Öryrkjar í hlutastarfi oft tekjuhærri en fólk í fullu starfi Sólrún Dögg Jósefsdóttir skrifar 4. september 2025 19:04 Nýtt örorkulífeyriskerfi tók gildi í vikunni. Vísir/Sigurjón Með nýju örorkulífeyriskerfi gætu ráðstöfunartekjur einstaklinga á hlutaörorku í mörgum tilfellum orðið hærri en hjá einstaklingi í fullu starfi á sömu launum. Læknir segir ljóst að ef frumvörp um greiðslur TR til örorkulífeyrisþega nái fram að ganga verði heildartekjur öryrkja hærri en laun einstaklinga í fullu starfi. Nýtt örorkulífeyriskerfi tók gildi þann 1. september. Breytingarnar eru þær stærstu sem gerðar hafa verið á kerfinu í áratugi og fela meðal annars í sér hækkun lífeyris og betri möguleika öryrkja til þátttöku á vinnumarkaði. Tekjuhærri en kollegi í fullu starfi Þá hefur frítekjumark þeirra sem eru á hlutaörorku hækkað í 350 þúsund krónur en tekjur umfram frítekjumark skerða lífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins um 45 prósent. Oddur Ingimarsson læknir vekur athygli á þessu í grein í nýjasta tölublaði Læknablaðsins sem fjallar meðal annars um fjárhagslega hvata öryrkja til atvinnuþátttöku. Þar ber hann saman tekjur öryrkja og hlutaöryrkja við tekjur einstaklinga í fullu starfi, út frá hinu nýja kerfi. Séu öryrkjar með lágmarkstryggingu í lífeyrissjóði eru ráðstöfunartekjur öryrkja í hlutastarfi oft hærri en einstaklings í fullu starfi. Sjá einnig: Þrjátíu þúsund fengu hærri lífeyri í dag en síðustu mánaðamót Fram kemur í grein Odds að heildartekjur öryrkja með tekjur frá lífeyrissjóði eigi almennt ekki að vera hærri en atvinnutekjur fyrir örorku. Tekjur og tryggingarhlutfall geti þó vegna flókinnar löggjafar hækkað eftir því sem viðkomandi er lengur á örorku. LÆKNABLAÐIÐ Oddur tekur dæmi um vinnustað þar sem allir starfsmenn eru með 600 þúsund krónur í laun. Starfsmaður á vinnustaðnum verður veikur, endurhæfing ber ekki árangur viðkomandi og fer á 60 prósent hlutaörorku og í 40 prósent starf. Samkvæmt útreikningum Odds verði viðkomandi þá með hæstu ráðstöfunartekjurnar á vinnustaðnum, allt að 33 prósent hærri laun en einstaklingur í fullu starfi eftir því hvernig löggjöfin þróast. „Skilar þó töluvert minna vinnuframlagi í 40% vinnu en aðrir á vinnustaðnum. Aðrir starfsmenn eru eflaust ánægðir með að viðkomandi kom til baka í hlutavinnu en finnst ekki sanngjarnt að þeir séu með lægri ráðstöfunartekjur en sá sem er á hlutaörorku,“ segir í greininni. Í nærri öllum tilvikum, sem sjást í töflunni að ofan, er einstaklingur á örorku í hlutastarfi sem hefur unnið sér inn lágmarkstryggingu í lífeyrissjóði, launahærri en einstaklingur í fullu starfi. Leggur til lækkun lágmarkstryggingar Oddur bendir á að það sé áskorun að hanna örorkulífeyriskerfi sem tryggi grunnframfærslu en í leið hvata til atvinnuþátttöku. Jafnframt þurfi kerfið að vera réttlátt gagnvart þeim sem vinna og fjármagna það. „Áhrif hlutaörorku á algengi örorku á eftir að koma í ljós en vonandi minnkar hlutaörorka algengi fullrar örorku frekar en að verða aðallega viðbót við kerfið eins og hætta er á,“ segir í greininni. Alþingi eigi eftir að útkljá frumvarp sem bannar lífeyrissjóðum að skerða lífeyri á grundvelli greiðslna frá TR og frumvarp sem tryggi að greiðslur TR hækki á hverju ári um hvort sem hærra er, verðbólga eða launavísitala. Nái frumvörpin fram að ganga sé ljóst algengara verði að heildartekjur vegna örorku verði hærri en laun, sem þýðir að ekki verði fjárhagslegur hvati hjá mörgum til að ná árangri í endurhæfingu. Þá sé hætta á að endurhæfing dragist á langinn með tilheyrandi byrði fyrir kerfið. Verði ekki brugðist við sé hætta á að lífeyrisþegum haldi áfram að fjölga. Á árunum 2014 til 2024 fjölgaði einstaklingum á örorku- eða endurhæfingarlífeyri um fjórðung, eða úr 10,3% í 12,9%. Oddur segir nauðsynlegt að fjárhagslegir hvatar þurfi að vera réttir til að minnka líkur á örorku. „Liggur beinast við að draga til baka hækkun á lágmarkstryggingu lífeyrissjóðs úr 56% í 72% svo það stuðli ekki að aukinni örorku til framtíðar. Einnig þarf að breyta skerðingarhlutföllum lífeyris þannig að tryggt sé að ráðstöfunartekjur séu hærri hjá einstaklingi ef hann fer aftur í fulla vinnu miðað við að fara á örorku.“ Tryggingar Heilbrigðismál Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Vinnumarkaður Tekjur Kjaramál Félagsmál Mest lesið Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því Innlent „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Innlent „Þau eru að herja á börnin okkar“ Innlent Lofthelgi aftur lokað í Álaborg vegna drónaflugs Erlent James Comey ákærður vegna Rússarannsóknar Erlent Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd Innlent Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Innlent Lægð sem valdi meiri usla Innlent Breytingar í vændum á skrifstofu forseta Innlent Dæmigert hundaflaut að spyrja hvort kynin séu tvö Innlent Fleiri fréttir Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd „Þau eru að herja á börnin okkar“ Skipulagði bæjarferðir að vestan þannig að hann kæmist í Blóðbankann Lægð sem valdi meiri usla Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Dæmigert hundaflaut að spyrja hvort kynin séu tvö Grafalvarleg staða í Danmörku, trampólínlægð og hundaflaut Viðvörunarstig hækkað: Auknar líkur á gosi Refsing fyrir að nauðga þroskaskertum manni milduð Breytingar í vændum á skrifstofu forseta Stærðarinnar grjót féll á fjölfarinn veg Bein útsending: Farið yfir það nýjasta í krabbameinsrannsóknum „Handagangur í öskjunni“ leiddi til þess að menntskælingar fengu áfengi Skæð fuglaflensa greindist á Norðurlandi Uppsagnir hjá Norðuráli í dag Þingmenn ræða stjórnlausa veðmálastarfsemi: Íslendingar Evrópumeistarar Stórt framfaraskref að færa Blóðbankann í Kringluna Austurstræti orðið að göngugötu Íbúar Ártúnsholts hrósa sigri gegn borginni - í bili Fyrsta trampólínlægðin væntanleg á morgun Dóttirin fær einungis að mæta einu sinni í viku í frístund Drónar í Danaveldi og Blóðbankinn opnar í Kringlunni „Skoðun mín skiptir ekki máli“ Nýtt Lækjartorg á ís þar til flóðamat liggur fyrir 3,2 stiga skjálfti í Mýrdalsjökli Óskaði aðstoðar með gríðarstóran hníf Hegðun Helga kunni að skýra skort á símtölum Enska verði orðin ráðandi í atvinnulífi um miðja öld Sjá meira
Nýtt örorkulífeyriskerfi tók gildi þann 1. september. Breytingarnar eru þær stærstu sem gerðar hafa verið á kerfinu í áratugi og fela meðal annars í sér hækkun lífeyris og betri möguleika öryrkja til þátttöku á vinnumarkaði. Tekjuhærri en kollegi í fullu starfi Þá hefur frítekjumark þeirra sem eru á hlutaörorku hækkað í 350 þúsund krónur en tekjur umfram frítekjumark skerða lífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins um 45 prósent. Oddur Ingimarsson læknir vekur athygli á þessu í grein í nýjasta tölublaði Læknablaðsins sem fjallar meðal annars um fjárhagslega hvata öryrkja til atvinnuþátttöku. Þar ber hann saman tekjur öryrkja og hlutaöryrkja við tekjur einstaklinga í fullu starfi, út frá hinu nýja kerfi. Séu öryrkjar með lágmarkstryggingu í lífeyrissjóði eru ráðstöfunartekjur öryrkja í hlutastarfi oft hærri en einstaklings í fullu starfi. Sjá einnig: Þrjátíu þúsund fengu hærri lífeyri í dag en síðustu mánaðamót Fram kemur í grein Odds að heildartekjur öryrkja með tekjur frá lífeyrissjóði eigi almennt ekki að vera hærri en atvinnutekjur fyrir örorku. Tekjur og tryggingarhlutfall geti þó vegna flókinnar löggjafar hækkað eftir því sem viðkomandi er lengur á örorku. LÆKNABLAÐIÐ Oddur tekur dæmi um vinnustað þar sem allir starfsmenn eru með 600 þúsund krónur í laun. Starfsmaður á vinnustaðnum verður veikur, endurhæfing ber ekki árangur viðkomandi og fer á 60 prósent hlutaörorku og í 40 prósent starf. Samkvæmt útreikningum Odds verði viðkomandi þá með hæstu ráðstöfunartekjurnar á vinnustaðnum, allt að 33 prósent hærri laun en einstaklingur í fullu starfi eftir því hvernig löggjöfin þróast. „Skilar þó töluvert minna vinnuframlagi í 40% vinnu en aðrir á vinnustaðnum. Aðrir starfsmenn eru eflaust ánægðir með að viðkomandi kom til baka í hlutavinnu en finnst ekki sanngjarnt að þeir séu með lægri ráðstöfunartekjur en sá sem er á hlutaörorku,“ segir í greininni. Í nærri öllum tilvikum, sem sjást í töflunni að ofan, er einstaklingur á örorku í hlutastarfi sem hefur unnið sér inn lágmarkstryggingu í lífeyrissjóði, launahærri en einstaklingur í fullu starfi. Leggur til lækkun lágmarkstryggingar Oddur bendir á að það sé áskorun að hanna örorkulífeyriskerfi sem tryggi grunnframfærslu en í leið hvata til atvinnuþátttöku. Jafnframt þurfi kerfið að vera réttlátt gagnvart þeim sem vinna og fjármagna það. „Áhrif hlutaörorku á algengi örorku á eftir að koma í ljós en vonandi minnkar hlutaörorka algengi fullrar örorku frekar en að verða aðallega viðbót við kerfið eins og hætta er á,“ segir í greininni. Alþingi eigi eftir að útkljá frumvarp sem bannar lífeyrissjóðum að skerða lífeyri á grundvelli greiðslna frá TR og frumvarp sem tryggi að greiðslur TR hækki á hverju ári um hvort sem hærra er, verðbólga eða launavísitala. Nái frumvörpin fram að ganga sé ljóst algengara verði að heildartekjur vegna örorku verði hærri en laun, sem þýðir að ekki verði fjárhagslegur hvati hjá mörgum til að ná árangri í endurhæfingu. Þá sé hætta á að endurhæfing dragist á langinn með tilheyrandi byrði fyrir kerfið. Verði ekki brugðist við sé hætta á að lífeyrisþegum haldi áfram að fjölga. Á árunum 2014 til 2024 fjölgaði einstaklingum á örorku- eða endurhæfingarlífeyri um fjórðung, eða úr 10,3% í 12,9%. Oddur segir nauðsynlegt að fjárhagslegir hvatar þurfi að vera réttir til að minnka líkur á örorku. „Liggur beinast við að draga til baka hækkun á lágmarkstryggingu lífeyrissjóðs úr 56% í 72% svo það stuðli ekki að aukinni örorku til framtíðar. Einnig þarf að breyta skerðingarhlutföllum lífeyris þannig að tryggt sé að ráðstöfunartekjur séu hærri hjá einstaklingi ef hann fer aftur í fulla vinnu miðað við að fara á örorku.“
Tryggingar Heilbrigðismál Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Vinnumarkaður Tekjur Kjaramál Félagsmál Mest lesið Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því Innlent „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Innlent „Þau eru að herja á börnin okkar“ Innlent Lofthelgi aftur lokað í Álaborg vegna drónaflugs Erlent James Comey ákærður vegna Rússarannsóknar Erlent Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd Innlent Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Innlent Lægð sem valdi meiri usla Innlent Breytingar í vændum á skrifstofu forseta Innlent Dæmigert hundaflaut að spyrja hvort kynin séu tvö Innlent Fleiri fréttir Gat ekki lengur lesið en sagði engum frá því „Ég má ekki heita Hrísey en ég má heita Rodriguez“ Skvísur séu almennt frekar næringarsnauðar og börnin geti orðið matvönd „Þau eru að herja á börnin okkar“ Skipulagði bæjarferðir að vestan þannig að hann kæmist í Blóðbankann Lægð sem valdi meiri usla Minna fólk á að hafa vistir til þriggja daga á heimilinu Dæmigert hundaflaut að spyrja hvort kynin séu tvö Grafalvarleg staða í Danmörku, trampólínlægð og hundaflaut Viðvörunarstig hækkað: Auknar líkur á gosi Refsing fyrir að nauðga þroskaskertum manni milduð Breytingar í vændum á skrifstofu forseta Stærðarinnar grjót féll á fjölfarinn veg Bein útsending: Farið yfir það nýjasta í krabbameinsrannsóknum „Handagangur í öskjunni“ leiddi til þess að menntskælingar fengu áfengi Skæð fuglaflensa greindist á Norðurlandi Uppsagnir hjá Norðuráli í dag Þingmenn ræða stjórnlausa veðmálastarfsemi: Íslendingar Evrópumeistarar Stórt framfaraskref að færa Blóðbankann í Kringluna Austurstræti orðið að göngugötu Íbúar Ártúnsholts hrósa sigri gegn borginni - í bili Fyrsta trampólínlægðin væntanleg á morgun Dóttirin fær einungis að mæta einu sinni í viku í frístund Drónar í Danaveldi og Blóðbankinn opnar í Kringlunni „Skoðun mín skiptir ekki máli“ Nýtt Lækjartorg á ís þar til flóðamat liggur fyrir 3,2 stiga skjálfti í Mýrdalsjökli Óskaði aðstoðar með gríðarstóran hníf Hegðun Helga kunni að skýra skort á símtölum Enska verði orðin ráðandi í atvinnulífi um miðja öld Sjá meira