Forarpyttur fordómanna – forðumst hann! Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar 16. nóvember 2024 12:01 Fordómar eru eitt það ljótasta sem fylgir mannskepnunni og í skjóli þeirra hafa verið gerðir hlutir sem eru það skuggalegir að ekki verður farið nánar út í þá hér. Það sama mætti reyndar líka segja um þjóðernishyggju, sem er ,,tæki“ sem menn grípa til þegar hreyfa þarf við fólki með ákveðnum hætti og þá alveg sérstaklega í pólitískum tilgangi. Það líður að kosningum, ,,aðventukosningunum“, en daginn eftir kjördag, 1.des (og fyrsta sunnudag aðventu) verður haldið upp á fullveldi Íslands, en þá verða 106 ár frá því að landið fékk fullveldi árið 1918. Lokasprettur kosningabaráttunnar nálgast og fjölmiðlar fullir af pólitík. Mögulega má færa rök fyrir því að þeir sem hingað komu fyrstir í kringum 870 e.k. hafi að einhverju leyti verið ,,pólitískir flóttamenn“. Sagan segir okkur að hluti þeirra sem hingað komu hafi ef til vill verið að flýja innanlandsspennu og átök í Noregi í stjórnartíð Haraldar hárfagra, þá konungur Noregs. Það má því segja Ísland hafi byggst upp af innflytjendum, en okkur er sagt að þegar fyrstu menn komu hingað hafi hér ekkert verið, bara tómur kletturinn. Öðruvísi en t.d. í N-Ameríku, þar sem fjöldi indíána var fyrir þegar hvíti maðurinn kom þangað fyrir alvöru í byrjun 17.aldar og tók sér fasta búsetu (gleymum þó ekki víkingum, Íslendingum, um árið 1000, sem fóru þangað, en fóru svo aftur til baka). Mikil fjölgun Á undanförnum árum hefur Íslendingum fjölgað mikið, árið 2015 vorum við 323.000, í dag erum við um 389.000, fjölgun upp á 56.000 manns, samkvæmt vef Hagstofunnar. Þetta er að stærstum hluta innflytjendur og fólk af erlendu bergi brotið, því fæðingartíðni hér á landi er nú sú lægsta sem mælst hefur frá upphafi mælinga um miðja 19.öld. Í fyrra var hún 1,59 barn pr. konu, en árið 2000 var hún 2.1 barn. Þetta er áhyggjuefni, því fæðingartíðnin þarf að vera um 2.0 pr. konu til að viðhalda fólksfjölda, þarf því að vera hærri til að fjölgun eigi sér stað. Innrás Rússa lykilatriði Ástæður fjölgunar íbúa hérlendis eru að hluta til hin tilhæfulausa innrás Rússa í Úkraínu og slæmt mannúðarástand í Venesúela. Þetta eru lykilþættir. Annars er mest um að ræða fólk sem kemur hingað í skjóli EES-samningsins, meðal annars til að leita sér að vinnu. Sem flestir reyndar fá. Á móti mega Íslendingar gera það sama í öllum 27 aðildarríkjum ESB. Þetta virkar nefnilega í báðar áttir. Þróunin á þessu ári bendir til þess að hlutfallið á milli aðfluttra og brottfluttra verði nokkurn veginn jafnt hér á landi, en nýlega birtist þó frétt í Morgunblaðinu þess efnis að á fyrstu níu mánuðum ársins hefðu fleiri flutt frá landinu en til Íslands. Síðan segir orðrétt: ,,Að óbreyttu stefnir í að þetta verði 18. árið á öldinni þar sem fleiri íslenskir ríkisborgarar flytja frá landinu en til þess“ (Mbl.is, 13.11 2024). Samkvæmt nýjustu tölum Hagstofunnar er fólk af erlendu bergi brotið nú um 17.3% af heildarmannfjöldanum, um 68.000 af tæplega 389.000. Evrópa í heild sinni hefur undanfarin ár verið að taka við miklum fjölda af stríðshrjáðu fólki frá Úkraínu og fólki sem hefur verið að flýja kúgun, loftslagsbreytingar og harðræði víða í heiminum. Þá hafa milljónir streymt til Bandaríkjanna og endurspeglast það í umræðunni þar um þessi mál. Talað er um veggi og múra, brottrekstur og já það sem kalla má nauðungaflutninga. Enginn veit hvernig það mun ganga eða hver kostnaðurinn við það verður, nema að hann verði mikill. Þetta á að gerast með ,,nýjum“ forseta, Donald Trump. Ný umræða – hörð stefna Sú þróun sem hér er lýst hefur einnig haft í för með sér ,,nýja“ umræðu um málefni útlendinga og innflytjenda hér á landi. Umræðan hefur að sjálfsögðu ,,lekið“ inn í stjórnmálaöfl þessa lands og nú er svo komið að nokkur þeirra eru komin með mjög harða stefnu í þessum málum. Sér í lagi tveir flokkar á hægri vængnum og það er líkast því að þeir séu nánast að keppa um það hvor þeirra sé harðari í þessum málum. Annar þessara flokka var svokallaður ,,burðarflokkur“ í íslenskum stjórnmálum en telst það varla lengur, ef tekið er mið af könnunum. Hinn er ,,ungliði“ á hinu pólitíska sviði og kennir sig við ,,skynsemishyggju.“ Fylgi hans hefur hins vegar aukist verulega frá síðustu kosningum. Þá er þarna einnig flokkur sem kennir sig við ,,fólkið“ og er með verulega harða stefnu í þessum málum. Verður það að teljast furðulegt miðað við áherslur þess flokks á það sem kalla mætti ,,litla manninn“ – þann hóp samfélagsins sem segja má að ,,minna megi sín“ og búi við kröpp kjör. Sá flokkur virðist einnig vera að bæta við sig miðað við síðustu kosningar. Eru útlendingamálin ,,bestu“ málin til að lokka að fylgi árið 2024? Ekki skrýtið að spurt sé, enda nú komnir frasar í umferð sem eru helst notaðir á kappleikjum, eins og ,,Áfram Ísland.“ Þjóðernishyggjan lætur á sér kræla. Skrúfað fyrir Á skrifandi stundu er hins vegar staðan þannig að nú er nánast búið að skrúfa fyrir ,,útlendingakranann“ eins og mætti orða það. Fækkunin á þessu ári í flokki hælisleitenda nemur tugum prósenta. Bendir það til þess að landamærin ,,virki“ ef svo má segja og að yfirvöld séu því með stjórn á þeim. Þetta með ,,stjórnina“ á landamærunum er hins vegar verið að reyna að nýta í pólitískum tilgangi og gefið í skyn að engin stjórn sé á landamærunum. Þar með er vakin ótti meðal almennings. Samkvæmt tölum Hagstofunnar eru nú skráðir um 3500 Úkraínumenn hér á landi og tæplega 1400 manns frá Venesúela. Þetta eru því tæplega 10% af þeirri 50.000 manna fjölgun sem rædd var í byrjun greinarinnar og tæplega 1.3% af heildarmannfjölda hér á landi. Pólverjar hér á landi eru um 20.000 alls, langsamlega stærstur hópa innflytjenda. Róið á ,,útlendingamiðin“ En það er auðvelt fyrir stjórnmálaleiðtoga sem róa á ,,útlendingamiðin“ að espa upp og hræða fólk með ýmsum frösum, eins og t.d. ,,bylgju“ eða ,,holskeflu“, svo dæmi séu tekin. Að ala á ótta við hið óþekkta er eitt elsta ,,trixið“ í bókinni og ,,við og hin“ er þar einnig með. Þetta sást vel í nýliðnum forsetakosningum í Bandaríkjunum og var eitt meginstefið í þeim. Það er auðvelt að hræða okkur pöpulinn upp úr skónum. Við Íslendingar teljum okkur vera upplýsta þjóð og í aðdraganda kosninganna vil ég vara við þeirri mögulegu þróun að við föllum í einhverskonar ,,forarpytt fordóma“ sem er bæði ljótur og leiðinlegur. Forðumst hleypidóma Látum ekki hina lýðræðislegu baráttu snúast alfarið upp í umræðu um einn sérstakan hóp eða málasvið og notum þetta ekki til ómerkilegra atkvæðaveiða eða til að espa fólk upp. Ræðum málin af rökvísi, en ekki með hleypidómum og eða ,,æsifregnum“. Höfundur er stjórnmálafræðingur og starfar sem kennari við Fjölbrautaskólann í Garðabæ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Fordómar eru eitt það ljótasta sem fylgir mannskepnunni og í skjóli þeirra hafa verið gerðir hlutir sem eru það skuggalegir að ekki verður farið nánar út í þá hér. Það sama mætti reyndar líka segja um þjóðernishyggju, sem er ,,tæki“ sem menn grípa til þegar hreyfa þarf við fólki með ákveðnum hætti og þá alveg sérstaklega í pólitískum tilgangi. Það líður að kosningum, ,,aðventukosningunum“, en daginn eftir kjördag, 1.des (og fyrsta sunnudag aðventu) verður haldið upp á fullveldi Íslands, en þá verða 106 ár frá því að landið fékk fullveldi árið 1918. Lokasprettur kosningabaráttunnar nálgast og fjölmiðlar fullir af pólitík. Mögulega má færa rök fyrir því að þeir sem hingað komu fyrstir í kringum 870 e.k. hafi að einhverju leyti verið ,,pólitískir flóttamenn“. Sagan segir okkur að hluti þeirra sem hingað komu hafi ef til vill verið að flýja innanlandsspennu og átök í Noregi í stjórnartíð Haraldar hárfagra, þá konungur Noregs. Það má því segja Ísland hafi byggst upp af innflytjendum, en okkur er sagt að þegar fyrstu menn komu hingað hafi hér ekkert verið, bara tómur kletturinn. Öðruvísi en t.d. í N-Ameríku, þar sem fjöldi indíána var fyrir þegar hvíti maðurinn kom þangað fyrir alvöru í byrjun 17.aldar og tók sér fasta búsetu (gleymum þó ekki víkingum, Íslendingum, um árið 1000, sem fóru þangað, en fóru svo aftur til baka). Mikil fjölgun Á undanförnum árum hefur Íslendingum fjölgað mikið, árið 2015 vorum við 323.000, í dag erum við um 389.000, fjölgun upp á 56.000 manns, samkvæmt vef Hagstofunnar. Þetta er að stærstum hluta innflytjendur og fólk af erlendu bergi brotið, því fæðingartíðni hér á landi er nú sú lægsta sem mælst hefur frá upphafi mælinga um miðja 19.öld. Í fyrra var hún 1,59 barn pr. konu, en árið 2000 var hún 2.1 barn. Þetta er áhyggjuefni, því fæðingartíðnin þarf að vera um 2.0 pr. konu til að viðhalda fólksfjölda, þarf því að vera hærri til að fjölgun eigi sér stað. Innrás Rússa lykilatriði Ástæður fjölgunar íbúa hérlendis eru að hluta til hin tilhæfulausa innrás Rússa í Úkraínu og slæmt mannúðarástand í Venesúela. Þetta eru lykilþættir. Annars er mest um að ræða fólk sem kemur hingað í skjóli EES-samningsins, meðal annars til að leita sér að vinnu. Sem flestir reyndar fá. Á móti mega Íslendingar gera það sama í öllum 27 aðildarríkjum ESB. Þetta virkar nefnilega í báðar áttir. Þróunin á þessu ári bendir til þess að hlutfallið á milli aðfluttra og brottfluttra verði nokkurn veginn jafnt hér á landi, en nýlega birtist þó frétt í Morgunblaðinu þess efnis að á fyrstu níu mánuðum ársins hefðu fleiri flutt frá landinu en til Íslands. Síðan segir orðrétt: ,,Að óbreyttu stefnir í að þetta verði 18. árið á öldinni þar sem fleiri íslenskir ríkisborgarar flytja frá landinu en til þess“ (Mbl.is, 13.11 2024). Samkvæmt nýjustu tölum Hagstofunnar er fólk af erlendu bergi brotið nú um 17.3% af heildarmannfjöldanum, um 68.000 af tæplega 389.000. Evrópa í heild sinni hefur undanfarin ár verið að taka við miklum fjölda af stríðshrjáðu fólki frá Úkraínu og fólki sem hefur verið að flýja kúgun, loftslagsbreytingar og harðræði víða í heiminum. Þá hafa milljónir streymt til Bandaríkjanna og endurspeglast það í umræðunni þar um þessi mál. Talað er um veggi og múra, brottrekstur og já það sem kalla má nauðungaflutninga. Enginn veit hvernig það mun ganga eða hver kostnaðurinn við það verður, nema að hann verði mikill. Þetta á að gerast með ,,nýjum“ forseta, Donald Trump. Ný umræða – hörð stefna Sú þróun sem hér er lýst hefur einnig haft í för með sér ,,nýja“ umræðu um málefni útlendinga og innflytjenda hér á landi. Umræðan hefur að sjálfsögðu ,,lekið“ inn í stjórnmálaöfl þessa lands og nú er svo komið að nokkur þeirra eru komin með mjög harða stefnu í þessum málum. Sér í lagi tveir flokkar á hægri vængnum og það er líkast því að þeir séu nánast að keppa um það hvor þeirra sé harðari í þessum málum. Annar þessara flokka var svokallaður ,,burðarflokkur“ í íslenskum stjórnmálum en telst það varla lengur, ef tekið er mið af könnunum. Hinn er ,,ungliði“ á hinu pólitíska sviði og kennir sig við ,,skynsemishyggju.“ Fylgi hans hefur hins vegar aukist verulega frá síðustu kosningum. Þá er þarna einnig flokkur sem kennir sig við ,,fólkið“ og er með verulega harða stefnu í þessum málum. Verður það að teljast furðulegt miðað við áherslur þess flokks á það sem kalla mætti ,,litla manninn“ – þann hóp samfélagsins sem segja má að ,,minna megi sín“ og búi við kröpp kjör. Sá flokkur virðist einnig vera að bæta við sig miðað við síðustu kosningar. Eru útlendingamálin ,,bestu“ málin til að lokka að fylgi árið 2024? Ekki skrýtið að spurt sé, enda nú komnir frasar í umferð sem eru helst notaðir á kappleikjum, eins og ,,Áfram Ísland.“ Þjóðernishyggjan lætur á sér kræla. Skrúfað fyrir Á skrifandi stundu er hins vegar staðan þannig að nú er nánast búið að skrúfa fyrir ,,útlendingakranann“ eins og mætti orða það. Fækkunin á þessu ári í flokki hælisleitenda nemur tugum prósenta. Bendir það til þess að landamærin ,,virki“ ef svo má segja og að yfirvöld séu því með stjórn á þeim. Þetta með ,,stjórnina“ á landamærunum er hins vegar verið að reyna að nýta í pólitískum tilgangi og gefið í skyn að engin stjórn sé á landamærunum. Þar með er vakin ótti meðal almennings. Samkvæmt tölum Hagstofunnar eru nú skráðir um 3500 Úkraínumenn hér á landi og tæplega 1400 manns frá Venesúela. Þetta eru því tæplega 10% af þeirri 50.000 manna fjölgun sem rædd var í byrjun greinarinnar og tæplega 1.3% af heildarmannfjölda hér á landi. Pólverjar hér á landi eru um 20.000 alls, langsamlega stærstur hópa innflytjenda. Róið á ,,útlendingamiðin“ En það er auðvelt fyrir stjórnmálaleiðtoga sem róa á ,,útlendingamiðin“ að espa upp og hræða fólk með ýmsum frösum, eins og t.d. ,,bylgju“ eða ,,holskeflu“, svo dæmi séu tekin. Að ala á ótta við hið óþekkta er eitt elsta ,,trixið“ í bókinni og ,,við og hin“ er þar einnig með. Þetta sást vel í nýliðnum forsetakosningum í Bandaríkjunum og var eitt meginstefið í þeim. Það er auðvelt að hræða okkur pöpulinn upp úr skónum. Við Íslendingar teljum okkur vera upplýsta þjóð og í aðdraganda kosninganna vil ég vara við þeirri mögulegu þróun að við föllum í einhverskonar ,,forarpytt fordóma“ sem er bæði ljótur og leiðinlegur. Forðumst hleypidóma Látum ekki hina lýðræðislegu baráttu snúast alfarið upp í umræðu um einn sérstakan hóp eða málasvið og notum þetta ekki til ómerkilegra atkvæðaveiða eða til að espa fólk upp. Ræðum málin af rökvísi, en ekki með hleypidómum og eða ,,æsifregnum“. Höfundur er stjórnmálafræðingur og starfar sem kennari við Fjölbrautaskólann í Garðabæ.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun