Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar 1. september 2025 14:00 Í dag tekur gildi nýtt örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfi. Kerfi sem markar tímamót í baráttunni gegn fátækt, einmanaleika og því að festast í vanvirkni og kvíða án þess að geta brotist út úr þeim döpru aðstæðum. Um árabil hafa stjórnvöld reynt að plástra kerfi sem varla nokkur sála hefur getað skilið. Flókið, óréttlátt og skrítð kerfi svo ekki sé fastar að orði kveðið. Ég ætla ekki nýta tíma minn nú í að horfa frekar um öxl og síta það sem var. NÚ horfum við fram á veginn bjartsýn og brosandi því loksins, loksins er okkur að takast að einfalda og stórefla gamalt úrelt og götótt kerfi sem sannarlega þjónaði ekki öllum þeim sem á þurftu að halda. Ég vil sérstaklega þakka þeim sem hófu þessa vegferð og sem með þrotlausri vinnu sinni eru að gefa okkur gjörbreytt og skiljanlegra almannatryggingakerfi sem stórbætir lífskjör þeirra öryrkja sem fastir hafa verið í rammgerðri fátæktargildu um árabil. Ríkissjóður mun árlega leggja til um 20 milljarða króna til að bæta kjör öryrkja um leið og mun opnast þeim nýr heimur tækifæra til að brjótast út úr vanvirkni og einmanaleika með öflugum stuðningi til atvinnuþáttöku við hæfi hvers og eins. Ég hef ekki farið varhluta að þvi að heyra áhyggjur sem öryrkjar hafa þegar kemur að atvinnuþáttökunni. Ég segi ekki hafa áhyggjur það mun enginn verða neyddur til neins, Nýja kerfið okkar byggir á getu og vilja hvers og eins. Um 95% allra öryrkja mun fá launahækkun í nýju kerfi en höfum þó í huga að þeir sem búa við bágustu kjörin fá eðli málsins samkvæmt fleiri krónur í hækkun en þeir sem hafa sterkari fjárhagsstöðu. Kerfið okkar verður gagnsærra og einfaldara. Greiðsluflokkum er fækkað og frítekjumörk hækkuð til að sporna gegn því að þeir sem þurfa á húsnæðisstuðningi að halda skerðist um leið og þeir fá fleiri krónur í umslagið. Ég skil vel áhyggjurnar af svo stórum breytingum. Sem öryrki þekki ég af eigin raun hversu óréttlátt og íþyngjandi gamla örorkukerfið gat verið. Sú reynsla hefur stutt mig í að gera nýja kerfið okkar enn betra og hjálpað okkur við að finna veikleikana og eyða þeim burt. Við skulum þó átta okkur á því að með slíkum risa kerfisbreytingum sem nú taka gildi þá megum við eiga von á, að einhverjar vörður verði í veginum sem við viljum alls ekki hafa þar. Þá er það okkar að benda á þær jafnóðum og við verðum þeirra vör og fjarlægja þær í kjölfarið. Lagabreytingin var samþykkt í júní 2024 þegar forveri minn var í starfi og höfðum við í Flokki fólksins á þeim tíma miklar áhyggjur af þeim annmörkum sem þá voru okkur augljósir. Nú hef ég hins vegar sem ráðherra málaflokksins notið þeirra forréttinda, ásamt frábærum sérfræðingum Félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og stofnana þess, að fá að bæta kerfið enn frekar og sparsla í götin sem ég hafði hvað mestar áhyggjur af. Takk fyrir óþrjótandi elju ykkar allra þar sem oft hefur viðveran verið löng og ströng. Ég ætla nú að útskýra nokkur atriði nýja kerfisins sem vonandi slá á áhyggjur margra öryrkja sem vita ekki hvað framtíð þeirra ber í skauti sér hvað það varðar. Þeir sem nú þegar eru í kerfinu með 75% örorkumat þurfa ekki að fara í nýtt samþætt sérfræðimat – það er alfarið valkvætt. Allir sem eru á örorkulífeyri færast sjálfkrafa yfir á nýjan örorkulífeyri og þurfa ekkert að aðhafast. Breytingin er sjálfvirk. Nýi örorkulífeyrinn er jafnframt varanlegur sem þýðir að fólk þarf ekki að fara reglulega í endurmat en það hefur reynst mörgum íþyngjandi. Fólk á örorkulífeyri getur hins vegar sjálft óskað eftir samþættu sérfræðimati ef það hefur áhuga á að kanna möguleikann á að fara á hlutaörorkulífeyri. Enginn er færður sjálfkrafa yfir á hlutaörorkulífeyri. Sérstaklega vil ég nefna að þeir sem bíða eftir að komast í endurhæfingu munu nú í nýju kerfi eiga rétt á sjúkra og endurhæfingargreiðslum ólíkt því sem áður var þar sem sá hópur féll á milli skips og bryggju. Margir hafa lýst yfir áhyggjum af víxlverkunum, það er að segja hvort hækkanir frá almannatryggingum hverfi vegna samsvarandi skerðinga hjá lífeyrissjóðum. Lagt var fram stjórnarfrumvarp til að koma í veg fyrir þetta, en því miður fékk frumvarpið ekki fulla þinglega meðferð vegna málþófs stjórnarandstöðunnar. Ég hef þó rætt framhaldið við fjármálaráðherra og er fullviss um að samkomulag náist um að koma í veg fyrir þessa víxlverkun áður en langt um líður. Ef það gengur ekki eftir mun ríkisstjórnin tryggja með lögum að víxlverkunin bitni ekki á öryrkjum. Margir öryrkjar hafa haft áhyggjur af nýja almannatryggingakerfinu, þar á meðal ég sjálf. Hins vegar trúi ég því að við höfum gert allt sem í okkar valdi stendur til að draga úr óvissu og tryggja að þessar breytingar muni bæta lífsgæði sem flestra grípa fólk sem þarf á endurhæfingu að halda og bæta samfélagið okkar. Munum svo að standa vaktina saman og hjálpast að við að tryggja að nýja kerfið okkar virki fyrir okkur öll. Hjartans þakkir til ykkar allra og til hamingju með þennan fallega dag. Ekkert um okkur án okkar. Höfundur er félags- og húsnæðismálaráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Inga Sæland Flokkur fólksins Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Félagsmál Rekstur hins opinbera Alþingi Mest lesið Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Ég er íslensk – en samt séð sem eitthvað annað Sóley Lóa Smáradóttir skrifar Skoðun Hin yndislega aðlögun Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Sjá meira
Í dag tekur gildi nýtt örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfi. Kerfi sem markar tímamót í baráttunni gegn fátækt, einmanaleika og því að festast í vanvirkni og kvíða án þess að geta brotist út úr þeim döpru aðstæðum. Um árabil hafa stjórnvöld reynt að plástra kerfi sem varla nokkur sála hefur getað skilið. Flókið, óréttlátt og skrítð kerfi svo ekki sé fastar að orði kveðið. Ég ætla ekki nýta tíma minn nú í að horfa frekar um öxl og síta það sem var. NÚ horfum við fram á veginn bjartsýn og brosandi því loksins, loksins er okkur að takast að einfalda og stórefla gamalt úrelt og götótt kerfi sem sannarlega þjónaði ekki öllum þeim sem á þurftu að halda. Ég vil sérstaklega þakka þeim sem hófu þessa vegferð og sem með þrotlausri vinnu sinni eru að gefa okkur gjörbreytt og skiljanlegra almannatryggingakerfi sem stórbætir lífskjör þeirra öryrkja sem fastir hafa verið í rammgerðri fátæktargildu um árabil. Ríkissjóður mun árlega leggja til um 20 milljarða króna til að bæta kjör öryrkja um leið og mun opnast þeim nýr heimur tækifæra til að brjótast út úr vanvirkni og einmanaleika með öflugum stuðningi til atvinnuþáttöku við hæfi hvers og eins. Ég hef ekki farið varhluta að þvi að heyra áhyggjur sem öryrkjar hafa þegar kemur að atvinnuþáttökunni. Ég segi ekki hafa áhyggjur það mun enginn verða neyddur til neins, Nýja kerfið okkar byggir á getu og vilja hvers og eins. Um 95% allra öryrkja mun fá launahækkun í nýju kerfi en höfum þó í huga að þeir sem búa við bágustu kjörin fá eðli málsins samkvæmt fleiri krónur í hækkun en þeir sem hafa sterkari fjárhagsstöðu. Kerfið okkar verður gagnsærra og einfaldara. Greiðsluflokkum er fækkað og frítekjumörk hækkuð til að sporna gegn því að þeir sem þurfa á húsnæðisstuðningi að halda skerðist um leið og þeir fá fleiri krónur í umslagið. Ég skil vel áhyggjurnar af svo stórum breytingum. Sem öryrki þekki ég af eigin raun hversu óréttlátt og íþyngjandi gamla örorkukerfið gat verið. Sú reynsla hefur stutt mig í að gera nýja kerfið okkar enn betra og hjálpað okkur við að finna veikleikana og eyða þeim burt. Við skulum þó átta okkur á því að með slíkum risa kerfisbreytingum sem nú taka gildi þá megum við eiga von á, að einhverjar vörður verði í veginum sem við viljum alls ekki hafa þar. Þá er það okkar að benda á þær jafnóðum og við verðum þeirra vör og fjarlægja þær í kjölfarið. Lagabreytingin var samþykkt í júní 2024 þegar forveri minn var í starfi og höfðum við í Flokki fólksins á þeim tíma miklar áhyggjur af þeim annmörkum sem þá voru okkur augljósir. Nú hef ég hins vegar sem ráðherra málaflokksins notið þeirra forréttinda, ásamt frábærum sérfræðingum Félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og stofnana þess, að fá að bæta kerfið enn frekar og sparsla í götin sem ég hafði hvað mestar áhyggjur af. Takk fyrir óþrjótandi elju ykkar allra þar sem oft hefur viðveran verið löng og ströng. Ég ætla nú að útskýra nokkur atriði nýja kerfisins sem vonandi slá á áhyggjur margra öryrkja sem vita ekki hvað framtíð þeirra ber í skauti sér hvað það varðar. Þeir sem nú þegar eru í kerfinu með 75% örorkumat þurfa ekki að fara í nýtt samþætt sérfræðimat – það er alfarið valkvætt. Allir sem eru á örorkulífeyri færast sjálfkrafa yfir á nýjan örorkulífeyri og þurfa ekkert að aðhafast. Breytingin er sjálfvirk. Nýi örorkulífeyrinn er jafnframt varanlegur sem þýðir að fólk þarf ekki að fara reglulega í endurmat en það hefur reynst mörgum íþyngjandi. Fólk á örorkulífeyri getur hins vegar sjálft óskað eftir samþættu sérfræðimati ef það hefur áhuga á að kanna möguleikann á að fara á hlutaörorkulífeyri. Enginn er færður sjálfkrafa yfir á hlutaörorkulífeyri. Sérstaklega vil ég nefna að þeir sem bíða eftir að komast í endurhæfingu munu nú í nýju kerfi eiga rétt á sjúkra og endurhæfingargreiðslum ólíkt því sem áður var þar sem sá hópur féll á milli skips og bryggju. Margir hafa lýst yfir áhyggjum af víxlverkunum, það er að segja hvort hækkanir frá almannatryggingum hverfi vegna samsvarandi skerðinga hjá lífeyrissjóðum. Lagt var fram stjórnarfrumvarp til að koma í veg fyrir þetta, en því miður fékk frumvarpið ekki fulla þinglega meðferð vegna málþófs stjórnarandstöðunnar. Ég hef þó rætt framhaldið við fjármálaráðherra og er fullviss um að samkomulag náist um að koma í veg fyrir þessa víxlverkun áður en langt um líður. Ef það gengur ekki eftir mun ríkisstjórnin tryggja með lögum að víxlverkunin bitni ekki á öryrkjum. Margir öryrkjar hafa haft áhyggjur af nýja almannatryggingakerfinu, þar á meðal ég sjálf. Hins vegar trúi ég því að við höfum gert allt sem í okkar valdi stendur til að draga úr óvissu og tryggja að þessar breytingar muni bæta lífsgæði sem flestra grípa fólk sem þarf á endurhæfingu að halda og bæta samfélagið okkar. Munum svo að standa vaktina saman og hjálpast að við að tryggja að nýja kerfið okkar virki fyrir okkur öll. Hjartans þakkir til ykkar allra og til hamingju með þennan fallega dag. Ekkert um okkur án okkar. Höfundur er félags- og húsnæðismálaráðherra.
Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson Skoðun
Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar
Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson Skoðun
Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun