Skoðun

Að upp­hefja raddir sjúk­linga

Málfríður Þórðardóttir, Ásta Kristín Andrésdóttir og Gyða Ölvisdóttir skrifa

Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) gerði 17. september að alþjóðadegi sjúklingaöryggis. Í ár hefur dagurinn verið tileinkaður því hvernig auka megi þátttöku sjúklinga í því að efla öryggismenningu í heilbrigðiskerfinu.

Á undanförnum árum hefur umfjöllun og umræða um sjúklingaöryggi aukist mikið þar sem ýmis mál í samfélaginu hafa ratað í fjölmiðla þar sem öryggi sjúklinga hefur verið ábótavant með þeim afleiðingum að skaði eða dauði hefur hlotist af. 

Nú er það svo að ábyrgð heilbrigðisstarfsfólks er mikil þegar kemur að umönnun veikra enda hafa allir heilbrigðisstarfsmenn svarið eið um að sinna sínum störfum af fagmennsku og heilindum. Aukin hraði og mikil fjölgun flókinna verkefna hafa samt sem áður þær neikvæðu afleiðingar að mistök og rangar ákvarðanir eru líklegri til að eiga sér stað þegar álag og alls konar áreiti eykst á heilbrigðisstarfsfólk. Ýmsir verkferlar hafa verið settir til að reyna að sporna við atvikum og mistökum í heilbrigðiskerfinu, þannig að læra megi af atvikum og koma í veg fyrir að þau eigi sér stað. 

Gæði og öryggi í heilbrigðisþjónustu eru hugtök sem allir heilbrigðisstarfsmenn þurfa að hafa í huga hvern dag í sínu starfi. Enda er fyrsti læknaeiðurinn svo hljóðandi „do no harm“ eða á íslensku „völdum ekki skaða“. 

Að standa vörð um gæði og öryggi í heilbrigðisþjónustu er verkefni sem verður alltaf að vera í fullum gangi m.a. vegna þess að þróun í heilbrigðismálum er mjög hröð og allar rannsóknir benda til þess að álag eigi aðeins eftir að aukast þar sem þjóðin vex hratt og eldist um leið. 

Vannýtt afl innan heilbrigðiskerfisins

Eins og áður segir er 17. september alþjóðadagur sjúklingaöryggis. Í ár er markmiðið að vekja athygli á hlutverki sjúklinga, aðstandenda og fjölskyldna í því að auka öryggi sjúklinga. Í því felst að sjúklingar taki völdin að sumu leyti í eigin hendur. Það geta þeir gert með því að vera duglegir að spyrja spurninga, ganga úr skugga um að þeir fái t.d. rétt lyf, óska eftir rökstuðningi eða áliti annars heilbrigðisstarfsmanns. Í því gæti einnig falist að sjúklingur fari aldrei einn á fund læknis eða heilbrigðisstarfsmanns til að hreinlega missa ekki af mikilvægum upplýsingum eða gleyma að spyrja mikilvægra spurninga. Hlutverk ættingja ætti einnig að vera að spyrja og fullvissa sig um að réttri meðferð sé beitt og réttar upplýsingar veittar. Að hafa ættingja með sér til læknis ætti að teljast sjálfsagður hlutur, þar sem heilsa okkar er eitt það mikilvægasta sem við eigum.

Til að auka sjúklingaöryggi á alltaf að vera í gangi sívirk þjónustukönnun, þar sem hægt er að koma strax á framfæri athugasemdum. Þetta er mjög mikilvægt til að byggja upp sterkara og réttlátara heilbrigðiskerfi. Hér á Íslandi hefur þessi innleiðing verið mjög þung í framkvæmd í heilbrigðiskerfinu, meðan sjálfsagt þykir í almennum fyrirtækjum að leita umsagna viðskiptavina. Innleiðing hefur þó verið þróuð af einstaklingi og innleidd í öll geðheilbrigðisteymi á Reykjavíkursvæðinu rafrænt frá árinu 2021. Opinber stjórnsýsla hefur sett áætlun um þjónustukönnun sem tilraunaverkefni og sett tímaramma til ársins 2030.

Skjólstæðingum heilbrigðiskerfisins ætti einnig að bjóðast að taka þátt í því að byggja upp og betrumbæta heilbrigðiskerfið. Þeir þurfa að fá tækifæri til að taka þátt í því að semja lög og reglugerðir því sjúklingar eru venjulegt fólk sem veikist en hefur oft mikla og mikilvæga reynslu sem hægt er að nýta á mjög uppbyggilegan hátt til framfara.

Öruggt heilbrigðiskerfi fyrir alla, neytendur og veitendur

Þeir sem eitthvað hafa kynnt sér sjúklingaöryggi hafa flestir áttað sig á því að öryggi sjúklinga og heilbrigðisstarfsmanna fer saman. Til að öryggi aukist fyrir alla aðila þarf samvinnu. Ekki bara samvinnu heilbrigðisstarfsfólks sín á milli heldur samvinnu fyrst og fremst við sjúklinga, sjúklingafélög, aðstandendafélög, við ráðuneyti og stjórnvöld. 

Alls staðar þar sem málefni sjúklinga eru til umfjöllunar ættu fulltrúar sjúklinga að taka þátt. Það er ekki bara eðlileg krafa heldur nauðsynleg. Til að aukin þátttaka sjúklinga geti orðið að veruleika þarf hugarfarsbreytingu. Það þarf hugarfarsbreytingu meðal æðstu ráðamanna þjóðarinnar. Þeir þurfa að gera sér grein fyrir að það er ekki nóg að skrifa fallega orðaðar skýrslur, sem eru svo ekki efndar. Þeir dagar eru liðnir að sjúklingar láti heilbrigðisstarfsmenn mata sig af einhverjum upplýsingum. Nútíma sjúklingurinn „googlar“ upplýsingar og vill samtal og fá að taka þátt í sinni eigin heilbrigðisþjónustu.

Ekkert um okkur án okkar. 

Höfundar eru í stjórn Heilsuhags - hagsmunasamtaka í heilbrigðisþjónustu.




Skoðun

Sjá meira


×