Úthlutun Matvælasjóðs Fjóla Einarsdóttir skrifar 14. júní 2025 10:00 Ég sem fædd og alin upp á Íslandi hef skilning á því að fiskurinn í sjónum kringum Íslandsstrendur var og er okkar auðlind. Ég sem bóndadóttir úr afskekktum en guðdómlega fallegum dal í Skagafirði skil sjálfbærni, nýtni og hversu mikilvægur búskapur hefur verið og er íslensku þjóðinni. Ég skil líka kvótakerfið. Ég skil háskólaumhverfið, bæði sem nemandi, kennari og starfsmaður á háskólaskrifstofu. Mest af öllu skil ég samt stöðu þeirra sem minnst mega sín í samfélaginu því ég hef alla mína starfsævi unnið með og fyrir fólk sem þarf á okkur að halda sem samfélagi – á neyðartímum, í virkni og aðlögun fólks frá stríðshrjáðum löndum. Ég hef rannsakað og búið í Afríku þar sem ég sjálf var ekki í “sápukúlu Afríku stjórnvalda eða ferðamanna” heldur lifði á meðal heimamanna og upplifði rafmagnsleysi, matar- og vatnsskort. 100 lítra vatnsgjöf í Afríku frá heimamönnum eftir átta daga vatnsleysi er stærsta gjöf sem ég hef fengið í lífinu. Vatnið er dýrmætt og hef ég borið vatn úr ísilögðum bæjarlæknum í ærnar þegar allt fraus í fjárhúsunum sem lítil stúlka í frosthörkum. Þið vitið sem þekkið og finnið örugglega enn fyrir kuldanum þegar vatnið sullaðist niður stígvélin og fraus þar meðan þið báruð hverja fötuna á eftir annarri í fjárhúsin. Ég hef lært og upplifað allskonar. Ég ber virðingu fyrir að fólk sé allskonar og hafi mismunandi áhugamál og þarfir. Fjölbreytni er mikilvæg til þess að samfélag virki sem best fyrir alla. Minnsta kosti. Það er margt sem ég skil en ég hef engan skilning á því að stórfyrirtæki með milljarða tekjur á mánuði sæki um styrki í samkeppnissjóði nýsköpunarfyrirtækja. Fyrir mér er það eins og að fjármálaráðherra myndi standa í röðinni hjá Fjölskylduhjálp að þiggja matargjöf. Sem hann myndi auðvitað aldrei gera og Fjölskylduhjálp myndi auðvitað ekki taka hann framfyrir röðina og rétta honum poka af nauðsynjum. Því þau eru að hjálpa þeim sem minnst mega sín. Þetta er samt að raungerast í okkar samfélagi þegar kemur að umsókn styrkja til hins opinbera og er ég bókstaflega í áfalli yfir því. Bæði vegna þess að stórfyrirtæki dirfist að fara í röðina og enn frekar yfir því að þau eru kölluð fram fyrir í röðinni. Ráðherrar skrifa undir styrki og veita þá. Þeir eru því ábyrgir á framkvæmd stjórnsýslunnar. Potturinn er víða brotinn og skarinn ofan af mjöllinni bráðinn en hér er ég að tala um Matvælasjóð Íslands með sína fjóru flokka og skökku tölfræði úthlutunar. Nú hef ég sjálf ekki greint alla flokka sjóðsins til hins ítrasta eftir seinustu úthlutun en vona að með þessum skrifum að einhver taki það að sér. Frumkvöðlar í matvælaframleiðslu lögðu á sig umsóknarskrif nú í ár sem eru svipaðar og BA ritgerðir háskólanna til þess að falast eftir einhverjum hluta af tæpum 500 milljónum sem Atvinnumálaráðuneytið var að úthluta þetta árið. Margir hefðu getað sleppt þessari vinnu því í krónum talið eru það stórfyrirtækin og Matís eða þau fyrirtæki sem eru í samstarfi við Matís sem taka flestu krónurnar úr sjóðnum. Látið ekki blekkjast yfir tölfræðinni sem fylgir úthlutuninni, horfið á krónurnar sem úthlutað er. Hjá Matvælasjóð eru fjórir flokkar: Báran (3 milljónir sem hægt er að sækja um), Afurð (þar sem hæsti styrkurinn er 30 milljónir), Keldan (rannsóknir þar sem hæsti styrkur er einnig 30 milljónir) og Fjársjóður (30 milljónir hæsti styrkur). Líkt og sést í fljótu bragði eru flokkarnir mismunandi og því ætti auðvitað að gera tölfræði fyrir hvern flokk um sig. Atvinnuvegaráðuneytið gerir aftur á móti heildar tölfræði fyrir alla þessa flokka til að fegra úthlutunina og þar sem flestir fá litla styrki úr Bárunni hljómar tölfræðin eins og ríkið sé að útdeila þessum styrkjum til litla mannsins sem er að berjast í sinni frumkvöðvla starfssemi. Það er þó alrangt kæru lesendur og þegar vel er rýnt sést firring sjóðsins í öllu sínu veldi. Já og okkar allra því þessi sjóður er sex ára gamall og mótmæli hafa verið lágvær og við sem þjóðfélag bara leyft þessu að fljóta svona. Sem er bagalegt fyrir litlu nýsköpunarfyrirtækin að horfa upp á. 24 verkefni sóttu um í mikilvægasta flokkinn hjá Matvælasjóð að mínu mati - Afurð. 18 verkefni fengu synjun eða 75% umsækjenda í þessum flokk. Úhlutað var 134.344.133 krónum til aðeins sex fyrirtækja – þar af 54,4 milljónum til tveggja stórfyrirtækja sem eru með marga milljarða á milli handanna ár hvert. Af þessum sex verkefnum sem hlutu náð afurðar flokksins þetta árið fóru 83,33 % styrkjanna til verkefna á höfuðborgarsvæðinu en aðeins eitt fyrirtæki á landsbyggðinni fékk styrk úr þessum flokk í ár eða Ísfélagið í Vestmannaeyjum. Sömu viku og Ísfélagið fékk styrk var það að frumsýna nokkurra milljarða króna skip svo styrkurinn var sennilega ekki hápunktur vikunnar. Hjá flestum af litlu fyrirtækjunum hefði vilyrði um styrk verið fagnaðarefni ársins og seinustu ára ef af því er að spyrja. Ég spyr mig ekki aðeins að því af hverju það hallar svona á landsbyggðina í afurðar flokknum þetta árið heldur af hverju fór svona stór hluti af fjármagni úr flokknum til stórfyrirtækja? 21 verkefni í flokki Bárunnar hjá Matvælasjóð fengu samtals 60.446.619 kr. eða rétt yfir þá upphæð sem tvö milljarða fyrirtæki fengu hjá Afurð þetta árið. Tölfræði sjóðsins er ekki í krónutölum um hvernig skiptingin var til nýstofnaða fyrirtækja, lítilla fyrirtækja, meðal stórra fyrirtækja, stórra fyrirtækja og stofnana. Þegar litið er á tölfræðina sem ráðuneytið setti út hljómar þetta ekki svona. Þar kemur fram að aðeins 3% stórfyrirtækja fengu styrk þetta árið en þá er verið að meina af öllum styrktum verkefnum sama hvaða upphæð verkefnið fékk. Tölfræðin sem þau færa okkur er svo skökk og það hallar á bæði landsbyggðina og litlu fyrirtækin þegar litið er í krónur. Krónur er það sem skiptir máli. Ef við viljum breytingar þurfum við að breyta þessu. Skömmin er auðvitað hjá Atvinnumálaráðuneytinu að millifæra krónurnar úr sjóðnum til risa fyrirtækjanna og mata ranga tölfræði í okkur en skömmin er einnig hjá stórfyrirtækjunum að taka aurana frá litlum nýsköpunarfyrirtækjum sem eru að berjast í bökkum á hávaxtatímum auralaus með aðeins hugsjón sína að vopni. Nú vonast ég til þess að samkeppnissjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki séu sjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki en ekki tækifæri fyrir fyrsta hlutafélag Íslands og fyrirtæki á sama kaliberi að soga fé til sín. Ráðherra ætti auðvitað ekki að skrifa undir og úthluta. Stjórnsýslan ætti auðvitað að vanda sig meira og fagráð að fá betri leiðbeiningar. Ráðherra viðreisnar er betri en þetta og fyrsta hlutafélag Íslands er betra en þetta. Hin stórfyrirtækin sem hafa tekið fé úr Matvælasjóð Íslands eru líka betri en þetta. Réttlætiskennd mín er margbrotin eftir þessa úthlutun Matvælasjóðs og nú þurfum við sem þjóð að rétta af vanda stjórnsýslunnar með ábendingum og aðhaldi. Ég er að benda á misferlið í kringum Matvælasjóð og vona að það stuðli að breytingum. Ég vona líka að þið sem eruð með verkefni sem var hafnað en ætlað er að skapi verðmæti til langs tíma haldið áfram þrátt fyrir þetta hreðjarspark sjóðsins í ár sem og seinustu ár. Það ætla ég minnsta kosti að gera. Höfundur er smáframleiðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjóla Einarsdóttir Matvælaframleiðsla Nýsköpun Mest lesið Halldór 26.07.2025 Halldór Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr Skoðun Skoðun Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Sjá meira
Ég sem fædd og alin upp á Íslandi hef skilning á því að fiskurinn í sjónum kringum Íslandsstrendur var og er okkar auðlind. Ég sem bóndadóttir úr afskekktum en guðdómlega fallegum dal í Skagafirði skil sjálfbærni, nýtni og hversu mikilvægur búskapur hefur verið og er íslensku þjóðinni. Ég skil líka kvótakerfið. Ég skil háskólaumhverfið, bæði sem nemandi, kennari og starfsmaður á háskólaskrifstofu. Mest af öllu skil ég samt stöðu þeirra sem minnst mega sín í samfélaginu því ég hef alla mína starfsævi unnið með og fyrir fólk sem þarf á okkur að halda sem samfélagi – á neyðartímum, í virkni og aðlögun fólks frá stríðshrjáðum löndum. Ég hef rannsakað og búið í Afríku þar sem ég sjálf var ekki í “sápukúlu Afríku stjórnvalda eða ferðamanna” heldur lifði á meðal heimamanna og upplifði rafmagnsleysi, matar- og vatnsskort. 100 lítra vatnsgjöf í Afríku frá heimamönnum eftir átta daga vatnsleysi er stærsta gjöf sem ég hef fengið í lífinu. Vatnið er dýrmætt og hef ég borið vatn úr ísilögðum bæjarlæknum í ærnar þegar allt fraus í fjárhúsunum sem lítil stúlka í frosthörkum. Þið vitið sem þekkið og finnið örugglega enn fyrir kuldanum þegar vatnið sullaðist niður stígvélin og fraus þar meðan þið báruð hverja fötuna á eftir annarri í fjárhúsin. Ég hef lært og upplifað allskonar. Ég ber virðingu fyrir að fólk sé allskonar og hafi mismunandi áhugamál og þarfir. Fjölbreytni er mikilvæg til þess að samfélag virki sem best fyrir alla. Minnsta kosti. Það er margt sem ég skil en ég hef engan skilning á því að stórfyrirtæki með milljarða tekjur á mánuði sæki um styrki í samkeppnissjóði nýsköpunarfyrirtækja. Fyrir mér er það eins og að fjármálaráðherra myndi standa í röðinni hjá Fjölskylduhjálp að þiggja matargjöf. Sem hann myndi auðvitað aldrei gera og Fjölskylduhjálp myndi auðvitað ekki taka hann framfyrir röðina og rétta honum poka af nauðsynjum. Því þau eru að hjálpa þeim sem minnst mega sín. Þetta er samt að raungerast í okkar samfélagi þegar kemur að umsókn styrkja til hins opinbera og er ég bókstaflega í áfalli yfir því. Bæði vegna þess að stórfyrirtæki dirfist að fara í röðina og enn frekar yfir því að þau eru kölluð fram fyrir í röðinni. Ráðherrar skrifa undir styrki og veita þá. Þeir eru því ábyrgir á framkvæmd stjórnsýslunnar. Potturinn er víða brotinn og skarinn ofan af mjöllinni bráðinn en hér er ég að tala um Matvælasjóð Íslands með sína fjóru flokka og skökku tölfræði úthlutunar. Nú hef ég sjálf ekki greint alla flokka sjóðsins til hins ítrasta eftir seinustu úthlutun en vona að með þessum skrifum að einhver taki það að sér. Frumkvöðlar í matvælaframleiðslu lögðu á sig umsóknarskrif nú í ár sem eru svipaðar og BA ritgerðir háskólanna til þess að falast eftir einhverjum hluta af tæpum 500 milljónum sem Atvinnumálaráðuneytið var að úthluta þetta árið. Margir hefðu getað sleppt þessari vinnu því í krónum talið eru það stórfyrirtækin og Matís eða þau fyrirtæki sem eru í samstarfi við Matís sem taka flestu krónurnar úr sjóðnum. Látið ekki blekkjast yfir tölfræðinni sem fylgir úthlutuninni, horfið á krónurnar sem úthlutað er. Hjá Matvælasjóð eru fjórir flokkar: Báran (3 milljónir sem hægt er að sækja um), Afurð (þar sem hæsti styrkurinn er 30 milljónir), Keldan (rannsóknir þar sem hæsti styrkur er einnig 30 milljónir) og Fjársjóður (30 milljónir hæsti styrkur). Líkt og sést í fljótu bragði eru flokkarnir mismunandi og því ætti auðvitað að gera tölfræði fyrir hvern flokk um sig. Atvinnuvegaráðuneytið gerir aftur á móti heildar tölfræði fyrir alla þessa flokka til að fegra úthlutunina og þar sem flestir fá litla styrki úr Bárunni hljómar tölfræðin eins og ríkið sé að útdeila þessum styrkjum til litla mannsins sem er að berjast í sinni frumkvöðvla starfssemi. Það er þó alrangt kæru lesendur og þegar vel er rýnt sést firring sjóðsins í öllu sínu veldi. Já og okkar allra því þessi sjóður er sex ára gamall og mótmæli hafa verið lágvær og við sem þjóðfélag bara leyft þessu að fljóta svona. Sem er bagalegt fyrir litlu nýsköpunarfyrirtækin að horfa upp á. 24 verkefni sóttu um í mikilvægasta flokkinn hjá Matvælasjóð að mínu mati - Afurð. 18 verkefni fengu synjun eða 75% umsækjenda í þessum flokk. Úhlutað var 134.344.133 krónum til aðeins sex fyrirtækja – þar af 54,4 milljónum til tveggja stórfyrirtækja sem eru með marga milljarða á milli handanna ár hvert. Af þessum sex verkefnum sem hlutu náð afurðar flokksins þetta árið fóru 83,33 % styrkjanna til verkefna á höfuðborgarsvæðinu en aðeins eitt fyrirtæki á landsbyggðinni fékk styrk úr þessum flokk í ár eða Ísfélagið í Vestmannaeyjum. Sömu viku og Ísfélagið fékk styrk var það að frumsýna nokkurra milljarða króna skip svo styrkurinn var sennilega ekki hápunktur vikunnar. Hjá flestum af litlu fyrirtækjunum hefði vilyrði um styrk verið fagnaðarefni ársins og seinustu ára ef af því er að spyrja. Ég spyr mig ekki aðeins að því af hverju það hallar svona á landsbyggðina í afurðar flokknum þetta árið heldur af hverju fór svona stór hluti af fjármagni úr flokknum til stórfyrirtækja? 21 verkefni í flokki Bárunnar hjá Matvælasjóð fengu samtals 60.446.619 kr. eða rétt yfir þá upphæð sem tvö milljarða fyrirtæki fengu hjá Afurð þetta árið. Tölfræði sjóðsins er ekki í krónutölum um hvernig skiptingin var til nýstofnaða fyrirtækja, lítilla fyrirtækja, meðal stórra fyrirtækja, stórra fyrirtækja og stofnana. Þegar litið er á tölfræðina sem ráðuneytið setti út hljómar þetta ekki svona. Þar kemur fram að aðeins 3% stórfyrirtækja fengu styrk þetta árið en þá er verið að meina af öllum styrktum verkefnum sama hvaða upphæð verkefnið fékk. Tölfræðin sem þau færa okkur er svo skökk og það hallar á bæði landsbyggðina og litlu fyrirtækin þegar litið er í krónur. Krónur er það sem skiptir máli. Ef við viljum breytingar þurfum við að breyta þessu. Skömmin er auðvitað hjá Atvinnumálaráðuneytinu að millifæra krónurnar úr sjóðnum til risa fyrirtækjanna og mata ranga tölfræði í okkur en skömmin er einnig hjá stórfyrirtækjunum að taka aurana frá litlum nýsköpunarfyrirtækjum sem eru að berjast í bökkum á hávaxtatímum auralaus með aðeins hugsjón sína að vopni. Nú vonast ég til þess að samkeppnissjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki séu sjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki en ekki tækifæri fyrir fyrsta hlutafélag Íslands og fyrirtæki á sama kaliberi að soga fé til sín. Ráðherra ætti auðvitað ekki að skrifa undir og úthluta. Stjórnsýslan ætti auðvitað að vanda sig meira og fagráð að fá betri leiðbeiningar. Ráðherra viðreisnar er betri en þetta og fyrsta hlutafélag Íslands er betra en þetta. Hin stórfyrirtækin sem hafa tekið fé úr Matvælasjóð Íslands eru líka betri en þetta. Réttlætiskennd mín er margbrotin eftir þessa úthlutun Matvælasjóðs og nú þurfum við sem þjóð að rétta af vanda stjórnsýslunnar með ábendingum og aðhaldi. Ég er að benda á misferlið í kringum Matvælasjóð og vona að það stuðli að breytingum. Ég vona líka að þið sem eruð með verkefni sem var hafnað en ætlað er að skapi verðmæti til langs tíma haldið áfram þrátt fyrir þetta hreðjarspark sjóðsins í ár sem og seinustu ár. Það ætla ég minnsta kosti að gera. Höfundur er smáframleiðandi.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun