Hægriflokkarnir boða ójöfnuð fyrir íslenska skóla Dagbjört Hákonardóttir skrifar 11. nóvember 2024 08:01 Nú styttist í kosningar og einhverjir stjórnmálaflokkar keppast við að bjóða upp á einfaldar lausnir við flóknum vandamálum. Hægriflokkarnir hafa nú skyndilega fundið mikla ástríðu fyrir menntakerfinu – og þá helst á forsendum afkasta, árangurs og samræmdra prófa. Þegar lagst er yfir þessar tillögur af hægri vængnum er óhætt að fullyrða að hér sé ekkert nýtt undir sólinni. Allt eru þetta skyndilausnir sem hafa margar verið reyndar áður á vakt hægrimanna erlendis, með vægast sagt vondum árangri. Ræðum um rekstrarform Því er gjarnan haldið fram að það þurfi nauðsynlega að hrista upp í fjölbreytni á skólastiginu og að fólk eigi að búa við meira valfrelsi þegar kemur að því að velja grunnskóla fyrir börnin sín. Það sé í senn til þess fallið að bæta menntakerfið og leiði til kjarabóta fyrir kennara. Á mannamáli þýðir það að í stað þess að flest börn gangi í sinn hverfisskóla í grennd við heimili sitt og eignist bekkjarfélaga í sínu nágrenni, verði til fleiri einkareknir sérskólar – skólar sem munu vilja laða til sín nemendur sem standa sig vel í bóknámi eða eiga foreldra sem hafa fjárhagslega burði. Á sama tíma verði almenna skólakerfinu falið að annast þau börn sem hafa fjölbreyttari þarfir og/eða þau sem eiga efnaminni foreldra. Þarna þurfum við ekki að spyrja að leikslokum. Svíþjóð sker sig úr – og ekki á góðan hátt Samfylkingin hefur ekki sett sig upp á móti rekstri sjálfstæðra skóla en þeir eru eins mismunandi og þeir eru margir. Hins vegar er það grundvallarsýn okkar að þær menntastofnanir verði hverfisskólakerfinu alltaf til fyllingar og að hagnaðardrifin sjónarmið eigi ekki að búa að baki rekstri þeirra. Einkareknir sérskólar eru almennt óhagnaðardrifnir hér á landi sem og í Danmörku, þó það sé ekki einhlítt. Í Finnlandi og Noregi hafa einkaaðilar annast rekstur skóla fyrir nemendur með sérþarfir, almennt á óhagnaðardrifnum grundvelli. Svíþjóð sker sig hins vegar verulega úr. Þegar skyldumenntun barna færðist frá ríki til sveitarfélaga á 10. áratug síðustu aldar, varð úr að hagnaðardrifnum fyrirtækjum var gefinn laus taumur til að stofna einkaskóla. Skóla sem áttu að skila fjárhagslegum hagnaði. Um 15% sænskra barna ganga nú í slíka skóla – skóla sem í grundvallaratriðum eru reknir fyrir skattfé almennings og viðbótarframlag foreldra. Í stuttu máli hafa þetta oft reynst afar gróðavænlegar rekstrareiningar. Sænskir sósíaldemókratar hafa reynt að hafa sig alla við í því að vinda ofan af þessari þróun. Niðurstöður úr PISA könnunum sýna jafnframt fram á að félags- og efnahagslegur bakgrunnur hefur mun meiri áhrif á námsframmistöðu barna í Svíþjóð en annars staðar á Norðurlöndum. Jöfnunartæki – ekki hagnaðarstarfsemi Við munum hvorki bæta kjör kennara né aðstæður í menntakerfinu með því að breyta gamalgrónu hverfisskólafyrirkomulagi okkar yfir í tvöfalt kerfi, sem er beinlínis tæki til ójöfnunar. Það er hægt að gefa sér að einstaklingsframtak í menntakerfinu leiði af sér aukið sjálfstæði og sveigjanleika í námi og þar með kennara, en hér þarf líka að líta til þess að kennarar í einkareknum skólum geta á sama tíma búið við meira vinnuálag og óöryggi varðandi starfskjör þegar tilgangur starfseminnar er ekki að kenna börnum, heldur skapa hagnað fyrir eigendur skólans. Leggjum áherslu á bættar starfsaðstæður kennara Íslenskt menntakerfi stendur að mörgu leyti á tímamótum. Stjórnmálafólk sem býður sig nú fram til Alþingis getur ekki lagt fram lausn á þeirri kjaradeilu sem nú er til úrlausnar fyrir kosningar. Til þess skortir okkur forsendur og við viljum geta treyst samningsaðilum til að ná saman sem allra fyrst. Það verður þó að leggja áherslu á að starfsumhverfi kennara hefur breyst til muna á síðastliðnum misserum, samhliða fjölbreyttara samfélagi og aukinna krafna til að mæta nemendum með einstaklingsbundnar þarfir. Starfsaðstæður kennara eiga að skipta okkur höfuðmáli. Þess vegna eigum að setja alla okkar krafta í að styðja við að hverfisskólarnir geti þjónað sem flestum í sínu nærumhverfi og leita leiða til að grípa einstaklinga hafa sértækari þarfir á forsendum félagslegs og efnahagslegs jöfnuðar. Það er plan í anda jafnaðarstefnunnar. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dagbjört Hákonardóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Skóla- og menntamál Sjálfstæðisflokkurinn Samfylkingin Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Nú styttist í kosningar og einhverjir stjórnmálaflokkar keppast við að bjóða upp á einfaldar lausnir við flóknum vandamálum. Hægriflokkarnir hafa nú skyndilega fundið mikla ástríðu fyrir menntakerfinu – og þá helst á forsendum afkasta, árangurs og samræmdra prófa. Þegar lagst er yfir þessar tillögur af hægri vængnum er óhætt að fullyrða að hér sé ekkert nýtt undir sólinni. Allt eru þetta skyndilausnir sem hafa margar verið reyndar áður á vakt hægrimanna erlendis, með vægast sagt vondum árangri. Ræðum um rekstrarform Því er gjarnan haldið fram að það þurfi nauðsynlega að hrista upp í fjölbreytni á skólastiginu og að fólk eigi að búa við meira valfrelsi þegar kemur að því að velja grunnskóla fyrir börnin sín. Það sé í senn til þess fallið að bæta menntakerfið og leiði til kjarabóta fyrir kennara. Á mannamáli þýðir það að í stað þess að flest börn gangi í sinn hverfisskóla í grennd við heimili sitt og eignist bekkjarfélaga í sínu nágrenni, verði til fleiri einkareknir sérskólar – skólar sem munu vilja laða til sín nemendur sem standa sig vel í bóknámi eða eiga foreldra sem hafa fjárhagslega burði. Á sama tíma verði almenna skólakerfinu falið að annast þau börn sem hafa fjölbreyttari þarfir og/eða þau sem eiga efnaminni foreldra. Þarna þurfum við ekki að spyrja að leikslokum. Svíþjóð sker sig úr – og ekki á góðan hátt Samfylkingin hefur ekki sett sig upp á móti rekstri sjálfstæðra skóla en þeir eru eins mismunandi og þeir eru margir. Hins vegar er það grundvallarsýn okkar að þær menntastofnanir verði hverfisskólakerfinu alltaf til fyllingar og að hagnaðardrifin sjónarmið eigi ekki að búa að baki rekstri þeirra. Einkareknir sérskólar eru almennt óhagnaðardrifnir hér á landi sem og í Danmörku, þó það sé ekki einhlítt. Í Finnlandi og Noregi hafa einkaaðilar annast rekstur skóla fyrir nemendur með sérþarfir, almennt á óhagnaðardrifnum grundvelli. Svíþjóð sker sig hins vegar verulega úr. Þegar skyldumenntun barna færðist frá ríki til sveitarfélaga á 10. áratug síðustu aldar, varð úr að hagnaðardrifnum fyrirtækjum var gefinn laus taumur til að stofna einkaskóla. Skóla sem áttu að skila fjárhagslegum hagnaði. Um 15% sænskra barna ganga nú í slíka skóla – skóla sem í grundvallaratriðum eru reknir fyrir skattfé almennings og viðbótarframlag foreldra. Í stuttu máli hafa þetta oft reynst afar gróðavænlegar rekstrareiningar. Sænskir sósíaldemókratar hafa reynt að hafa sig alla við í því að vinda ofan af þessari þróun. Niðurstöður úr PISA könnunum sýna jafnframt fram á að félags- og efnahagslegur bakgrunnur hefur mun meiri áhrif á námsframmistöðu barna í Svíþjóð en annars staðar á Norðurlöndum. Jöfnunartæki – ekki hagnaðarstarfsemi Við munum hvorki bæta kjör kennara né aðstæður í menntakerfinu með því að breyta gamalgrónu hverfisskólafyrirkomulagi okkar yfir í tvöfalt kerfi, sem er beinlínis tæki til ójöfnunar. Það er hægt að gefa sér að einstaklingsframtak í menntakerfinu leiði af sér aukið sjálfstæði og sveigjanleika í námi og þar með kennara, en hér þarf líka að líta til þess að kennarar í einkareknum skólum geta á sama tíma búið við meira vinnuálag og óöryggi varðandi starfskjör þegar tilgangur starfseminnar er ekki að kenna börnum, heldur skapa hagnað fyrir eigendur skólans. Leggjum áherslu á bættar starfsaðstæður kennara Íslenskt menntakerfi stendur að mörgu leyti á tímamótum. Stjórnmálafólk sem býður sig nú fram til Alþingis getur ekki lagt fram lausn á þeirri kjaradeilu sem nú er til úrlausnar fyrir kosningar. Til þess skortir okkur forsendur og við viljum geta treyst samningsaðilum til að ná saman sem allra fyrst. Það verður þó að leggja áherslu á að starfsumhverfi kennara hefur breyst til muna á síðastliðnum misserum, samhliða fjölbreyttara samfélagi og aukinna krafna til að mæta nemendum með einstaklingsbundnar þarfir. Starfsaðstæður kennara eiga að skipta okkur höfuðmáli. Þess vegna eigum að setja alla okkar krafta í að styðja við að hverfisskólarnir geti þjónað sem flestum í sínu nærumhverfi og leita leiða til að grípa einstaklinga hafa sértækari þarfir á forsendum félagslegs og efnahagslegs jöfnuðar. Það er plan í anda jafnaðarstefnunnar. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun