Jón Steinar og nýjasta afturköllunarfárið Helgi Áss Grétarsson skrifar 15. mars 2021 12:30 Lögfræðingurinn Jón Steinar Gunnlaugsson er vart óumdeildur maður en ólíkt mörgum öðrum lögfræðingum er Jón hreinskilinn maður. Hann tjáir skoðanir sínar hispurslaust, jafnvel um viðkvæm málefni. Við það eignast hann vini en einnig marga óvini. Hvað svo sem hverjum og einum þykir um kosti og galla Jóns ættu þó fáir að efast um að hann hefur einlægjan áhuga á að sígildum grundvallarreglum réttarríkisins sé réttilega beitt. Einnig ætti að vera augljóst að Jón er með afbrigðum afkastamikill maður. Verk verða a.m.k. unnin undir hans umsjón þótt um gæði þeirra geta sjálfsagt sitt sýnst hverjum. Afturköllunarfárið í síðustu viku Með hliðsjón af reynslu Jóns ætti það að vera valkostur fyrir stjórnvöld að geta leitað til hans til að hrinda af stað verkefni sem hafi það að markmiði að bæta meðferð dómsmála hér á landi, m.a. hvernig hægt er að hraða meðferð sakamála. Það var og gert fyrir rétt rúmri viku síðan. Við það hófst fyrirsjáanleg atburðarrás. Aðsúgur var gerður að Jóni og þrýstingur settur á ráðherra. Svo sem við mátti búast lyktaði málinu í lok vikunnar á þann veg að Jón sté til hliðar. Hreyfing afturköllunarsinna (e. cancel culture) bar enn einn sigurinn. Talsmenn múgæsingar standa eftir hnarreistir, eitt tilvikið í viðbót þar sem tekist hefur að hrekja mann frá starfi sem ekki er þóknanlegur þeim sem fylgja hinni einu réttu pólitísku rétttrúnaðarlínu. Nánar um hreyfingu afturköllunarsinna og baráttuaðferðir hennar Hreyfing afturköllunarsinna byggir á aðferðum sem hægt og sígandi eru orðnar þekktar stærðir. Orðræðan skiptir hér meginmáli en ekki málefnið sem slíkt. Banna á einstaklingum að tjá sig með tilteknum hætti, ellegar hefur það afleiðingar. Sígilt dæmi væri hér umfjöllun um viðkvæm málefni, svo sem um stöðu hælisleitenda, einstakra kynþátta og svo framvegis. Sem sagt, ekki má segja skoðanir sínar umbúðalaust án þess að eiga það á hættu að verða fyrir skipulagðri aðför í fjölmiðlum eða í samfélagsmiðlum, t.d. að vera kallaður rasisti fyrir það eitt að hafa skoðun á því hver stefnan í innflytjendamálum eigi að vera. Eitt einkenni hreyfingar afturköllunarsinna er að einstaklingurinn skiptir litlu sem engu máli, það er heildarhyggjan sem er aðalatriðið. Einstaklingur í hreyfingu afturköllunarsinna talar eiginlega aldrei í eigin nafni heldur fyrir hönd hóps fólks eða samtaka. Séu blaðagreinar sendar af afturköllunarsinnum eru þær jafnan ritaðar af hópi fólks. Aðferðin við að koma höggi á andstæðinga afturköllunarsinna er að slíta ummæli andstæðingana úr samhengi og svo dreifa áróðri með skipulögðum hætti. Núlla á þannig andstæðingana út. Tilfinningar ráða för, ekki staðreyndir. Hver var birtingarmynd þessara baráttuaðferða í síðustu viku? Fljótlega eftir að fréttir bárust um ráðningu Jóns Steinars hófu þar til bær samtök að gagnrýna hana, m.a. vegna skoðana sem Jón hefur sett fram um hvernig meta beri sönnun í tilteknum flokki sakamála. Ungliðahreyfingar vissra stjórnmálahreyfinga fóru einnig af stað. Öll þessu mótmæli komu því verkefni ekkert við hvernig hraða mætti meðferð sakamála án þess að grundvallarreglum réttarríkisins yrði varpað fyrir róða. Það átti að vera vinnan sem Jón átti að inna af hendi, ekki hvernig bæri að meta sönnun í einstaka brotaflokkum. Það sem var hins vegar nýtt í afturköllunarfárinu í síðustu viku var að ritstjóri dagblaðs lýsti persónulegri reynslu sinni af niðurstöðu dómsmáls um farbann sem Jón tók þátt í að leiða til lykta sem dómari við Hæstarétt sumarið 2009. Engin ástæða er til að fara ofan í saumana á framlagi ritstjórans, aðalatriðið er að Jón afgreiddi málið á grundvelli þeirra laga sem giltu sem og þeirra málsgagna sem lágu fyrir. Hvernig sú nálgun Jóns eigi að hafa áhrif á það hvort hann eigi að vera ráðinn í verkefni um hraðari meðferð sakamála árið 2021, er mér hulin ráðgáta. Hvað næst? Útaf fyrir sig hef ég ekki áhyggjur af því að einhver annar en Jón Steinar Gunnlaugsson hafi tekið að sér að leggja fram tillögur sem miði að því að hraða meðferð sakamála. Vonandi vegnar viðkomandi vel í því verkefni. Það sem er hins vegar hættulegt fyrir samfélagið í heild, er að hreyfing afturköllunarsinna nái slíku tangarhaldi á opinberri orðræðu að sjálfstæðir og kraftmiklir einstaklingar séu með reglulegu millibili þvingaðir til að missa spón úr aski sínum, vegna þess eins að þeir tjá skoðanir á opinberum vettvangi sem samrýmast ekki ákveðinni pólitískri rétttrúnaðarstefnu. Haldi þetta svona áfram veit fólk nefnilega aldrei hvenær röðin kemur að því sjálfu að verða skotmark fylgjenda afturköllunarstefnunnar og hins pólitíska rétttrúnaðar. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómsmál Helgi Áss Grétarsson Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Að hengja prest fyrir biskup, að hengja manneskju fyrir stofnun Hödd Vilhjálmsdóttir Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Lögfræðingurinn Jón Steinar Gunnlaugsson er vart óumdeildur maður en ólíkt mörgum öðrum lögfræðingum er Jón hreinskilinn maður. Hann tjáir skoðanir sínar hispurslaust, jafnvel um viðkvæm málefni. Við það eignast hann vini en einnig marga óvini. Hvað svo sem hverjum og einum þykir um kosti og galla Jóns ættu þó fáir að efast um að hann hefur einlægjan áhuga á að sígildum grundvallarreglum réttarríkisins sé réttilega beitt. Einnig ætti að vera augljóst að Jón er með afbrigðum afkastamikill maður. Verk verða a.m.k. unnin undir hans umsjón þótt um gæði þeirra geta sjálfsagt sitt sýnst hverjum. Afturköllunarfárið í síðustu viku Með hliðsjón af reynslu Jóns ætti það að vera valkostur fyrir stjórnvöld að geta leitað til hans til að hrinda af stað verkefni sem hafi það að markmiði að bæta meðferð dómsmála hér á landi, m.a. hvernig hægt er að hraða meðferð sakamála. Það var og gert fyrir rétt rúmri viku síðan. Við það hófst fyrirsjáanleg atburðarrás. Aðsúgur var gerður að Jóni og þrýstingur settur á ráðherra. Svo sem við mátti búast lyktaði málinu í lok vikunnar á þann veg að Jón sté til hliðar. Hreyfing afturköllunarsinna (e. cancel culture) bar enn einn sigurinn. Talsmenn múgæsingar standa eftir hnarreistir, eitt tilvikið í viðbót þar sem tekist hefur að hrekja mann frá starfi sem ekki er þóknanlegur þeim sem fylgja hinni einu réttu pólitísku rétttrúnaðarlínu. Nánar um hreyfingu afturköllunarsinna og baráttuaðferðir hennar Hreyfing afturköllunarsinna byggir á aðferðum sem hægt og sígandi eru orðnar þekktar stærðir. Orðræðan skiptir hér meginmáli en ekki málefnið sem slíkt. Banna á einstaklingum að tjá sig með tilteknum hætti, ellegar hefur það afleiðingar. Sígilt dæmi væri hér umfjöllun um viðkvæm málefni, svo sem um stöðu hælisleitenda, einstakra kynþátta og svo framvegis. Sem sagt, ekki má segja skoðanir sínar umbúðalaust án þess að eiga það á hættu að verða fyrir skipulagðri aðför í fjölmiðlum eða í samfélagsmiðlum, t.d. að vera kallaður rasisti fyrir það eitt að hafa skoðun á því hver stefnan í innflytjendamálum eigi að vera. Eitt einkenni hreyfingar afturköllunarsinna er að einstaklingurinn skiptir litlu sem engu máli, það er heildarhyggjan sem er aðalatriðið. Einstaklingur í hreyfingu afturköllunarsinna talar eiginlega aldrei í eigin nafni heldur fyrir hönd hóps fólks eða samtaka. Séu blaðagreinar sendar af afturköllunarsinnum eru þær jafnan ritaðar af hópi fólks. Aðferðin við að koma höggi á andstæðinga afturköllunarsinna er að slíta ummæli andstæðingana úr samhengi og svo dreifa áróðri með skipulögðum hætti. Núlla á þannig andstæðingana út. Tilfinningar ráða för, ekki staðreyndir. Hver var birtingarmynd þessara baráttuaðferða í síðustu viku? Fljótlega eftir að fréttir bárust um ráðningu Jóns Steinars hófu þar til bær samtök að gagnrýna hana, m.a. vegna skoðana sem Jón hefur sett fram um hvernig meta beri sönnun í tilteknum flokki sakamála. Ungliðahreyfingar vissra stjórnmálahreyfinga fóru einnig af stað. Öll þessu mótmæli komu því verkefni ekkert við hvernig hraða mætti meðferð sakamála án þess að grundvallarreglum réttarríkisins yrði varpað fyrir róða. Það átti að vera vinnan sem Jón átti að inna af hendi, ekki hvernig bæri að meta sönnun í einstaka brotaflokkum. Það sem var hins vegar nýtt í afturköllunarfárinu í síðustu viku var að ritstjóri dagblaðs lýsti persónulegri reynslu sinni af niðurstöðu dómsmáls um farbann sem Jón tók þátt í að leiða til lykta sem dómari við Hæstarétt sumarið 2009. Engin ástæða er til að fara ofan í saumana á framlagi ritstjórans, aðalatriðið er að Jón afgreiddi málið á grundvelli þeirra laga sem giltu sem og þeirra málsgagna sem lágu fyrir. Hvernig sú nálgun Jóns eigi að hafa áhrif á það hvort hann eigi að vera ráðinn í verkefni um hraðari meðferð sakamála árið 2021, er mér hulin ráðgáta. Hvað næst? Útaf fyrir sig hef ég ekki áhyggjur af því að einhver annar en Jón Steinar Gunnlaugsson hafi tekið að sér að leggja fram tillögur sem miði að því að hraða meðferð sakamála. Vonandi vegnar viðkomandi vel í því verkefni. Það sem er hins vegar hættulegt fyrir samfélagið í heild, er að hreyfing afturköllunarsinna nái slíku tangarhaldi á opinberri orðræðu að sjálfstæðir og kraftmiklir einstaklingar séu með reglulegu millibili þvingaðir til að missa spón úr aski sínum, vegna þess eins að þeir tjá skoðanir á opinberum vettvangi sem samrýmast ekki ákveðinni pólitískri rétttrúnaðarstefnu. Haldi þetta svona áfram veit fólk nefnilega aldrei hvenær röðin kemur að því sjálfu að verða skotmark fylgjenda afturköllunarstefnunnar og hins pólitíska rétttrúnaðar. Höfundur er lögfræðingur.
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar