Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar 31. júlí 2025 07:02 Framkvæmdir við Hvammsvirkjun hafa nú staðið í marga mánuði, þótt virkjanaleyfið hafi verið fellt úr gildi með dómi Hæstaréttar. Virkjunin er ólögleg. Samt er sprengt og grafið, ýtt og mokað við Þjórsá, alla daga vikunnar eins og enginn dómur hafi fallið. Við Þjórsá er fallegt þessa dagana og landslagið upp á sitt besta, þótt haugar hrúgist upp á bökkunum undir vélagný. Heimahagar okkar og náttúran eru að breytast á ógnarhraða. Framkvæmdaleyfi var kært og úrskurðarnefnd umhverfismála skoðar kæruna. Á meðan stækkar virkjanasvæðið og raskið vegna framkvæmda við óleyfisvirkjun sést orðið langt að. Forstjóri Landsvirkjunar birtir grein eftir grein í fjölmiðlum, þar sem hann hrósar sjálfum sér en áfellist aðra fyrir mistök sem snúist um formsatriði, en efnislega sé undirbúningur Hvammsvirkjunar hafinn yfir vafa. Hann segir Alþingi hafa samþykkt lög óvart, kerfið verið of flókið, stofnanir ekki talað saman og Orkustofnun hafi gefið leyfi of seint. Aldrei minnist forstjórinn á að Landsvirkjun sjálf gæti hafa gert mistök. Hann virðist ekki heldur vita að 12 landeigendur og heimamenn við Þjórsá unnu málið í Hæstarétti. Þeir höfðuðu það ekki vegna formsatriða. Eins og heimilisofbeldi Forstjóri Landsvirkjunar hefur árum saman talað eins og ekkert tjón sé af stórvirkjun í byggð og engin andstaða sé við hana heldur. Það er þöggun og pólitík og ríkisforstjóri sem tekur sér hlutverk stjórnmálamannsins. Mjög ótraustvekjandi er líka að maður sem starfar í umboði þjóðar tali niður Hæstaréttardóm, vitandi að virkjunin skemmir vatn, land, lífríki, laxastofn og hefur fyrir löngu valdið óbætanlegu tjóni á samfélaginu við Þjórsá. Forstjórinn snýr blinda auganu að því, enda með Hvammsvirkjunarþráhyggju, sama hve oft er slegið á puttana á honum.. Landsvirkjun er að knýja í gegn stórvirkjun án leyfa, þegar fullreynt er að ná sáttum við nærsamfélagið. Ef það var þá einhverntímann reynt – því alltaf var áherslan á ímyndasmíð, þöggun, fegrun og hliðrun upplýsinga sem gerir að þeir sem ekkert þekkja til sjá fyrir sér indælis rennslisvirkjun, með glöðum löxum skoppandi um fiskvegi og mikla farsæld sveita í frábærum orkuskiptum. Heimamenn upplifa hinsvegar að fallega sveitin þeirra er orðin iðnaðarsvæði. Forstjórinn blæs á það, enda hefur hann aldrei séð neitt kvikt við Þjórsá, nema sitt fólk og oddvitann. Aðferðin minnir á hvernig heimilisofbeldi er þaggað niður. Ekkert er að, húsbóndinn segir fjölskylduna hamingjusama og sjáist áverkar á konu eða börnum, þá gengu þau óvart á hurð. Sókn er kannski besta vörnin, þegar skákað er í skjóli virkjanabrjálaðs Alþingis. En að svara ekki og þykjast ekki sjá ábendingar um gallaða stórframkvæmd sem gjörbreytir náttúrunni og aðstæðum fólks er valdníðsla. Áfellisdómur yfir Alþingi, segir forstjórinn, af því lög landsins hugnast honum ekki. En er það ekki áfellisdómur yfir Landsvirkjun að hún taki þátt í því að þvinga í gegn ólöglega framkvæmd í stað þess að bíða eftir að ný lög taki gildi eins og venja er í réttarríki? Ólík svör Orkustofnunar og Landsvirkjunar Það er rétt hjá forstjóranum að af Hvammsvirkjun hefur hlotist tjón, efnahagslegt og samfélagslegt. Mikið og ónauðsynlegt. Ábyrgð Landsvirkjunar á því hlýtur einhvern tímann að verða til umræðu. Því það var Landsvirkjun en enginn annar sem stofnaði til rándýrra framkvæmda sem ekki stóðust lög. Sjálfskoðun væri nær en að leika fórnarlamb og bera alla aðra sökum. Þegar Hæstaréttardómur var kveðinn upp um ólögmæti Hvammsvirkjunar, svaraði forstjóri Orkustofnunar spurningum um dóminn eins og eðlilegur embættismaður. Vinna þyrfti gögn málsins og bera saman við ný lög áður en virkjanaleyfi yrði gefið út. Hann sagðist ekki ekki geta svarað fyrir það hvort ráðast þyrfti í breytingar á umfangi virkjunarinnar af umhverfisverndarástæðum. Þetta er svar embættismanns sem ætlar að vinna mál á grundvelli gagna og laga. Forstjóri Landsvirkjunar og orkumálaráðherra þurftu hinsvegar engin gögn og gátu talað niður Hæstaréttardóminn um leið og hann féll. Það hefði einhvern tímann verið talið valda vanhæfi. Stöndum upp og verjum lýðræðið og náttúruna Staða átakanna um virkjun í byggð við Þjórsá hefur í sumar náð að verða samfélagslega hættuleg. Að baki eru mörg ár þar sem Landsvirkjun, ríkið í ríkinu, hefur farið sínu fram. Með síðustu úrskurðum og dómum er þetta orðið öllum ljóst. Þrýst var á Orkustofnun að gefa leyfi með hraði, sem svo ekki stóðst. Heimamenn og landeigendur sóttu rétt sinn á tveimur dómstigum og unnu, en það breytti engu. Svona umgengni um leikreglur samfélagsins er stórhættulegt fordæmi fyrir allar þær framkvæmdir sem framundan eru. Að byggja virkjun án virkjanaleyfis, með langsóttum skýringum á því að allt megi nema vinna ofan í árfarveginum, er eins hver annar fíflagangur sem misbýður allri rökhugsun. Nú þarf fólk að standa upp og verja náttúruna og lýðræðið, gegn embættismönnum og stjórnarherrum sem telja sig hafna yfir lög og reglur. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björg Eva Erlendsdóttir Deilur um Hvammsvirkjun Landsvirkjun Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Skoðun Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Sjá meira
Framkvæmdir við Hvammsvirkjun hafa nú staðið í marga mánuði, þótt virkjanaleyfið hafi verið fellt úr gildi með dómi Hæstaréttar. Virkjunin er ólögleg. Samt er sprengt og grafið, ýtt og mokað við Þjórsá, alla daga vikunnar eins og enginn dómur hafi fallið. Við Þjórsá er fallegt þessa dagana og landslagið upp á sitt besta, þótt haugar hrúgist upp á bökkunum undir vélagný. Heimahagar okkar og náttúran eru að breytast á ógnarhraða. Framkvæmdaleyfi var kært og úrskurðarnefnd umhverfismála skoðar kæruna. Á meðan stækkar virkjanasvæðið og raskið vegna framkvæmda við óleyfisvirkjun sést orðið langt að. Forstjóri Landsvirkjunar birtir grein eftir grein í fjölmiðlum, þar sem hann hrósar sjálfum sér en áfellist aðra fyrir mistök sem snúist um formsatriði, en efnislega sé undirbúningur Hvammsvirkjunar hafinn yfir vafa. Hann segir Alþingi hafa samþykkt lög óvart, kerfið verið of flókið, stofnanir ekki talað saman og Orkustofnun hafi gefið leyfi of seint. Aldrei minnist forstjórinn á að Landsvirkjun sjálf gæti hafa gert mistök. Hann virðist ekki heldur vita að 12 landeigendur og heimamenn við Þjórsá unnu málið í Hæstarétti. Þeir höfðuðu það ekki vegna formsatriða. Eins og heimilisofbeldi Forstjóri Landsvirkjunar hefur árum saman talað eins og ekkert tjón sé af stórvirkjun í byggð og engin andstaða sé við hana heldur. Það er þöggun og pólitík og ríkisforstjóri sem tekur sér hlutverk stjórnmálamannsins. Mjög ótraustvekjandi er líka að maður sem starfar í umboði þjóðar tali niður Hæstaréttardóm, vitandi að virkjunin skemmir vatn, land, lífríki, laxastofn og hefur fyrir löngu valdið óbætanlegu tjóni á samfélaginu við Þjórsá. Forstjórinn snýr blinda auganu að því, enda með Hvammsvirkjunarþráhyggju, sama hve oft er slegið á puttana á honum.. Landsvirkjun er að knýja í gegn stórvirkjun án leyfa, þegar fullreynt er að ná sáttum við nærsamfélagið. Ef það var þá einhverntímann reynt – því alltaf var áherslan á ímyndasmíð, þöggun, fegrun og hliðrun upplýsinga sem gerir að þeir sem ekkert þekkja til sjá fyrir sér indælis rennslisvirkjun, með glöðum löxum skoppandi um fiskvegi og mikla farsæld sveita í frábærum orkuskiptum. Heimamenn upplifa hinsvegar að fallega sveitin þeirra er orðin iðnaðarsvæði. Forstjórinn blæs á það, enda hefur hann aldrei séð neitt kvikt við Þjórsá, nema sitt fólk og oddvitann. Aðferðin minnir á hvernig heimilisofbeldi er þaggað niður. Ekkert er að, húsbóndinn segir fjölskylduna hamingjusama og sjáist áverkar á konu eða börnum, þá gengu þau óvart á hurð. Sókn er kannski besta vörnin, þegar skákað er í skjóli virkjanabrjálaðs Alþingis. En að svara ekki og þykjast ekki sjá ábendingar um gallaða stórframkvæmd sem gjörbreytir náttúrunni og aðstæðum fólks er valdníðsla. Áfellisdómur yfir Alþingi, segir forstjórinn, af því lög landsins hugnast honum ekki. En er það ekki áfellisdómur yfir Landsvirkjun að hún taki þátt í því að þvinga í gegn ólöglega framkvæmd í stað þess að bíða eftir að ný lög taki gildi eins og venja er í réttarríki? Ólík svör Orkustofnunar og Landsvirkjunar Það er rétt hjá forstjóranum að af Hvammsvirkjun hefur hlotist tjón, efnahagslegt og samfélagslegt. Mikið og ónauðsynlegt. Ábyrgð Landsvirkjunar á því hlýtur einhvern tímann að verða til umræðu. Því það var Landsvirkjun en enginn annar sem stofnaði til rándýrra framkvæmda sem ekki stóðust lög. Sjálfskoðun væri nær en að leika fórnarlamb og bera alla aðra sökum. Þegar Hæstaréttardómur var kveðinn upp um ólögmæti Hvammsvirkjunar, svaraði forstjóri Orkustofnunar spurningum um dóminn eins og eðlilegur embættismaður. Vinna þyrfti gögn málsins og bera saman við ný lög áður en virkjanaleyfi yrði gefið út. Hann sagðist ekki ekki geta svarað fyrir það hvort ráðast þyrfti í breytingar á umfangi virkjunarinnar af umhverfisverndarástæðum. Þetta er svar embættismanns sem ætlar að vinna mál á grundvelli gagna og laga. Forstjóri Landsvirkjunar og orkumálaráðherra þurftu hinsvegar engin gögn og gátu talað niður Hæstaréttardóminn um leið og hann féll. Það hefði einhvern tímann verið talið valda vanhæfi. Stöndum upp og verjum lýðræðið og náttúruna Staða átakanna um virkjun í byggð við Þjórsá hefur í sumar náð að verða samfélagslega hættuleg. Að baki eru mörg ár þar sem Landsvirkjun, ríkið í ríkinu, hefur farið sínu fram. Með síðustu úrskurðum og dómum er þetta orðið öllum ljóst. Þrýst var á Orkustofnun að gefa leyfi með hraði, sem svo ekki stóðst. Heimamenn og landeigendur sóttu rétt sinn á tveimur dómstigum og unnu, en það breytti engu. Svona umgengni um leikreglur samfélagsins er stórhættulegt fordæmi fyrir allar þær framkvæmdir sem framundan eru. Að byggja virkjun án virkjanaleyfis, með langsóttum skýringum á því að allt megi nema vinna ofan í árfarveginum, er eins hver annar fíflagangur sem misbýður allri rökhugsun. Nú þarf fólk að standa upp og verja náttúruna og lýðræðið, gegn embættismönnum og stjórnarherrum sem telja sig hafna yfir lög og reglur. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun