Hvernig getum við bætt frammistöðu íslenskra barna í PISA? Dagbjört Hákonardóttir skrifar 21. desember 2023 13:31 Nú þegar grunnskólasamfélagið heldur í langþráð jólafrí verður ekki fram hjá því litið að niðurstöður Íslands í PISA könnun efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) eru áfram áhyggjuefni fyrir íslenskt menntakerfi. Niðurstaðan hefur vakið verðskuldaða athygli, innan menntasamfélagsins sem og utan þess og er það fagnaðarefni. Við stjórnmálafólk reiðum okkur á að almenningur sýni menntunarmálum barna okkar áhuga og geri kröfur til kerfisins. Öðru vísi getur því ekki vaxið ásmegin. Eftirbátar Norðurlanda – en hvers vegna? Það liggur fyrir að árangur íslenskra nemenda í lesskilningi og læsi á náttúrugreinum og stærðfræði er verstur meðal Norðurlanda, þó svo að líðan íslenskra ungmenna í skólanum virðist ekki vera jafn áfátt. Það er átakanlegt að þeir nemendur sem eiga foreldra í lakari félags- og efnahagslegri stöðu koma sýnilega verr út úr könnuninni. Þetta eru skýrustu teikn um aukningu í samfélagslegum ójöfnuði á Íslandi sem birst hefur í lengri tíma og er óásættanleg staða. Að undanförnu hafa margir reynt að finna lausnir á vandanum. Bent hefur verið á skort á samræmdum mælitækjum, skort á prófunum í formi samræmdra prófa, lítinn mátt Menntamálastofnunar til að tryggja samræmi milli menntastofnana sem og mikilvægi þess að auka við heimanám, svo dæmi séu nefnd. Ljóst er að gefa verður verulega í ef við viljum sjá árangur af breyttum áherslum á næsta áratug. Ný stofnun mennta- og skólaþjónustu á að taka til starfa á næstunni og boðaðar eru nýjar áherslur í mælitækjum í skólastarfi. Slíkar stjórnsýslubreytingar eiga ekki eftir að fleyta íslenskum nemendum í fremstu raðir í alþjóðlegum samanburði einar og sér – það mun þurfa meira til. Jafnvægi milli vinnu og einkalífs er stór áhrifaþáttur Íslendingar eru ekki aðeins afturreka í PISA. Lífsgæðavísitala OECD (Better Life Index) sýnir okkur að Íslendingar eiga talsvert í land að því er kemur að jafnvægi á milli vinnu og einkalífs. Fleiri Íslendingar vinna langan vinnudag að meðaltali og sömuleiðis höfum við færri stundir aflögu til eigin ráðstöfunar að vinnudegi loknum. Að þessu leyti eru Íslendingar í 33. sæti af 41 landi, á meðan Finnar eru í því tíunda, Svíar því níunda, Norðmenn því fimmta og Danir í því fjórða. Bilið á milli þessara nágrannaþjóða er ekkert annað en sláandi og hlýtur að setja niðurstöður í mælingum á námsárangri barna í þessum löndum í samhengi. Geta yfirvöld gert þær kröfur til foreldra og heimila þessa lands að gefa sig meira að námi barna og að börnum sé sýndur meiri agi í formi heimanáms og aðstoð foreldra á því sviði, ef heimilisaðstæður bjóða ekki upp á slíkt andrými – og síst hjá þeim sem lakast standa? Getum við vinsamlegast fengið barnabæturnar okkar aftur? Ef við ætlum að stemma stigu við íslenskri þróun í menntamálum og ná árangri í alþjóðlegum samanburði getum við ekki aðeins falið mennta- og barnamálaráðherra að takast á við það verkefni með stjórnsýslubreytingum og nýjum stofnunum. Við þurfum líka gerbreytta forgangsröðun í efnahagsmálum og hlúa að lífskjörum almennings. Það þarf að leiðrétta þann kúrs sem myndast hefur í samfélagslegri þróun hér á landi sem færir okkur sífellt fjær nágrannalöndum okkar sem við viljum bera okkur saman við. Ef við eigum að stuðla að auknum tíma foreldra til að gefa sig að námi barna sinna hljótum að þurfa að byrja á því að endurreisa barnabótakerfið okkar að norrænni fyrirmynd svo það nái til sem flestra foreldra. Á Íslandi fær meðaltekjufjölskylda með tvö börn engar barnabætur en annars staðar á Norðurlöndum fær fólk í sömu stöðu tugi þúsunda til að standa straum af þeim kostnaði sem fylgir því að eiga börn. Á Íslandi hefur þessi stuðningur minnkað með hverju barni um meira en helming hérlendis í hlutfalli við landsframleiðslu frá árinu 1990. Í sömu andrá þarf að ávarpa gífurlegar áskoranir í húsnæðismálum, hvort sem það varðar möguleika ungs fólks til að koma sér inn á húsnæðismarkaðinn eða tryggja húsnæðisöryggi þeirra á leigumarkaði. Þessi stóra áskorun í velferðarmálaflokknum verður aðeins leyst farsællega með áherslur jafnaðarmanna og félagshyggjunnar að leiðarljósi. Menntunarmál eru rammpólitísk velferðarmál Íslensk ungmenni, kennarar og skóla hafa alla burði til að sýna fram á árangur á heimsmælikvarða. Við erum á rangri leið í menntamálum af því að velferðar- og tilfærslukerfin okkar eru orðin veikburða. Menntamál eiga ekki skýran sess í ríkisstjórnarsamstarfinu, sem sést ekki síst á því að málefnum háskólanna er fundinn staður í ráðuneytaskipan þar sem þeir eiga fyrst og fremst að þjóna atvinnulífinu og fjárfestingar í mikilvægum grunnrannsóknum mæta afgangi. Það er ekki hægt að ætla stjórnmálunum það verkefni að gera byltingu í íslenskum menntamálum ef það á aðeins að hafa velferð íslenskra heimila og félagslegan jöfnuð til hliðsjónar í þeirri vinnu – því það er hreinlega meginverkefnið. Það er ekki til nein töfralausn til að takast á við þessa áskorun, en við getum samt náð árangri með réttum áherslum. Um þær þarf að ríkja skýr pólitísk sýn. Hana hafa jafnaðarmenn. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dagbjört Hákonardóttir Samfylkingin Alþingi Skóla - og menntamál Grunnskólar PISA-könnun Mest lesið Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann skrifar Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir skrifar Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Sjá meira
Nú þegar grunnskólasamfélagið heldur í langþráð jólafrí verður ekki fram hjá því litið að niðurstöður Íslands í PISA könnun efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) eru áfram áhyggjuefni fyrir íslenskt menntakerfi. Niðurstaðan hefur vakið verðskuldaða athygli, innan menntasamfélagsins sem og utan þess og er það fagnaðarefni. Við stjórnmálafólk reiðum okkur á að almenningur sýni menntunarmálum barna okkar áhuga og geri kröfur til kerfisins. Öðru vísi getur því ekki vaxið ásmegin. Eftirbátar Norðurlanda – en hvers vegna? Það liggur fyrir að árangur íslenskra nemenda í lesskilningi og læsi á náttúrugreinum og stærðfræði er verstur meðal Norðurlanda, þó svo að líðan íslenskra ungmenna í skólanum virðist ekki vera jafn áfátt. Það er átakanlegt að þeir nemendur sem eiga foreldra í lakari félags- og efnahagslegri stöðu koma sýnilega verr út úr könnuninni. Þetta eru skýrustu teikn um aukningu í samfélagslegum ójöfnuði á Íslandi sem birst hefur í lengri tíma og er óásættanleg staða. Að undanförnu hafa margir reynt að finna lausnir á vandanum. Bent hefur verið á skort á samræmdum mælitækjum, skort á prófunum í formi samræmdra prófa, lítinn mátt Menntamálastofnunar til að tryggja samræmi milli menntastofnana sem og mikilvægi þess að auka við heimanám, svo dæmi séu nefnd. Ljóst er að gefa verður verulega í ef við viljum sjá árangur af breyttum áherslum á næsta áratug. Ný stofnun mennta- og skólaþjónustu á að taka til starfa á næstunni og boðaðar eru nýjar áherslur í mælitækjum í skólastarfi. Slíkar stjórnsýslubreytingar eiga ekki eftir að fleyta íslenskum nemendum í fremstu raðir í alþjóðlegum samanburði einar og sér – það mun þurfa meira til. Jafnvægi milli vinnu og einkalífs er stór áhrifaþáttur Íslendingar eru ekki aðeins afturreka í PISA. Lífsgæðavísitala OECD (Better Life Index) sýnir okkur að Íslendingar eiga talsvert í land að því er kemur að jafnvægi á milli vinnu og einkalífs. Fleiri Íslendingar vinna langan vinnudag að meðaltali og sömuleiðis höfum við færri stundir aflögu til eigin ráðstöfunar að vinnudegi loknum. Að þessu leyti eru Íslendingar í 33. sæti af 41 landi, á meðan Finnar eru í því tíunda, Svíar því níunda, Norðmenn því fimmta og Danir í því fjórða. Bilið á milli þessara nágrannaþjóða er ekkert annað en sláandi og hlýtur að setja niðurstöður í mælingum á námsárangri barna í þessum löndum í samhengi. Geta yfirvöld gert þær kröfur til foreldra og heimila þessa lands að gefa sig meira að námi barna og að börnum sé sýndur meiri agi í formi heimanáms og aðstoð foreldra á því sviði, ef heimilisaðstæður bjóða ekki upp á slíkt andrými – og síst hjá þeim sem lakast standa? Getum við vinsamlegast fengið barnabæturnar okkar aftur? Ef við ætlum að stemma stigu við íslenskri þróun í menntamálum og ná árangri í alþjóðlegum samanburði getum við ekki aðeins falið mennta- og barnamálaráðherra að takast á við það verkefni með stjórnsýslubreytingum og nýjum stofnunum. Við þurfum líka gerbreytta forgangsröðun í efnahagsmálum og hlúa að lífskjörum almennings. Það þarf að leiðrétta þann kúrs sem myndast hefur í samfélagslegri þróun hér á landi sem færir okkur sífellt fjær nágrannalöndum okkar sem við viljum bera okkur saman við. Ef við eigum að stuðla að auknum tíma foreldra til að gefa sig að námi barna sinna hljótum að þurfa að byrja á því að endurreisa barnabótakerfið okkar að norrænni fyrirmynd svo það nái til sem flestra foreldra. Á Íslandi fær meðaltekjufjölskylda með tvö börn engar barnabætur en annars staðar á Norðurlöndum fær fólk í sömu stöðu tugi þúsunda til að standa straum af þeim kostnaði sem fylgir því að eiga börn. Á Íslandi hefur þessi stuðningur minnkað með hverju barni um meira en helming hérlendis í hlutfalli við landsframleiðslu frá árinu 1990. Í sömu andrá þarf að ávarpa gífurlegar áskoranir í húsnæðismálum, hvort sem það varðar möguleika ungs fólks til að koma sér inn á húsnæðismarkaðinn eða tryggja húsnæðisöryggi þeirra á leigumarkaði. Þessi stóra áskorun í velferðarmálaflokknum verður aðeins leyst farsællega með áherslur jafnaðarmanna og félagshyggjunnar að leiðarljósi. Menntunarmál eru rammpólitísk velferðarmál Íslensk ungmenni, kennarar og skóla hafa alla burði til að sýna fram á árangur á heimsmælikvarða. Við erum á rangri leið í menntamálum af því að velferðar- og tilfærslukerfin okkar eru orðin veikburða. Menntamál eiga ekki skýran sess í ríkisstjórnarsamstarfinu, sem sést ekki síst á því að málefnum háskólanna er fundinn staður í ráðuneytaskipan þar sem þeir eiga fyrst og fremst að þjóna atvinnulífinu og fjárfestingar í mikilvægum grunnrannsóknum mæta afgangi. Það er ekki hægt að ætla stjórnmálunum það verkefni að gera byltingu í íslenskum menntamálum ef það á aðeins að hafa velferð íslenskra heimila og félagslegan jöfnuð til hliðsjónar í þeirri vinnu – því það er hreinlega meginverkefnið. Það er ekki til nein töfralausn til að takast á við þessa áskorun, en við getum samt náð árangri með réttum áherslum. Um þær þarf að ríkja skýr pólitísk sýn. Hana hafa jafnaðarmenn. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi norður.
Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun