Mesta mýtan að fólkið sé grimmt og dóna­legt

Katla, sem var að ljúka við prógrammið, var sömuleiðis ein af þremur þátttakendum hjá Sundance sem hlaut styrk til að þróa kvikmyndaverkefni. 

Hversdagsleikinn farinn að bitna á ástríðunni

Katla er trúlofuð Gunnari Erni Arnórssyni sem starfar sömuleiðis í kvikmyndagerð. Hún starfaði í nokkur ár á auglýsingaskrifstofu heima á Íslandi og segist hafa verið furðu lengi búsett á Íslandi miðað við hana.

„Ég ólst upp mikið á flandri, var þarna orðin nokkuð óþolinmóð á hversdagsleikanum og fannst það bitna á ástríðu minni á kvikmyndagerð. Ég ákvað því að sækja um í meistaranám við Columbia Háskóla í New York, enda margir öflugir íslenskir kvikmyndagerðarmenn sem hafa klárað það nám, til þess að hafa spennandi markmið og neyða mig í ævintýri.

Sérstaklega þar sem 2020 var kóvid árið mikla og ég komin með frekar mikla innilokunarkennd. Eftir að ég komst inn árið 2021 þá flutti ég það sumar til New York og hef verið þar allar götur síðan.“

Þekkja kaffipöntunina utan að

Daglegt líf er margvíslegt hjá Kötlu en hún er orðin háð löngum göngutúrum um borgina sem heldur henni í góðri tengingu við Ísland.

„Ég geng um 150 blokkir, frá mínu hverfi í Washington Hæðum, niður Riverside garðinn og að Trader Joe’s á 77 stræti á efri vestursíðu Manhattan sem er uppáhalds hverfið mitt og svo til baka.

Þann tíma nota ég til að tala við fólkið mitt heima á klakanum, þá aðallega unnusta minn og systur mína. Eftir þá D-vítamín og orkusprengju hoppa ég í kjörbúðina mína á horninu þar sem meistari Alex færir mér alltaf það nákvæmlega sama án þess að ég þurfi að yrða á hann annað en kurteisishjal um daginn og veginn en ég er furðulega vanaföst með cappuccino og beyglu,“ segir Katla kímin. 

Eftir þessa heilögu rútínu fer Katla að vinna að því að klippa kvikmyndir og annað sem er hennar atvinna og að því loknu fer hún að skrifa fyrir sjálfa sig.

„Þetta er frekar rólegt þannig lagað nema á miðvikudögum þar sem ég mæti upp í Columbia og kenni nemendum í grunnnámi handritsskrif sem er alltaf mjög líflegt og skemmtilegt. 

Ég vildi óska að ég gæti sagt að í daglegu lífi geri ég eitthvað meira töfrandi ofan á það en oftar en ekki endar kvöldið með að ég eldi mér sætar kartöflur og horfi á þátt í rólegheitunum.

Það kemur fyrir að ég fái dekur frá herbergisfélaga mínum með heima elduðum mat ásamt sumbli og slúðri í góðlæti.“

Tíunda áratugs grínþáttur á köflum

Heimilishaldið hjá Kötlu er vissulega líflegt.

„Núna bý ég með einni nánustu vinkonu minni, ótrúlega flottum spænskum leikstjóra og einni skemmtilegustu píu borgarinnar og kærasta hennar, sem er ótrúlega fyndinn og flottur penni í æðislegri hljómsveit.

Svo er einnig hér mjög einlægur og auðmjúkur leikari sem við lofaða fólkið fáum að lifa í gegnum þar sem hann á eitt dramatískasta og fyndnasta ástarlíf sem um getur. Síðast en ekki síst er svo hundurinn Francine. Þetta er því smá eins og tíunda áratugs grínþáttur á köflum.“

Katla hafði verið í Kvikmyndaskólanum og auglýsingabransanum áður en leiðin lá til New York.

„Ég man mér fannst fyrsta árið mitt í Columbia vera allt of auðvelt. Mér þótti okkur kenndar nokkuð augljósar kvikmyndareglur, gagnlegar þó, en áttaði mig á endanum á að það var í raun endurspeglun á sjálfa mig þar sem ég lét stjórnast af egóinu og hræðslu um að hafa ekki full tök á náminu.

Smám saman rann upp fyrir mér að ég átti heilmikið eftir ólært og gat ég þá loksins byrjað að nýta námið almennilega og njóta þess. Þessi síðustu ár hafa verið mér gríðarlega mikilvæg og hef ég þróast, vaxið og dafnað sem allt í senn leikstjóri og handritshöfundur og mikilvægast af öllu sem manneskja.“

Keppnisskapið mikill innblástur

Þessi tími í lífi Kötlu einkennist bæði af hæðum og lægðum. 

„Það þarf mikinn kjark til að fóta sig ein í borginni og tók það verulega á þrótt og styrk á köflum, en það að standa í fæturna og harka þetta áfram hefur gefið mér ótrúlega dýrmæt sambönd og vináttu við bæði samnemendur mína og marga kennara líka. 

Þar sem ég er með mikið keppnisskap þá hafa svona hæfileikaríkir og flottir samnemendur fyllt mig miklum innblæstri og eldmóði.“

Hún segir að fólkið úti hafi fyrst og fremst komið sér á óvart.

„Ein mesta mýtan um Nýju Jórvík er að fólk sé þar grimmt og dónalegt, það gæti ekki verið lengra frá sannleikanum. 

Í öllum hverfum sem ég hef búið í hef ég alltaf orðið partur af samfélaginu fljótt og þarf oft að reikna með miklum aukatíma í kaffi og beyglu röðinni þar sem miklum tíma er varið í vitsmunalegar samræður um lífið og tilveruna.

Eitt sem ég hef dálæti á að gera er að tylla mér ein á bar og lesa góða bók sem kveikir nánast alltaf á samtölum við ókunnuga um allt milli himins og jarðar þar sem fólk er mjög opið og talar fölskvalaust frá hjartanu.“

Katla hefur meðal annars lent í því að rekast á fólk sem hún hitti á bar nokkrum árum áður sem tekur á móti henni með bros á vör og hlýju faðmlagi.

Þau spyrja út í hluti sem ég man varla eftir að hafa rætt um. 

Það finnst mér svo magnað að upplifa þar sem þetta er átta milljón manna borg, á meðan Reykjavík hefur þróað með sér að mínu mati vissa tilgerð og jafnvel kvíða hvað varðar það að heilsa fólki.

Mér finnst ég oft rekast á einhvern sem á svo sannarlega að þekkja mann á förnum vegi og maður gæti allt eins verið ósýnileg. New York borg er ekki þannig, hún er ekki of svöl fyrir neitt heldur einungis einlæg, falleg og örugg.“

Með „frekar langa, tilgerðarlega titla“

Katla er sem stendur stödd í Utah á Sundance hátíðinni og er að þróa handrit sem hún kallar Að temja eldinn.

„Ég legg áherslu á að um er að ræða vinnutitli. Gunnari unnusta datt í hug um daginn „Og jörðin klofnar alelda“, sem ég fíla líka. Ég er oft með frekar langa tilgerðarlega titla eins og „Hvers óskar þú þér Benóný?“ og „Veður ræður akri, en vit syni“.

En þar fyrir utan þá er ég að leggja lokahönd á stuttmynd. Hún er fantasía með nokkuð grófu og ýktu ívafi og mjög úr karakter við flestar af mínum stuttmyndum og kannski stuttmyndaflóruna íslensku almennt.“

Myndin sem um ræðir ber heitið Embla og var að sögn Kötlu skotin á 16mm filmu af ræmu-snillingnum Konráði Kárasyni. Framleiðendur eru Jóna Gréta Hilmarsdóttir og unnusti Kötlu Gunnar Örn. 

„Myndin fjallar um mann sem býr til konu úr viði, smá í anda Pygmalion, og ég réði bestu vinkonu mína Öldu Valentínu Rós til að leika. Hún er ekki bara hæfileikarík og yndisleg heldur einnig dularfull og ægifögur.

Við tókum myndina upp í Búðardal og stóð þar upp úr að við brenndum hús upp til kaldra kola, með hjálp slökkviliðs Búðardals auðvitað, en það dýrmætasta var hvað fólkið sem kom að myndinni var yndislegt.

Þetta var ein besta kvikmyndasett reynsla sem ég hef átt stýrt af einum mýksta manni og besta aðstoðarleikstjóra sem um getur, Sigurði Erik ljósmyndara með meiru, og allt gert með yndislegu fólki með ótæmandi hæfileika.“

Verkefnið er nú komið djúpt í eftirvinnslu.

„Tónskáldið Sævar Jóhannsson sem ég vann með á síðustu mynd minni, Veður ræður akri, mætir aftur tvíefldur til leiks og í þetta sinn með töfra Maríu-Carmelu Raso að vopni sem meðhöfund. Ég er mjög spennt að klára og byrja að sýna á hátíðum.“

Með „allt niðrum sig“ á lokadegi skila

Hún segir að umsóknarferlið á Sundance hátíðina hafi verið strembið.

„Þetta voru margar ritgerðarspurningar þar sem maður þurfti að taka fram alla vinkla verkefnisins sem og tilfinningalegt og menningarlegt gildi þess. Einnig að senda ótal meðfylgjandi gögn með tilheyrandi vinnu. 

Þetta er auðveldara ef þú veist nákvæmlega hvaða sögu þú ert að segja og af hverju og þá sérstaklega ef þú gefur þér tíma til að gera þetta almennilega. 

Ég var hins vegar með allt niðrum mig og sótti um á lokadegi skila svo það var smá stress, en það fór sem betur fer allt vel.“

Hún segir að þetta hafi farið í gegnum nokkur holl. Í fyrstu detta um 75% umsækjenda út og rest er beðin um að senda handritið í fullri lengd.

„Eftir það beið maður og vonaði og að lokum fékk ég fundarboð. Það var æðislegur fundur en mér brá mjög því það voru svona sirka fimmtán manns mætt og þar á meðal sú sem rekur prógrammið. Það er ofurkonan Michelle Satter sem stýrir öllu af mikilli auðmýkt og styrk þó hún hefði missti húsið sitt í LA eldunum hræðilegu.“

Aðeins of örlát í sæluvímu

Eftir fundinn beið Katla svo í óvissu eftir að ákvörðun yrði tekin.

„Til allra lukku fékk ég fund þar sem mér var tilkynnt um að ég hefði verið tekin inn ásamt níu öðrum.

Ég var sannfærð um að síðasti fundurinn væri einhver staðreyndaskoðun eða eitthvað sem þau myndu hnýta í og var því titrandi af kvíða. Heppilega var unnusti minn í bænum og hann róaði mig niður og sótti handa mér kaffi frá besta Alex mínum.

Á þeim fundi voru töluvert færri en áður og mér var tilkynnt um leið að ég væri komin inn. 

Ég var auðvitað í sjokki og í raun varð ég bara steingerð. Svo lýstu þau fyrir mér því sem tæki við næst og reyndi ég mitt besta að þykjast hlusta, þakkaði fyrir mig og hoppaði svo öskrandi og æpandi í fangið á Gunnari. 

Þennan dag var á döfinni að kaupa jólagjafir fyrir heimferð til Íslands, svo ég var kannski aðeins of örlát fyrir veskið mitt sökum þessarar sæluvímu.“

Komin með einn besta hauk í horni sem finna má

Prógramið hjá Sundance fer fram uppi í fjöllum fyrir utan Park City í Utah fylki bandaríkjanna.

„Ég var í þessu að klára seinasta daginn og er því enn að melta allt en dagarnir voru langir og krefjandi en einnig virkilega nærandi. Við byrjuðum ávallt á góðum morgunverði og stuttri kvikmyndasýningu.

Svo hittum við þessa fimm daga ráðgjafa sem eru þaulreyndir handritshöfundar og leikstjórar sem höfðu lesið og rýnt í handritið mitt ítarlega.“ 

Ráðgjafarnir eru sannkallaðir reynsluboltar en er um að ræða handritshöfunda Queen’s Gambit, Guardians of the Galaxy, Quills, Logan, I am Sam og Savage Grace. 

„Það er mikill heiður að fá ótal klukkustundir af nákvæmum punktum og stórum spurningum frá þeim og þetta er fólk sem hefur unnið með öllum frá Aronofsky yfir í Larry David.“

Fyrir utan fundina var líka farið yfir bíómyndir og nákvæmar senur í þeim. 

„Við sóttum tíma um alls kyns viðfangsefni eins og hvernig má ná dýpri persónusköpun og byggja upp sterkari senur. Svo til að gera þetta enn betra er fólkið sem er með mér í þessu prógrammi yndislegt og ótrúlega hæfileikaríkt og hefur sannarlega haft mikil áhrif á mig.

Sundance styður svo við nemendur sína allan ferilinn sem er sturlað og fram undan eru ótal fundir og námskeið á vegum prógrammsins út næstu ár. 

Mér líður eins og ég sé komin með einn besta hauk í horni sem finna má og er enn nokkuð meyr að reyna að átta mig á þessu.“

Möguleg vettvangsferð í Himalajafjöllin

Það er mikið um að vera hjá Kötlu sem er nú að einbeita sér bæði að kennslu og handritaskrifum.

„Næst á dagskrá er svo að finna bæði íslenska og erlenda framleiðendur fyrir Að temja eldinn. Ég legg mikið upp úr því að finna rétta fólkið sem hefur metnað og ástríðu fyrir verkefninu sem og útsjónarsemi og þekkingu á hátíðarheiminum þar sem ég stefni för minni.

Galdurinn sem ég þarf svo að framkvæma er að ná að vinna bæði í sjálfri mér og því sem ég geri að atvinnu en núna er ég að klippa heimildarmynd fyrir framleiðslufyrirtækið RandomGood, um snjóhlébarða í Himalajafjöllum og liggur mögulega fyrir vettvangsferð þangað. 

Planið er því bara að halda sér við efnið og drukkna ekki.“

Aldrei verið hamingjusamari en hjartað leitar alltaf heim

Hún segir erfitt að sjá fyrir sér hvar hún svo endi á að búa.

„Ég elska borgina og ég hef aldrei verið hamingjusamari en ég er núna. En hjartað leitar vissulega alltaf heim. Ég held því að í mínum fullkomna heimi væri ég til í að vera hálfpartinn tví-stranda, það er suma mánuði hér heima í New York og aðra heima í Reykjavík.

Allar kvikmyndir sem ég skrifa eiga sér sögusvið á Íslandi svo í það minnsta mun ég alltaf halda heim í tökur, enda er kvikmyndasenan þar svo öflug og fólkið með því yndislegasta, duglegasta og nettasta sem fyrirfinnst.“

Stórborgarlífinu fylgja sömuleiðis ýmis skrýtin og skrautleg ævintýri.

„Ég er ábyggilega alltaf að lenda í einhverju fyndnu enda er ég frekar óheppin með orð og ævintýragjörn. Það steiktasta sem mér dettur í hug og er prenthæft er þegar ég kláraði mikilvæg drög af Að temja eldinn í fyrra.

Þá ákvað ég að gera vel við mig og fara í neglur. Þá svona sirka tuttugu mínútum eftir að ég mæti hristist öll stofan.

Hjartað mitt fór á milljón en engin kona á stofunni brást við svo ég kyngdi hræðslunni sannfærð um að ég væri að ímynda mér hluti. Mæti ég svo í hverfisbúðina þar sem allir voru að ræða jarðskjálftann stóra og þá áttaði ég á mig hvað hefði gerst. 

Stærsti jarðskjálfti síðan árið 1884 hafði skekið borgina með tilheyrandi látum. Þar sem sagan mín fjallar um jarðhræringar þá er ég viss um að ég hafi skrifað þennan skjálfta í tilveruna.“