Illa verndaðir Ís­lendingar

Í kvöldfréttum RUV s.l. laugardag var rætt um sjúkdóm, sem heitir ristill og farinn er að gera óþyrmilega vart við sig hér á Íslandi. Til er bólusetning, sem kemur í veg fyrir tilurð sjúkdómsins. Í viðtali við RUV sagði heilbrigðisráðherra, að sú bólusetning væri ekki boðin hér á Íslandi. Verið væri að skoða hvort árangur næðist af slíkum bólusetningum og málið yrða svo skoðað í ráðuneytinu en hver og einn landsmaður, sem teldi sig hafa þörf fyrir slíka aðgerð, gæti fengið hana með því að bera kostnaðinn sjálfur. Kostnaður vegna lyfsins næmi 60 þús. kr. á einstakling fyrir skammtinn en sérhver einstakligur þarf ávallt tvær slíkar bólusetningar með ákverðnu millibili. Sá kostnaðurinn væri sem sé 240 þús kr. fyrir hjónin.

Ristill gerir vart við sig

Við hjónin eigum dóttur, sem hefur búið í áratugi með fjölskyldu sinni á Kýpur. Hún heimsótti okkur hingað fyrir rúmum þremur árum. Hún veiktist í þeirri heimsókn og leitaði læknis. Sá læknir greindi hana með ristil – en ristill er sjúkdómur sem stafar af því, að hlaupabóluveira, sem viðkomandi hefur smitast af, vaknar aftur í líkamanu og veldur miklum veikindum. Þannig fór um dóttur okkar. Hún fékk bráðabirgðalyf hér en fór veik heim til Kýpur þar sem læknar tóku við henni. Læknarnir þar sinntu henni vel, gerðu m.a. aðgerðir á andliti sem stöfuðu af virkni veitunnar. Var hún lengi að ná sér.

Viðvörun gefin

Heimilislæknir hennar spurði hana hvort eiginmaður hennar vær á sextugsaldri. Þegar hún játti því bað heimilislæknirinn hana um að senda eiginmanninn til sín strax til þess að fá bólusetningu gegn ristilveirunni. Það gerði hún og bólusernintin fékkst – og var ókeypis. Þau hjónin sögðu mér og konu minni frá þessu og lögðu til að við fengjum sams konar bólusetningu til þess að verjast veikindum, sem við hefðum getað fengið vegns veikinda hennar þegar hún dvaldi með okkur. Því ráði ákváðum við að fylgja.

Dyr lokaðar og læstar

Þá komum við að lokuðum dyrum. Sumar heilsugæslustöðvar könnuðust við slíkar bólusetningar, en buðu þær ekki. Þegar við leituðum upplýsinga um hvort veikindin ristill væri þekkt hérna var svarið: Nei. Vitað væri um fólk, sem hefði veikst illa og líka um fólk, sem hefði dáið. Sjúkdómurinn væri ekki óalgengur. Þegar ég hafði talað við sjúkratryggingar var svarið slíkt hið sama. Veikindin væri þekkt. Þau væru líka þekkt á Íslandi og gætu haft alvarlegar afleiðingar. Sjúkratryggingar bæru hins vegar engan kostnað af bólusetrningarlyfinu. Spurði ég þá hvað ég gæti gert.

Borgaðu sjálfur

Svarið var einfalt. Þekkir þú ekki einhvern starfand lyfjafræðing? Gerir þú það, þá skaltu biðja hann um að panta fyrir þig lyfið. En þú þarft að greiða það sjálfur. Fyrir bæði þig og konu þína. Þá ráðleggingu þáði ég og fékk umbeðið bólusetningarefni sent í lyfjaverslun, þar sem ég leysti það út. Við hjónin fengum svo bólusetnigunm hjá lækni – og heilsast vel. Borguðum fyrir lyfið sen samsvarar 240 þús. kr. á núgildandi verðlagi samkvæmt upplýsingum heilbrigðisráðherra í kvöldftéttunum á laugardag. Ekkert var greitt fyrir aðstoð læknisins.

Vel þekkt á Íslandi

Ég fór svo að kynna mér þetta mál nánar. Fékk margar frásagnir um hvernig eldra fólk hefði veikst af þessum sjúkdómi – ritstli - fengið kvalafulla sýkingu og sumir dáið. Nú segir ráðherrann okkur, að verið sé að skoða hvort umrætt bólusetingalyf hafi ásættanlegt erindi og sé það niðurstaðan verði málið betur skoðað í ráðuneytinu . Í almennum heilsufarsupplýsingum um heilsufarsmál Í Bandaríkjunum sem má fá með einföldum hætti með því að fletta upp í tölvunni er skýrt og skilmerkilega frá því sagt, að öllum Bandaríkjamönnum 60 ára og eldri sé eindregið ráðlagt að fá bólusetningu gegn ristli eins og við fengum – nákvæmlga eins og sagt er á á Kýpur. Hvort Bandaríkjamenn fá bóluefnið án sérstaks kostnaðar – eins og á Kýpur – eða fyrir 240 þús. kr á hjón – eins og á Íslandi – veit ég ekki.

Eitthvað gagn af ESB?

Merkilegt þótt mér hins vegar að á Kýpur, sem ég þekkti nú nokkuð vel til og þar sem læknishjálp var ekki í boði fyrir 10-12 árum nema sjúklingur borgaði nánast allt sjálfur – var nú komin heilsugæsla eins og ég ólst upp við þar sem sérhver fjölskylda hafði heimilslækni og heimilislæknirinn var umboðsmaður fjölskyldunnar í hinu flókna heilbrigðiskerfi og hélt samhæfða skrá um allt, sem fyrir fjölskyldufólkið hefði verið gert í kerfinu og hver árangurinn hefði orðið. Að slíkt heimilislæknakerfi væri orðið til á Kýpur sem löngu er hætt að vera til á Íslandi – nema sem tylliástæða. Þar sem Guðlaugur Þór, þáverandi heilbrigðisráðherra, “leysti” vandamálið með því að ákvarða að allir læknar, sem störfuðu á heilsugæslustöðvum,’ skyldu taka að sér að vera heimilislæknar fyrir alla þá sjúklinga, sem skráðir væri á heilsugæslustöðvar. Hver skyldi þá undrast þó það geti tekið þrjár til fjórar vikur að fá samtal við heimilislækni “sinn” til þess einfalda verks að fá vottorð fyrir sjóngetu til þess að endurnýja ökuskýrteini sitt – sem hver og einn, sem orðinn er í röð elstu borgara þarf að gera allt niður í einu sinnu á ári. Þegar ég spurði: Hvers vegna breyttist þetta svona á Kýputr? Fékk ég einfalt svar: Við gengum í Evrópusambandið. Þá var þessu breytt!

Höfundur er fyrrverandi heilbrigðisráðherra.