, sjálfakandi bílar og deilibílatækni mun líklega leggja lóð á vogarskálarnar fyrir bættum samgöngum á næstu fimmtíu árum. Og þau sem aka munu gera það í meiri mæli undir yfirborðinu, í nýjum mannvirkjum á borð við Miklugöng. Ný fyrirtæki munu spretta upp og önnur deyja út. Íslenskt Google? Hver veit. Og fólkið og menningin munu sjálfagt halda áfram að taka breytingum. Vonandi verður áfram eftirsóknarvert að flytja hingað búferlum og fólk af erlendu bergi brotið mun áfram halda áfram að auðga þá menningu sem fyrir er. Eins munu Íslendingar sem dvelja erlendis og flytja heim færa okkur góðar hugmyndir og því betur sem við stöndum okkur í að gera frábæra borg þeim mun fleiri munu kjósa að flytja heim eftir dvöl og nám erlendis. Og að lokum. Mun höfuðborgin verða bara Reykjavík? Eða kannski Reykjavík og hin sveitarfélögin? Munu þau sameinast í auknum mæli á næstu fimmtíu árum? Það hlýtur að teljast líklegt að til komi einhverra sameininga á þessum árum enda byggðin orðin meira og minna samgróin. Hitt gæti gerst, verði ekki af sameiningum, að núverandi svæðisskipulagsstig verði eflt og jafnvel búið til embætti höfuðborgarstjóra líkt og stundum er gert í borgum sem eru mörg sveitarfélög, til að auka samþættingu og bæta gæði skipulags og uppbyggingar. Ungt fólk með póltískan fiðring í maganum og áhuga á borgarmálum gætu séð slíkt embætti með glýju í augunum. Höfundur er skipulagsverkfræðingur.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun