Réttlæta ofbeldi með því að þolandi eigi það skilið Rafn Ágúst Ragnarsson skrifar 13. mars 2025 20:31 Margrét Valdimarsdóttir er dósent í félags- og afbrotafræði. Vísir/Arnar Dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands segir fangelsin full af ofbeldisfólki sem telja sín brot vægara eðlis en annarra. Fréttir af manndrápi í Gufunesi á dögunum sé til marks um varhugaverða þróun. Margrét Valdimarsdóttir, dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir það algengt að ofbeldisfullt fólk réttlæti eigin afbrot með því að þolandinn hafi gerst sekur um það sem þeir álíta verri brot. „Við vitum að fangelsi eru full af fólki sem fordæma ofbeldi, meira að segja fólk sem hefur hlotið dóma fyrir ofbeldisbrot, en telja sitt eigið brot vera á einhvern hátt örðuvísi eða réttlætanlegt og algengasta réttlætingin fyrir ofbeldi eða til að firra sig ábyrgð er að þolandinn hafi átt það skilið,“ segir Margrét sem fór yfir þessi mál í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag. Hetjudýrkun ofbeldismanna Hún segir það valda sér óhug að fylgjast með athugasemdum á fréttum um slík ofbeldismál þar sem gerendur séu oft málaðir upp sem hetjur fyrir að taka lögin í sínar hendur. Hún segir það hættulega hugmyndafræði að ofbeldi sé talið réttlætanlegt að því gefnu að því sé beint að ákveðnum þolendum. Það sé algengt að ofbeldismenn réttlæti ódæðuverk sín á þann hátt að þolendurnir hafi átt það skilið. Hvort sem um ræði tálbeituhópa sem kúga fé úr og veitist að grunuðum kynferðisafbrotamönnum eða heimilisofbeldismál. „Þegar við lesum um ofbeldi í fjölmiðlum þá ættum við að fordæma það óháð því hver varð fyrir því,“ segir Margrét. Samþjöppun fólks með félagslega vanda varhugaverð Margrét segir jafnframt að ofbeldisbrotum meðal ungs fólks fari almennt fjölgandi. Fleiri ofbeldisbrot komi upp í ákveðnum hverfum og er það breytilegt eftir tímum um hvaða hverfi ræður. Sterkar vísbendingar séu um að gengjamyndanir séu að verða algengari. „Þegar krakkar fara að mynda svona hópa eykst brotahegðun þeirra og ofbeldi. Þess vegna er mikilvægt að bregðast strax við þegar vart verður við vísbendingar um það í skólaumhverfinu,“ segir hún. Sjálf ólst hún upp í Breiðholti í blokk þar sem mikið var um hvers kyns félagsleg vandamál. Hún segist hafa haft jákvæða upplifun af því þar sem hún ólst sjálf upp við fátækt. „Maður var ekki eini fátæki krakkinn í blokkinni, bekknum eða skólanum. En það getur líka leitt til þess að það verði fleiri vandamál,“ segir hún. Hún segir það liggja fyrir að algengara sé að hegðunarvandi komi upp þegar foreldrar hafi ekki tíma eða orku til að sinna uppeldi og aga. Einstæðir foreldrar og foreldrar sem vinni tvö störf hafi oft ekki ráð á því að sinna börnum sínum nægilega vel. Nauðsynlegt að huga að hinum börnunum Ungur aldur gerenda í málum á borð við það sem blossað hefur upp í Breiðholtsskóla og mikið hefur verið fjallað um síðustu vikur vekji þó spurningar. „Þegar vandamálið er orðið svona stórt spyr maður sig hvort þurfi ekki að dreifa þessum gerendahóp. Það eiga öll börn rétt á að ganga í skóla á Íslandi en eiga öll börn rétt á að ganga í sama skólann?“ segir hún. Það sé nauðsynlegt að huga betur að hinum börnunum, þolendunum, sem geti orðið fyrir alvarlegum afleiðingum þess að vera stanslaust í ofbeldisfullu umhverfi. „Þið getið rétt ímyndað ykkur hverjar afleiðingarnar eru af því að vera á þessum aldri og upplifa stöðugan ótta, í þínu nærumhverfi. Þú átt að upplifa þig öruggan í skólaumhverfinu. Þarna þarf að bregðast við á mjög ákveðinn hátt og það er auðvitað best að bregðast við strax og með því að beita stuðning og virkja foreldra til að sinna sínu hlutverki,“ segir hún. „Ef það hefur verið reynt og það hefur einfaldlega ekki gengið þarf að grípa til sterkari inngripa,“ segir Margrét. Ofbeldi barna Manndráp í Gufunesi Ofbeldi gegn börnum Barnavernd Börn og uppeldi Reykjavík síðdegis Skóla- og menntamál Mest lesið Lofar látum og vísar gagnrýni Samtaka atvinnulífsins á bug Innlent Flugumferðarstjórar aflýsa vinnustöðvunum á morgun og laugardag Innlent „Fyrst og fremst erum við að biðja um að fá að vera skráð í okkar hús“ Innlent Brunaði austur til að finna litla frænda Innlent Starfsmenn Kubbs og Terra grunaðir um samráð Innlent Þriggja ára fangelsi eftir flug frá Berlín Innlent Pallborðið: Dómgreindarbrestur hjá CoolBet Innlent Klórar sér í kollinum yfir kvennaverkfallinu Innlent Fann aldagamlan mun, brást hárrétt við og langar að gerast fornleifafræðingur Innlent Gagnrýna lítinn fyrirvara á skipulagi kvennafrídagsins Innlent Fleiri fréttir Flugumferðarstjórar aflýsa vinnustöðvunum á morgun og laugardag Lofar látum og vísar gagnrýni Samtaka atvinnulífsins á bug „Fyrst og fremst erum við að biðja um að fá að vera skráð í okkar hús“ Þriggja ára fangelsi eftir flug frá Berlín Fann aldagamlan mun, brást hárrétt við og langar að gerast fornleifafræðingur Brunaði austur til að finna litla frænda „Þá erum við að tala um 60 milljarða í töpuðum útflutningstekjum“ Kvíðið starfsfólk, handtökur og fornminjafundur Starfsmenn Kubbs og Terra grunaðir um samráð Lúkas Geir áfrýjar eins og hinir tveir Kvenleiðtogar á kvennafrídegi: Kristrún með fjölskyldunni, Inga vill kíkja á Arnarhól og Þorgerður með í baráttuanda Landsnet fagnar sigri í baráttu við landeigendur Falsað myndband af kennara og nemanda fór í dreifingu Nýr lögreglustjóri á Austurlandi verði skipaður á allra næstu dögum Gagnrýna lítinn fyrirvara á skipulagi kvennafrídagsins „Við finnum fyrir mikilli spennu frá heimsbyggðinni“ Verktakar hafi greinilega nóg því þeir kjósi frekar að bíða en lækka Pallborðið: Dómgreindarbrestur hjá CoolBet Guðmundur til ráðherra og framkvæmdastjóri HK tekur við Sjaldan eins erfitt að kaupa fasteign og konur undirbúa verkfall Titringur í hreppnum vegna lögheimilisflutninga Sigmundur seinn: „Er þingmaðurinn í salnum?“ Halla tekur sér frí og vill að karlmenn axli ábyrgð Embættismenn sitji að hámarki í fjórtán ár og aðstoðarmenn hætti fyrir kosningar Engin lausn og ákveðin sjálfsblekking að banna börnum að nota tölvuleiki Stöðugleiki norðlægrar hringrásar skammgóður vermir fyrir Ísland Kröfur kvennaárs komnar í innheimtu og gjalddaginn fallinn Segir tilvalin íbúðasvæði opnast með Sundabraut Niðurrif hafið á gamla Morgunblaðshúsinu Næstum öllum sagt upp hjá dótturfélagi Play Sjá meira
Margrét Valdimarsdóttir, dósent í afbrotafræði við Háskóla Íslands, segir það algengt að ofbeldisfullt fólk réttlæti eigin afbrot með því að þolandinn hafi gerst sekur um það sem þeir álíta verri brot. „Við vitum að fangelsi eru full af fólki sem fordæma ofbeldi, meira að segja fólk sem hefur hlotið dóma fyrir ofbeldisbrot, en telja sitt eigið brot vera á einhvern hátt örðuvísi eða réttlætanlegt og algengasta réttlætingin fyrir ofbeldi eða til að firra sig ábyrgð er að þolandinn hafi átt það skilið,“ segir Margrét sem fór yfir þessi mál í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag. Hetjudýrkun ofbeldismanna Hún segir það valda sér óhug að fylgjast með athugasemdum á fréttum um slík ofbeldismál þar sem gerendur séu oft málaðir upp sem hetjur fyrir að taka lögin í sínar hendur. Hún segir það hættulega hugmyndafræði að ofbeldi sé talið réttlætanlegt að því gefnu að því sé beint að ákveðnum þolendum. Það sé algengt að ofbeldismenn réttlæti ódæðuverk sín á þann hátt að þolendurnir hafi átt það skilið. Hvort sem um ræði tálbeituhópa sem kúga fé úr og veitist að grunuðum kynferðisafbrotamönnum eða heimilisofbeldismál. „Þegar við lesum um ofbeldi í fjölmiðlum þá ættum við að fordæma það óháð því hver varð fyrir því,“ segir Margrét. Samþjöppun fólks með félagslega vanda varhugaverð Margrét segir jafnframt að ofbeldisbrotum meðal ungs fólks fari almennt fjölgandi. Fleiri ofbeldisbrot komi upp í ákveðnum hverfum og er það breytilegt eftir tímum um hvaða hverfi ræður. Sterkar vísbendingar séu um að gengjamyndanir séu að verða algengari. „Þegar krakkar fara að mynda svona hópa eykst brotahegðun þeirra og ofbeldi. Þess vegna er mikilvægt að bregðast strax við þegar vart verður við vísbendingar um það í skólaumhverfinu,“ segir hún. Sjálf ólst hún upp í Breiðholti í blokk þar sem mikið var um hvers kyns félagsleg vandamál. Hún segist hafa haft jákvæða upplifun af því þar sem hún ólst sjálf upp við fátækt. „Maður var ekki eini fátæki krakkinn í blokkinni, bekknum eða skólanum. En það getur líka leitt til þess að það verði fleiri vandamál,“ segir hún. Hún segir það liggja fyrir að algengara sé að hegðunarvandi komi upp þegar foreldrar hafi ekki tíma eða orku til að sinna uppeldi og aga. Einstæðir foreldrar og foreldrar sem vinni tvö störf hafi oft ekki ráð á því að sinna börnum sínum nægilega vel. Nauðsynlegt að huga að hinum börnunum Ungur aldur gerenda í málum á borð við það sem blossað hefur upp í Breiðholtsskóla og mikið hefur verið fjallað um síðustu vikur vekji þó spurningar. „Þegar vandamálið er orðið svona stórt spyr maður sig hvort þurfi ekki að dreifa þessum gerendahóp. Það eiga öll börn rétt á að ganga í skóla á Íslandi en eiga öll börn rétt á að ganga í sama skólann?“ segir hún. Það sé nauðsynlegt að huga betur að hinum börnunum, þolendunum, sem geti orðið fyrir alvarlegum afleiðingum þess að vera stanslaust í ofbeldisfullu umhverfi. „Þið getið rétt ímyndað ykkur hverjar afleiðingarnar eru af því að vera á þessum aldri og upplifa stöðugan ótta, í þínu nærumhverfi. Þú átt að upplifa þig öruggan í skólaumhverfinu. Þarna þarf að bregðast við á mjög ákveðinn hátt og það er auðvitað best að bregðast við strax og með því að beita stuðning og virkja foreldra til að sinna sínu hlutverki,“ segir hún. „Ef það hefur verið reynt og það hefur einfaldlega ekki gengið þarf að grípa til sterkari inngripa,“ segir Margrét.
Ofbeldi barna Manndráp í Gufunesi Ofbeldi gegn börnum Barnavernd Börn og uppeldi Reykjavík síðdegis Skóla- og menntamál Mest lesið Lofar látum og vísar gagnrýni Samtaka atvinnulífsins á bug Innlent Flugumferðarstjórar aflýsa vinnustöðvunum á morgun og laugardag Innlent „Fyrst og fremst erum við að biðja um að fá að vera skráð í okkar hús“ Innlent Brunaði austur til að finna litla frænda Innlent Starfsmenn Kubbs og Terra grunaðir um samráð Innlent Þriggja ára fangelsi eftir flug frá Berlín Innlent Pallborðið: Dómgreindarbrestur hjá CoolBet Innlent Klórar sér í kollinum yfir kvennaverkfallinu Innlent Fann aldagamlan mun, brást hárrétt við og langar að gerast fornleifafræðingur Innlent Gagnrýna lítinn fyrirvara á skipulagi kvennafrídagsins Innlent Fleiri fréttir Flugumferðarstjórar aflýsa vinnustöðvunum á morgun og laugardag Lofar látum og vísar gagnrýni Samtaka atvinnulífsins á bug „Fyrst og fremst erum við að biðja um að fá að vera skráð í okkar hús“ Þriggja ára fangelsi eftir flug frá Berlín Fann aldagamlan mun, brást hárrétt við og langar að gerast fornleifafræðingur Brunaði austur til að finna litla frænda „Þá erum við að tala um 60 milljarða í töpuðum útflutningstekjum“ Kvíðið starfsfólk, handtökur og fornminjafundur Starfsmenn Kubbs og Terra grunaðir um samráð Lúkas Geir áfrýjar eins og hinir tveir Kvenleiðtogar á kvennafrídegi: Kristrún með fjölskyldunni, Inga vill kíkja á Arnarhól og Þorgerður með í baráttuanda Landsnet fagnar sigri í baráttu við landeigendur Falsað myndband af kennara og nemanda fór í dreifingu Nýr lögreglustjóri á Austurlandi verði skipaður á allra næstu dögum Gagnrýna lítinn fyrirvara á skipulagi kvennafrídagsins „Við finnum fyrir mikilli spennu frá heimsbyggðinni“ Verktakar hafi greinilega nóg því þeir kjósi frekar að bíða en lækka Pallborðið: Dómgreindarbrestur hjá CoolBet Guðmundur til ráðherra og framkvæmdastjóri HK tekur við Sjaldan eins erfitt að kaupa fasteign og konur undirbúa verkfall Titringur í hreppnum vegna lögheimilisflutninga Sigmundur seinn: „Er þingmaðurinn í salnum?“ Halla tekur sér frí og vill að karlmenn axli ábyrgð Embættismenn sitji að hámarki í fjórtán ár og aðstoðarmenn hætti fyrir kosningar Engin lausn og ákveðin sjálfsblekking að banna börnum að nota tölvuleiki Stöðugleiki norðlægrar hringrásar skammgóður vermir fyrir Ísland Kröfur kvennaárs komnar í innheimtu og gjalddaginn fallinn Segir tilvalin íbúðasvæði opnast með Sundabraut Niðurrif hafið á gamla Morgunblaðshúsinu Næstum öllum sagt upp hjá dótturfélagi Play Sjá meira
Kvenleiðtogar á kvennafrídegi: Kristrún með fjölskyldunni, Inga vill kíkja á Arnarhól og Þorgerður með í baráttuanda