Er leikskólinn ekki meira virði? Bryndís Björk Eyþórsdóttir skrifar 26. janúar 2025 12:01 Í dag erum við leikskólafólk að horfa upp á hnignun leikskólakerfisins í beinni útsendingu. Við getum lítið gert til að sporna við þessari þróun og það er sorglegt. Við syndum á móti straumnum og reynum að útskýra, reynum að fræða og reynum að réttlæta það að okkar nám og bakgrunnur skiptir máli! Þetta eru afar sorglegir tímar fyrir stétt leikskólakennara, sorglegt fyrir börnin og sorglegt fyrir fjölskyldurnar í landinu. Kennarar eru nú á leið í áframhaldandi verkfall ef ekki verður komist að samkomulagi á næstu dögum og samfélagið virðist skiptast í tvær fylkingar út frá því sem einkennir umræðuna um leikskólastigið. Þar er annars vegar hópurinn sem telur að í leikskólanum þarf nú bara að vera gott fólk. Hlýtt fólk sem gefur góð knús. Sem betur fer er þó enn hópur sem gerir kröfur, kröfur um gæði náms börnunum og fjölskyldunum til heilla. En af hverju er þetta svona mikilvægt? Hvað er það sem við erum að gera sem er svona mikilvægt? Í stuttu innleggi sem þessu er ekki hægt að ná til allra anganna en ég er búin að vera í marga daga að sjóða saman þessa litlu setningu: „Sá sem fær öll þau tól sem fræðin bjóða upp á í námi í frumbernsku fær aukin tækifæri í lífinu“. Þetta er svona einfalt. Nám snýst um að ná fram því sem þú átt inni, því sem þú átt til. Stundum þarf að framkalla það, stundum kemur það af sjálfu sér. Stundum þarf ofurlítið til að kveikja á einhverju sem annars hefði verið falið um aldur og ævi. Þetta eru nánast eins og töfrabrögð. Rétt viðbrögð fagfólks eru gulls ígildi fyrir einstaklingana og samfélagið allt. Hér mætti fjalla um börn af erlendum uppruna sérstaklega, um að gefa þeim aukna möguleika – bara ef þau fengju sama forskot tungumálalega séð og íslensk börn. Til þess þarf fagfólk, það er svo einfalt. Við viljum grípa inn í sem fyrst. Við viljum koma auga á og sjá það sem má þjálfa sem fyrst til heilla fyrir einstaklinginn út lífið. Við viljum gæta þess að hver og einn einstaklingur verði besta útgáfan af sjálfum sér. Það er svo ótrúlega margt hægt að gera og vinna með þegar börn eru á leikskólaaldri, taugakerfið er enn að mótast og við getum með réttum aðferðum endurforritað kerfið. Ekki til að búa til gallalausa einstaklinga heldur til að auðvelda einstaklingum nám í framtíðinni, þjálfa seiglu og trú á eigin getu. Það er ekki nóg að vera góður, hlýr og gefa góð knús. Það er vissulega mikilvægt en við þurfum réttu blönduna í „starfsmanna-kokteilinn“ til að hann bragðist vel og hafi þau áhrif sem við viljum hverju sinni. Samkvæmt íslenskum lögum eiga leikskólakennarar að vera í hlutfallinu 2/3 í leikskólum landsins. Svo er ekki og fer versnandi með hverju árinu. Við erum í raun og veru að brjóta lög á hverjum einasta degi. Leikskólar standa misvel hvað varðar menntun síns starfsfólks og leikskólar í Reykjavík státa sig af hlutfallinu ¼ stöðugildum með leikskólakennurum. Þess má geta að starf leikskólaliða er sömuleiðis gríðarlega mikilvægt og styður við faglegt nám í leikskólum en sú starfsstétt vex ekki á trjánum heldur. Það er staðreynd að leikskólakennarastéttin er deyjandi stétt og í staðinn virðist „trendið“ vera að það sé rosalega sniðugt að nýta leikskólann sem starfsstað fyrir fólk sem er að læra íslensku. Það er staðan í dag. Umsóknir um störf í leikskóla landsins eru fullar af fólki sem vill vinna í leikskóla til að læra íslensku. Gott og vel, það má alveg með en það gefur auga leið að við getum ekki fyllt leikskólana af erlendu ómenntuðu starfsfólki sem talar ekki íslensku. Hvert erum við kominn? Í stöðu sem þessari flýr það fagfólk sem fyrir er. Það getur ekki meir. Það getur ekki haldið áfram eins og hamstur í hjóli að reyna að gera sitt besta en gerir svo lítið annað en að segja öðru fólki til, útskýra og reyna sem best það getur að búa til faglegt námsumhverfi fyrir gullmolana okkar í leikskólanum. Fyrir nokkrum árum þýddi ég þetta ljóð eftir norska konu sem heitir Janne Terese Gausel og er leikskólakennari í Noregi. Ljóðið birti hún árið 2018 með grein sem hún birti á vefsíðunni barnahage.no. Inn í leikskólana viljum við fólkið sem brennur fyrir börnin og þeirra þörfum. Þeir starfsmenn leikskóla sem sjá sjálfan sig í síðara ljóðinu þurfa líklega að huga að því að leita sér að annarri vinnu. Það skiptir máli að vera til staðar í alvörunni – ekki bara í rýminu. Ljóðið Orkan geislar, ég hoppa og hlæ. Þú ert til staðar fyrir mig þegar ég meiddi fæ. Þú lyftir mér upp og gefur mér knús. Þú ert í huga mínum þegar ég er komin heim í mömmu og pabba hús. Þú leikur við mig og gerir mér gott. Þú lest og spilar og mér finnst þú flott. Þú þurrkar tárin og talar við mig – það er þitt fag. Þú fyllir dagana mína af hlátri og syngur lag. Við berjumst við ljón, nornir og tröll. Við förum í sjóræningjaleik og hlæjum öll. En umfram allt ertu besti fullorðins-vinur minn. Ég hlakka til að morgun – því í leikskólanum ÞIG ég finn. Hinn hlutinn: Þú sérð mig ekki, þú ert hátt uppi í geim. Þú ert fullorðinn og ég vil fara heim. Þú heyrir ekki í mér – þú hefur svo mikið að gera. Þú þarft að gera aðra hluti en með mér að vera. Þú ert hér en samt svo lúinn. Þú biður mig að taka saman og segir: „Ertu ekki búinn?“ Það er brjálað að gera og þú lest ekki í bók. Ég get ekki lesið sjálf þessa bók sem ég tók. Viltu spila við mig? Þú andvarpar og segir „jæja“. Ég finn það á mér – öldunum er ekki að lægja. Ég sé þig. Ég heyri í þér. Ég finn hvernig þér líður. Ég vildi bara að þú sæir mig – æ það líður bara og bíður. Ætli vandamálið sé kannski að það góða fólk sem brennur fyrir þörfum barna, menntun og gæði náms treysti sér ekki inn í þá ringulreið sem nú einkennir starf í leikskólum? Getur verið að launin séu ekki eftirsóknarverð í samanburði við önnur störf á markaði? Getur jafnvel verið að fagfólkið í leikskólanum sé að tapa gleðinni? Ég bið ykkur um að tala um þetta og standa með kennurum og ekki gleyma að leikskólastigið er alveg jafn mikilvægt og hin skólastigin. Við leggjum grunninn og getum með réttum aðferðum gert gæfumuninn. Höfundur er aðstoðarleikskólastjóri í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikskólar Kennaraverkfall 2024-25 Skóla- og menntamál Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Í dag erum við leikskólafólk að horfa upp á hnignun leikskólakerfisins í beinni útsendingu. Við getum lítið gert til að sporna við þessari þróun og það er sorglegt. Við syndum á móti straumnum og reynum að útskýra, reynum að fræða og reynum að réttlæta það að okkar nám og bakgrunnur skiptir máli! Þetta eru afar sorglegir tímar fyrir stétt leikskólakennara, sorglegt fyrir börnin og sorglegt fyrir fjölskyldurnar í landinu. Kennarar eru nú á leið í áframhaldandi verkfall ef ekki verður komist að samkomulagi á næstu dögum og samfélagið virðist skiptast í tvær fylkingar út frá því sem einkennir umræðuna um leikskólastigið. Þar er annars vegar hópurinn sem telur að í leikskólanum þarf nú bara að vera gott fólk. Hlýtt fólk sem gefur góð knús. Sem betur fer er þó enn hópur sem gerir kröfur, kröfur um gæði náms börnunum og fjölskyldunum til heilla. En af hverju er þetta svona mikilvægt? Hvað er það sem við erum að gera sem er svona mikilvægt? Í stuttu innleggi sem þessu er ekki hægt að ná til allra anganna en ég er búin að vera í marga daga að sjóða saman þessa litlu setningu: „Sá sem fær öll þau tól sem fræðin bjóða upp á í námi í frumbernsku fær aukin tækifæri í lífinu“. Þetta er svona einfalt. Nám snýst um að ná fram því sem þú átt inni, því sem þú átt til. Stundum þarf að framkalla það, stundum kemur það af sjálfu sér. Stundum þarf ofurlítið til að kveikja á einhverju sem annars hefði verið falið um aldur og ævi. Þetta eru nánast eins og töfrabrögð. Rétt viðbrögð fagfólks eru gulls ígildi fyrir einstaklingana og samfélagið allt. Hér mætti fjalla um börn af erlendum uppruna sérstaklega, um að gefa þeim aukna möguleika – bara ef þau fengju sama forskot tungumálalega séð og íslensk börn. Til þess þarf fagfólk, það er svo einfalt. Við viljum grípa inn í sem fyrst. Við viljum koma auga á og sjá það sem má þjálfa sem fyrst til heilla fyrir einstaklinginn út lífið. Við viljum gæta þess að hver og einn einstaklingur verði besta útgáfan af sjálfum sér. Það er svo ótrúlega margt hægt að gera og vinna með þegar börn eru á leikskólaaldri, taugakerfið er enn að mótast og við getum með réttum aðferðum endurforritað kerfið. Ekki til að búa til gallalausa einstaklinga heldur til að auðvelda einstaklingum nám í framtíðinni, þjálfa seiglu og trú á eigin getu. Það er ekki nóg að vera góður, hlýr og gefa góð knús. Það er vissulega mikilvægt en við þurfum réttu blönduna í „starfsmanna-kokteilinn“ til að hann bragðist vel og hafi þau áhrif sem við viljum hverju sinni. Samkvæmt íslenskum lögum eiga leikskólakennarar að vera í hlutfallinu 2/3 í leikskólum landsins. Svo er ekki og fer versnandi með hverju árinu. Við erum í raun og veru að brjóta lög á hverjum einasta degi. Leikskólar standa misvel hvað varðar menntun síns starfsfólks og leikskólar í Reykjavík státa sig af hlutfallinu ¼ stöðugildum með leikskólakennurum. Þess má geta að starf leikskólaliða er sömuleiðis gríðarlega mikilvægt og styður við faglegt nám í leikskólum en sú starfsstétt vex ekki á trjánum heldur. Það er staðreynd að leikskólakennarastéttin er deyjandi stétt og í staðinn virðist „trendið“ vera að það sé rosalega sniðugt að nýta leikskólann sem starfsstað fyrir fólk sem er að læra íslensku. Það er staðan í dag. Umsóknir um störf í leikskóla landsins eru fullar af fólki sem vill vinna í leikskóla til að læra íslensku. Gott og vel, það má alveg með en það gefur auga leið að við getum ekki fyllt leikskólana af erlendu ómenntuðu starfsfólki sem talar ekki íslensku. Hvert erum við kominn? Í stöðu sem þessari flýr það fagfólk sem fyrir er. Það getur ekki meir. Það getur ekki haldið áfram eins og hamstur í hjóli að reyna að gera sitt besta en gerir svo lítið annað en að segja öðru fólki til, útskýra og reyna sem best það getur að búa til faglegt námsumhverfi fyrir gullmolana okkar í leikskólanum. Fyrir nokkrum árum þýddi ég þetta ljóð eftir norska konu sem heitir Janne Terese Gausel og er leikskólakennari í Noregi. Ljóðið birti hún árið 2018 með grein sem hún birti á vefsíðunni barnahage.no. Inn í leikskólana viljum við fólkið sem brennur fyrir börnin og þeirra þörfum. Þeir starfsmenn leikskóla sem sjá sjálfan sig í síðara ljóðinu þurfa líklega að huga að því að leita sér að annarri vinnu. Það skiptir máli að vera til staðar í alvörunni – ekki bara í rýminu. Ljóðið Orkan geislar, ég hoppa og hlæ. Þú ert til staðar fyrir mig þegar ég meiddi fæ. Þú lyftir mér upp og gefur mér knús. Þú ert í huga mínum þegar ég er komin heim í mömmu og pabba hús. Þú leikur við mig og gerir mér gott. Þú lest og spilar og mér finnst þú flott. Þú þurrkar tárin og talar við mig – það er þitt fag. Þú fyllir dagana mína af hlátri og syngur lag. Við berjumst við ljón, nornir og tröll. Við förum í sjóræningjaleik og hlæjum öll. En umfram allt ertu besti fullorðins-vinur minn. Ég hlakka til að morgun – því í leikskólanum ÞIG ég finn. Hinn hlutinn: Þú sérð mig ekki, þú ert hátt uppi í geim. Þú ert fullorðinn og ég vil fara heim. Þú heyrir ekki í mér – þú hefur svo mikið að gera. Þú þarft að gera aðra hluti en með mér að vera. Þú ert hér en samt svo lúinn. Þú biður mig að taka saman og segir: „Ertu ekki búinn?“ Það er brjálað að gera og þú lest ekki í bók. Ég get ekki lesið sjálf þessa bók sem ég tók. Viltu spila við mig? Þú andvarpar og segir „jæja“. Ég finn það á mér – öldunum er ekki að lægja. Ég sé þig. Ég heyri í þér. Ég finn hvernig þér líður. Ég vildi bara að þú sæir mig – æ það líður bara og bíður. Ætli vandamálið sé kannski að það góða fólk sem brennur fyrir þörfum barna, menntun og gæði náms treysti sér ekki inn í þá ringulreið sem nú einkennir starf í leikskólum? Getur verið að launin séu ekki eftirsóknarverð í samanburði við önnur störf á markaði? Getur jafnvel verið að fagfólkið í leikskólanum sé að tapa gleðinni? Ég bið ykkur um að tala um þetta og standa með kennurum og ekki gleyma að leikskólastigið er alveg jafn mikilvægt og hin skólastigin. Við leggjum grunninn og getum með réttum aðferðum gert gæfumuninn. Höfundur er aðstoðarleikskólastjóri í Reykjavík.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun