Að upphefja raddir sjúklinga Málfríður Þórðardóttir, Ásta Kristín Andrésdóttir og Gyða Ölvisdóttir skrifa 17. september 2023 07:02 Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) gerði 17. september að alþjóðadegi sjúklingaöryggis. Í ár hefur dagurinn verið tileinkaður því hvernig auka megi þátttöku sjúklinga í því að efla öryggismenningu í heilbrigðiskerfinu. Á undanförnum árum hefur umfjöllun og umræða um sjúklingaöryggi aukist mikið þar sem ýmis mál í samfélaginu hafa ratað í fjölmiðla þar sem öryggi sjúklinga hefur verið ábótavant með þeim afleiðingum að skaði eða dauði hefur hlotist af. Nú er það svo að ábyrgð heilbrigðisstarfsfólks er mikil þegar kemur að umönnun veikra enda hafa allir heilbrigðisstarfsmenn svarið eið um að sinna sínum störfum af fagmennsku og heilindum. Aukin hraði og mikil fjölgun flókinna verkefna hafa samt sem áður þær neikvæðu afleiðingar að mistök og rangar ákvarðanir eru líklegri til að eiga sér stað þegar álag og alls konar áreiti eykst á heilbrigðisstarfsfólk. Ýmsir verkferlar hafa verið settir til að reyna að sporna við atvikum og mistökum í heilbrigðiskerfinu, þannig að læra megi af atvikum og koma í veg fyrir að þau eigi sér stað. Gæði og öryggi í heilbrigðisþjónustu eru hugtök sem allir heilbrigðisstarfsmenn þurfa að hafa í huga hvern dag í sínu starfi. Enda er fyrsti læknaeiðurinn svo hljóðandi „do no harm“ eða á íslensku „völdum ekki skaða“. Að standa vörð um gæði og öryggi í heilbrigðisþjónustu er verkefni sem verður alltaf að vera í fullum gangi m.a. vegna þess að þróun í heilbrigðismálum er mjög hröð og allar rannsóknir benda til þess að álag eigi aðeins eftir að aukast þar sem þjóðin vex hratt og eldist um leið. Vannýtt afl innan heilbrigðiskerfisins Eins og áður segir er 17. september alþjóðadagur sjúklingaöryggis. Í ár er markmiðið að vekja athygli á hlutverki sjúklinga, aðstandenda og fjölskyldna í því að auka öryggi sjúklinga. Í því felst að sjúklingar taki völdin að sumu leyti í eigin hendur. Það geta þeir gert með því að vera duglegir að spyrja spurninga, ganga úr skugga um að þeir fái t.d. rétt lyf, óska eftir rökstuðningi eða áliti annars heilbrigðisstarfsmanns. Í því gæti einnig falist að sjúklingur fari aldrei einn á fund læknis eða heilbrigðisstarfsmanns til að hreinlega missa ekki af mikilvægum upplýsingum eða gleyma að spyrja mikilvægra spurninga. Hlutverk ættingja ætti einnig að vera að spyrja og fullvissa sig um að réttri meðferð sé beitt og réttar upplýsingar veittar. Að hafa ættingja með sér til læknis ætti að teljast sjálfsagður hlutur, þar sem heilsa okkar er eitt það mikilvægasta sem við eigum. Til að auka sjúklingaöryggi á alltaf að vera í gangi sívirk þjónustukönnun, þar sem hægt er að koma strax á framfæri athugasemdum. Þetta er mjög mikilvægt til að byggja upp sterkara og réttlátara heilbrigðiskerfi. Hér á Íslandi hefur þessi innleiðing verið mjög þung í framkvæmd í heilbrigðiskerfinu, meðan sjálfsagt þykir í almennum fyrirtækjum að leita umsagna viðskiptavina. Innleiðing hefur þó verið þróuð af einstaklingi og innleidd í öll geðheilbrigðisteymi á Reykjavíkursvæðinu rafrænt frá árinu 2021. Opinber stjórnsýsla hefur sett áætlun um þjónustukönnun sem tilraunaverkefni og sett tímaramma til ársins 2030. Skjólstæðingum heilbrigðiskerfisins ætti einnig að bjóðast að taka þátt í því að byggja upp og betrumbæta heilbrigðiskerfið. Þeir þurfa að fá tækifæri til að taka þátt í því að semja lög og reglugerðir því sjúklingar eru venjulegt fólk sem veikist en hefur oft mikla og mikilvæga reynslu sem hægt er að nýta á mjög uppbyggilegan hátt til framfara. Öruggt heilbrigðiskerfi fyrir alla, neytendur og veitendur Þeir sem eitthvað hafa kynnt sér sjúklingaöryggi hafa flestir áttað sig á því að öryggi sjúklinga og heilbrigðisstarfsmanna fer saman. Til að öryggi aukist fyrir alla aðila þarf samvinnu. Ekki bara samvinnu heilbrigðisstarfsfólks sín á milli heldur samvinnu fyrst og fremst við sjúklinga, sjúklingafélög, aðstandendafélög, við ráðuneyti og stjórnvöld. Alls staðar þar sem málefni sjúklinga eru til umfjöllunar ættu fulltrúar sjúklinga að taka þátt. Það er ekki bara eðlileg krafa heldur nauðsynleg. Til að aukin þátttaka sjúklinga geti orðið að veruleika þarf hugarfarsbreytingu. Það þarf hugarfarsbreytingu meðal æðstu ráðamanna þjóðarinnar. Þeir þurfa að gera sér grein fyrir að það er ekki nóg að skrifa fallega orðaðar skýrslur, sem eru svo ekki efndar. Þeir dagar eru liðnir að sjúklingar láti heilbrigðisstarfsmenn mata sig af einhverjum upplýsingum. Nútíma sjúklingurinn „googlar“ upplýsingar og vill samtal og fá að taka þátt í sinni eigin heilbrigðisþjónustu. Ekkert um okkur án okkar. Höfundar eru í stjórn Heilsuhags - hagsmunasamtaka í heilbrigðisþjónustu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) gerði 17. september að alþjóðadegi sjúklingaöryggis. Í ár hefur dagurinn verið tileinkaður því hvernig auka megi þátttöku sjúklinga í því að efla öryggismenningu í heilbrigðiskerfinu. Á undanförnum árum hefur umfjöllun og umræða um sjúklingaöryggi aukist mikið þar sem ýmis mál í samfélaginu hafa ratað í fjölmiðla þar sem öryggi sjúklinga hefur verið ábótavant með þeim afleiðingum að skaði eða dauði hefur hlotist af. Nú er það svo að ábyrgð heilbrigðisstarfsfólks er mikil þegar kemur að umönnun veikra enda hafa allir heilbrigðisstarfsmenn svarið eið um að sinna sínum störfum af fagmennsku og heilindum. Aukin hraði og mikil fjölgun flókinna verkefna hafa samt sem áður þær neikvæðu afleiðingar að mistök og rangar ákvarðanir eru líklegri til að eiga sér stað þegar álag og alls konar áreiti eykst á heilbrigðisstarfsfólk. Ýmsir verkferlar hafa verið settir til að reyna að sporna við atvikum og mistökum í heilbrigðiskerfinu, þannig að læra megi af atvikum og koma í veg fyrir að þau eigi sér stað. Gæði og öryggi í heilbrigðisþjónustu eru hugtök sem allir heilbrigðisstarfsmenn þurfa að hafa í huga hvern dag í sínu starfi. Enda er fyrsti læknaeiðurinn svo hljóðandi „do no harm“ eða á íslensku „völdum ekki skaða“. Að standa vörð um gæði og öryggi í heilbrigðisþjónustu er verkefni sem verður alltaf að vera í fullum gangi m.a. vegna þess að þróun í heilbrigðismálum er mjög hröð og allar rannsóknir benda til þess að álag eigi aðeins eftir að aukast þar sem þjóðin vex hratt og eldist um leið. Vannýtt afl innan heilbrigðiskerfisins Eins og áður segir er 17. september alþjóðadagur sjúklingaöryggis. Í ár er markmiðið að vekja athygli á hlutverki sjúklinga, aðstandenda og fjölskyldna í því að auka öryggi sjúklinga. Í því felst að sjúklingar taki völdin að sumu leyti í eigin hendur. Það geta þeir gert með því að vera duglegir að spyrja spurninga, ganga úr skugga um að þeir fái t.d. rétt lyf, óska eftir rökstuðningi eða áliti annars heilbrigðisstarfsmanns. Í því gæti einnig falist að sjúklingur fari aldrei einn á fund læknis eða heilbrigðisstarfsmanns til að hreinlega missa ekki af mikilvægum upplýsingum eða gleyma að spyrja mikilvægra spurninga. Hlutverk ættingja ætti einnig að vera að spyrja og fullvissa sig um að réttri meðferð sé beitt og réttar upplýsingar veittar. Að hafa ættingja með sér til læknis ætti að teljast sjálfsagður hlutur, þar sem heilsa okkar er eitt það mikilvægasta sem við eigum. Til að auka sjúklingaöryggi á alltaf að vera í gangi sívirk þjónustukönnun, þar sem hægt er að koma strax á framfæri athugasemdum. Þetta er mjög mikilvægt til að byggja upp sterkara og réttlátara heilbrigðiskerfi. Hér á Íslandi hefur þessi innleiðing verið mjög þung í framkvæmd í heilbrigðiskerfinu, meðan sjálfsagt þykir í almennum fyrirtækjum að leita umsagna viðskiptavina. Innleiðing hefur þó verið þróuð af einstaklingi og innleidd í öll geðheilbrigðisteymi á Reykjavíkursvæðinu rafrænt frá árinu 2021. Opinber stjórnsýsla hefur sett áætlun um þjónustukönnun sem tilraunaverkefni og sett tímaramma til ársins 2030. Skjólstæðingum heilbrigðiskerfisins ætti einnig að bjóðast að taka þátt í því að byggja upp og betrumbæta heilbrigðiskerfið. Þeir þurfa að fá tækifæri til að taka þátt í því að semja lög og reglugerðir því sjúklingar eru venjulegt fólk sem veikist en hefur oft mikla og mikilvæga reynslu sem hægt er að nýta á mjög uppbyggilegan hátt til framfara. Öruggt heilbrigðiskerfi fyrir alla, neytendur og veitendur Þeir sem eitthvað hafa kynnt sér sjúklingaöryggi hafa flestir áttað sig á því að öryggi sjúklinga og heilbrigðisstarfsmanna fer saman. Til að öryggi aukist fyrir alla aðila þarf samvinnu. Ekki bara samvinnu heilbrigðisstarfsfólks sín á milli heldur samvinnu fyrst og fremst við sjúklinga, sjúklingafélög, aðstandendafélög, við ráðuneyti og stjórnvöld. Alls staðar þar sem málefni sjúklinga eru til umfjöllunar ættu fulltrúar sjúklinga að taka þátt. Það er ekki bara eðlileg krafa heldur nauðsynleg. Til að aukin þátttaka sjúklinga geti orðið að veruleika þarf hugarfarsbreytingu. Það þarf hugarfarsbreytingu meðal æðstu ráðamanna þjóðarinnar. Þeir þurfa að gera sér grein fyrir að það er ekki nóg að skrifa fallega orðaðar skýrslur, sem eru svo ekki efndar. Þeir dagar eru liðnir að sjúklingar láti heilbrigðisstarfsmenn mata sig af einhverjum upplýsingum. Nútíma sjúklingurinn „googlar“ upplýsingar og vill samtal og fá að taka þátt í sinni eigin heilbrigðisþjónustu. Ekkert um okkur án okkar. Höfundar eru í stjórn Heilsuhags - hagsmunasamtaka í heilbrigðisþjónustu.
Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun