Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar 20. maí 2025 10:01 Þann 19. maí kom út frétt á visir.is þess efnis að leggja eigi fram frumvarp sem vindi ofan af jafnlaunavottun á Íslandi. Skoðum stuttlega það virði sem jafnlaunavottun hefur fært Íslandi, atvinnurekendum, og starfsfólki almennt. Virði fyrir Ísland Þegar talað er um jafnrétti á erlendri grundu þá hefur jafnlaunavottun Íslands oft verið slengt fram og kynnt sem þessa frábæru vottun sem hefur kollvelt launamismunun og ójafnrétti milli kynjanna. Ef þessari umræðu fylgja tölur, þá sést vel að launamismunurinn er ennþá verulegur og breytist hægt milli ára, en þessi hægfara breyting er alfarið þakkað jafnlaunavottuninni. Jafnlaunavottunin er því frábær leið til þess að kynna Ísland sem jafnlaunaparadís og hampa einstaka stjórnmálafólki sem erindrekum og baráttufólki fyrir jafnrétti á erlendri grundu, á meðan raunveruleikinn er að hægfara breytingar á launamun milli ára er eingöngu vegna aukinnar almennar vitundarvakningar. Umfram það, þá skapar jafnlaunavottunin störf þar sem atvinnurekendur þurfa að gangast undir vottunina sjálfa og síðar reglulega endurskoðun á vottuninni frá utanaðkomandi vottunaraðila. Virði fyrir atvinnurekendur Jafnlaunavottunin á að vera aðferð til að minna atvinnurekendur á að jafnréttismál skipti máli, og á jafnframt að auka á þekkingu atvinnurekenda er kemur að ákvörðunum sem gætu tengst jafnrétti á hvers kyns máta. Jafnlaunavottunin á því ekki eingöngu að jafna út launin, heldur einnig viðhorf atvinnurekenda. Jafnlaunavottunin er því sett fram sem jafnlaunakerfi, sem hver og einn atvinnurekandi hannar til að þóknast þeirra viðskiptamódeli, og á jafnlaunavottunina að sjá til þess að viðskiptamódelið hampi öllum jafnt. Líkt og með öll önnur kerfi, þá er jafnlaunakerfið eingöngu jafn gott og það er hannað til að vera, og það er eingöngu jafn gott og það er notað til að vera. Að setja upp og viðhalda jafnlaunakerfinu krefst aukinnar vinnu af atvinnurekendum sem er annað hvort lögð á mannauðsdeild, launafulltrúa, eða á utanaðkomandi þriðju aðila. Hver svo sem lausnin þar er, þá skapar þetta ávallt aukinn kostnað fyrir atvinnurekanda. Eftir að jafnlaunakerfið er sett upp, þá er fastur kostnaður við mat á jafnlaunakerfinu til þess að hljóta jafnlaunavottun, og fastur árlegur kostnaður vegna endurmats og -skoðunar á jafnlaunakerfi atvinnurekanda af hendi þriðja aðila. Að hljóta jafnlaunavottunina og viðhalda henni er því einfalt mál en kostnaðarsamt fyrir atvinnurekendur. Að fylgja því sem jafnlaunavottunin á að kenna og standa fyrir er annað mál. Eftir að jafnlaunavottunin hefur fengist, þá er einfaldlega „fundin leið“ til þess að viðhalda launamun milli kynjanna, sem núna sést minna því launamunurinn hefur verið smættaður í jafnlaunakerfi sem er einfaldlega hannað til að réttlæta launamuninn. Jafnlaunavottunin er því lykill að meiri vinnu, auknum kostnaði, en engum breytingum af hendi atvinnurekenda er kemur að jafnréttismálum. Er því hægt að segja að jafnlaunavottunin sé íþyngjandi fyrir atvinnurekendur án þess að hafa nein jákvæð áhrif umfram það sem aukin vitundarvakning og þekking á jafnréttismálum myndi hafa. Virði fyrir starfsfólk almennt Jafnlaunavottunin er fín leið fyrir atvinnurekendur til að segja starfsfólki „svona eru bara launin, við getum ekkert gert“. Þar sem þetta er ekki virði fyrir starfsfólk almennt, heldur þvert þar á móti ef eitthvað er, þá verður almennu starfsfólki ekki gerður sá óleikur að halda því fram að eitthvað virði sé í jafnlaunavottuninni fyrir þau. En þar sem jafnlaunavottunin er hönnuð til að hampa jafnrétti fyrir alla, þá væri ósæmandi að nefna ekki þann hóp fólks sem aðallega verður fyrir barðinu á vottuninni. Að lokum Jafnlaunavottunin hefur skapað nokkur störf í formi uppsetningar á jafnlaunakerfi, yfirferð á kerfinu, útgáfu jafnlaunavottorða, og vegna reglulegra endurskoðunar á jafnlaunakerfum atvinnurekenda. Fleiri störf eru alltaf jákvæð að mati undirritaðrar, en á einhverjum tímapunkti þarf að spyrja hvort að tilgangurinn réttlæti hér meðalið. Undirrituð hefur sett upp þó nokkur jafnlaunakerfi og hefur til þess setið marga fundi með stjórnendum þar sem farið er yfir launatölur og bent á aðila úr minnihluta hópum sem eru að fá lægri laun en aðrir í sambærilegum störfum, og hefur verið sagt að „finna leið“ til þess að réttlæta þennan mun innan kerfisins. Undirrituð hefur setið marga fundi með stjórnendum þar sem „finna þarf leið“ til að hækka laun eins aðila umfram aðra í sambærilegum störfum. Undirrituð hefur einnig setið marga fundi þar sem auka átti á ábyrgð eða verkefni aðila sem innan jafnlaunakerfisins krafðist hærri launa, en „finna þurfti leið“ til að halda viðkomandi niðri í launum. Undirrituð skrifaði grein þessa með 87% uppsafnaðri reiði yfir því að hafa unnið með jafnlaunavottanir nú til fjölda ára, 9% pirringi yfir því að verkalýðshreyfingin sé ekki búin að standa upp á afturlappirnar og krefjast þess að þessi óskapnaður sé tekinn af og kerfi sem sé hannað til þess að virkilega hampa þeim sem hampa þarf sé tekið upp, og 4% þreytu yfir því að samfélagið á Íslandi sjálfkrafa sætti sig við hvaðeina sem sé hent yfir það án þess að berjast fyrir betri kjörum og jafnrétti. Baráttan fyrir jafnrétti mun aldrei ljúka. En að henda fram ónothæfu tóli og hampa sem frábærri aðferð til að ná fram jafnrétti hefur hindrað frekari framför sem glöggir aðilar á íslenskum vinnumarkaði ættu auðveldlega að sjá. Höfundur er mannauðsstjóri og baráttumanneskja gegn ójafnrétti á vinnumarkaði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sunna Arnardóttir Jafnréttismál Vinnumarkaður Kjaramál Mest lesið Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Sjá meira
Þann 19. maí kom út frétt á visir.is þess efnis að leggja eigi fram frumvarp sem vindi ofan af jafnlaunavottun á Íslandi. Skoðum stuttlega það virði sem jafnlaunavottun hefur fært Íslandi, atvinnurekendum, og starfsfólki almennt. Virði fyrir Ísland Þegar talað er um jafnrétti á erlendri grundu þá hefur jafnlaunavottun Íslands oft verið slengt fram og kynnt sem þessa frábæru vottun sem hefur kollvelt launamismunun og ójafnrétti milli kynjanna. Ef þessari umræðu fylgja tölur, þá sést vel að launamismunurinn er ennþá verulegur og breytist hægt milli ára, en þessi hægfara breyting er alfarið þakkað jafnlaunavottuninni. Jafnlaunavottunin er því frábær leið til þess að kynna Ísland sem jafnlaunaparadís og hampa einstaka stjórnmálafólki sem erindrekum og baráttufólki fyrir jafnrétti á erlendri grundu, á meðan raunveruleikinn er að hægfara breytingar á launamun milli ára er eingöngu vegna aukinnar almennar vitundarvakningar. Umfram það, þá skapar jafnlaunavottunin störf þar sem atvinnurekendur þurfa að gangast undir vottunina sjálfa og síðar reglulega endurskoðun á vottuninni frá utanaðkomandi vottunaraðila. Virði fyrir atvinnurekendur Jafnlaunavottunin á að vera aðferð til að minna atvinnurekendur á að jafnréttismál skipti máli, og á jafnframt að auka á þekkingu atvinnurekenda er kemur að ákvörðunum sem gætu tengst jafnrétti á hvers kyns máta. Jafnlaunavottunin á því ekki eingöngu að jafna út launin, heldur einnig viðhorf atvinnurekenda. Jafnlaunavottunin er því sett fram sem jafnlaunakerfi, sem hver og einn atvinnurekandi hannar til að þóknast þeirra viðskiptamódeli, og á jafnlaunavottunina að sjá til þess að viðskiptamódelið hampi öllum jafnt. Líkt og með öll önnur kerfi, þá er jafnlaunakerfið eingöngu jafn gott og það er hannað til að vera, og það er eingöngu jafn gott og það er notað til að vera. Að setja upp og viðhalda jafnlaunakerfinu krefst aukinnar vinnu af atvinnurekendum sem er annað hvort lögð á mannauðsdeild, launafulltrúa, eða á utanaðkomandi þriðju aðila. Hver svo sem lausnin þar er, þá skapar þetta ávallt aukinn kostnað fyrir atvinnurekanda. Eftir að jafnlaunakerfið er sett upp, þá er fastur kostnaður við mat á jafnlaunakerfinu til þess að hljóta jafnlaunavottun, og fastur árlegur kostnaður vegna endurmats og -skoðunar á jafnlaunakerfi atvinnurekanda af hendi þriðja aðila. Að hljóta jafnlaunavottunina og viðhalda henni er því einfalt mál en kostnaðarsamt fyrir atvinnurekendur. Að fylgja því sem jafnlaunavottunin á að kenna og standa fyrir er annað mál. Eftir að jafnlaunavottunin hefur fengist, þá er einfaldlega „fundin leið“ til þess að viðhalda launamun milli kynjanna, sem núna sést minna því launamunurinn hefur verið smættaður í jafnlaunakerfi sem er einfaldlega hannað til að réttlæta launamuninn. Jafnlaunavottunin er því lykill að meiri vinnu, auknum kostnaði, en engum breytingum af hendi atvinnurekenda er kemur að jafnréttismálum. Er því hægt að segja að jafnlaunavottunin sé íþyngjandi fyrir atvinnurekendur án þess að hafa nein jákvæð áhrif umfram það sem aukin vitundarvakning og þekking á jafnréttismálum myndi hafa. Virði fyrir starfsfólk almennt Jafnlaunavottunin er fín leið fyrir atvinnurekendur til að segja starfsfólki „svona eru bara launin, við getum ekkert gert“. Þar sem þetta er ekki virði fyrir starfsfólk almennt, heldur þvert þar á móti ef eitthvað er, þá verður almennu starfsfólki ekki gerður sá óleikur að halda því fram að eitthvað virði sé í jafnlaunavottuninni fyrir þau. En þar sem jafnlaunavottunin er hönnuð til að hampa jafnrétti fyrir alla, þá væri ósæmandi að nefna ekki þann hóp fólks sem aðallega verður fyrir barðinu á vottuninni. Að lokum Jafnlaunavottunin hefur skapað nokkur störf í formi uppsetningar á jafnlaunakerfi, yfirferð á kerfinu, útgáfu jafnlaunavottorða, og vegna reglulegra endurskoðunar á jafnlaunakerfum atvinnurekenda. Fleiri störf eru alltaf jákvæð að mati undirritaðrar, en á einhverjum tímapunkti þarf að spyrja hvort að tilgangurinn réttlæti hér meðalið. Undirrituð hefur sett upp þó nokkur jafnlaunakerfi og hefur til þess setið marga fundi með stjórnendum þar sem farið er yfir launatölur og bent á aðila úr minnihluta hópum sem eru að fá lægri laun en aðrir í sambærilegum störfum, og hefur verið sagt að „finna leið“ til þess að réttlæta þennan mun innan kerfisins. Undirrituð hefur setið marga fundi með stjórnendum þar sem „finna þarf leið“ til að hækka laun eins aðila umfram aðra í sambærilegum störfum. Undirrituð hefur einnig setið marga fundi þar sem auka átti á ábyrgð eða verkefni aðila sem innan jafnlaunakerfisins krafðist hærri launa, en „finna þurfti leið“ til að halda viðkomandi niðri í launum. Undirrituð skrifaði grein þessa með 87% uppsafnaðri reiði yfir því að hafa unnið með jafnlaunavottanir nú til fjölda ára, 9% pirringi yfir því að verkalýðshreyfingin sé ekki búin að standa upp á afturlappirnar og krefjast þess að þessi óskapnaður sé tekinn af og kerfi sem sé hannað til þess að virkilega hampa þeim sem hampa þarf sé tekið upp, og 4% þreytu yfir því að samfélagið á Íslandi sjálfkrafa sætti sig við hvaðeina sem sé hent yfir það án þess að berjast fyrir betri kjörum og jafnrétti. Baráttan fyrir jafnrétti mun aldrei ljúka. En að henda fram ónothæfu tóli og hampa sem frábærri aðferð til að ná fram jafnrétti hefur hindrað frekari framför sem glöggir aðilar á íslenskum vinnumarkaði ættu auðveldlega að sjá. Höfundur er mannauðsstjóri og baráttumanneskja gegn ójafnrétti á vinnumarkaði.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun