Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar 15. júní 2024 16:00 Ég er kennari í grunnskóla þar sem um helmingur nemenda eru Íslendingar með erlendan bakgrunn og tala annað mál en íslensku heima hjá sér. Yfir vetrartímann eru þau 5,5 klukkustundir í skólanum á dag og þar er töluð íslenska. Annars eru þau að nær öllu leyti í öðru málumhverfi. Einhver eru í frístund upp í 3. bekk eftir skóla og sum eru í íþróttum. Í hvoru tveggja er minni þátttaka þessara barna en íslenskra barna með íslenskan bakgrunn. Í þær tæplega 5 klukkustundir sem þau eru inni í kennslustundum yfir daginn, í kannski 24 barna bekk, getur fólk gert sér í hugarlund hvað þau fá mikla talþjálfun í íslensku. Vissulega eru stundum umræður, en mest megnis er kennarinn með innlögn og síðan er unnið í verkefnum, stundum tvö saman og stundum í hóp, en oftast ein. Í ýmsum samræðum sem hvatt er til, reyna íslensku börnin með erlenda barkgrunnin gjarnan að komast undan því að tala. Hver vegna? Jú vegna þess að þau hafa aldrei fengið almennnilega kennslu í íslensku sem öðru tungumáli. Fædd á Íslandi og komin í 4., 5., 6., 7. bekk og eldri tala þau í gjarnan í stykkorðum og hafa auk þess afar takmarkaðan orðaforða. Kennslumagnið í íslensku sem öðru tungumáli sem þau hafa fengið er um það bil tvær til þrjár 40 mínútna stundir á viku í þrjú til fjögur ár, og ekkert ef kennarinn forfallast. Það er að auki upp og ofan hvort kennarinn hafi sérfræðiþekkingu í kennslu íslensku sem öðru tungumáli, sem er reyndar sjaldnast. Við erum nú með heilu kynslóðirnar af börnum og ungmennum á Íslandi sem hafa verið vanrækt með þessum hætti og leyfum okkur svo að hneikslast yfir því að íslenskunni fari hrakandi. En gleymum kannski um leið hverslangs rasisma þjóðin stendur í raun fyrir, eða átti ekki bara að flytja inn þögult vinnuafl? Reykjavíkurborg hefur þó nýverið tekið sig á í þessum efnum til samr´mis við Aðalnámsskrá grunnskóla frá 2016 og er viðmiðið nú eitt stöðugildi íslenskukennara fyrir u.þ.b. 72 tvítyngd börn. Hinsvegar er ríkið ekki að greiða til Jöfnunarsjóðs sveitafélaga þannig að hægt sé að vinna samkvæmt nýlegri námsskrá í íslensku sem öðru tungumáli, sem væri þó annars framför. Síðan 2021 hafa smá saman verið sett á stofn fimm Íslenskuver í Reykjavíkurborg fyrir nýkomin börn innflytjenda. Þau taka þó aðeins við börnum sem eru komin vel á legg þ.e. í 5. bekk þar sem ekki eru næg stöðugildi til að kenna þeim frá 3. bekkjar aldri eins og nýleg aðalnámsskrá gerir ráð fyrir. Íslenskuverin sækja börnin samhliða venjulegri skólagöngu. Eftir 3-6 mánuði útskrifast þau þaðan og fara þá alfarið í almennan bekk. Eftirfylgni er engin. Á dögunum var ég í heimsókn í sænskum grunnskóla þar sem 78% nemenda eru Svíar með erlendanbakgrunn. Menntayfirvöld hafa umfangsmikinn ramma utan um sænsku sem annað mál, þeir setja lög og reglugerðir, útbúa stöðumat, námsmat og kennsluleiðbeiningar, sem þeir – athugið - setja fjármagn í og fara eftir. Til samanburðar við okkur þá er ferlið í Svíþjóð markvisst og í föstum skorðum, en ekki aðeins á pappír. Fyrsta skref er að nemendur eru innritaðir í skólakerfið í gegnum prógramm sem heitir Start Stokkholm. Skólaskrifstofan sér um fyrsta stig og í því flest að grunnupplýsingar um nemenda eru teknar, stöðumat er tekið og séð er um að finna skóla fyrir nemendur. Fyrsti mánuðurinn í skólanum er kallaður Velkomin, og þá er nemandi með skertan skóladag og er það hugsað til aðlögðunar. Skólastjóri stýrir því síðan hvort nemandi fari í móttökubekk eða ekki út frá sænskukunnáttu hans. Kennslan í móttökubekknum er vel skipulögð og hæfniviðmiðin hlustun, tjáning, lestur og ritun er í forgrunni. Í móttökubekknum fá nemendur stuðningstíma í íþróttum og list- og verkgreinum. Þarna eru nemendur yfirleitt í eitt ár, en geta verið í allt að tvö ár. Smátt og smátt fara þau meira inn í bekk, þar til að lokum þau taka fullan þátt í bekkjarkennslu þegar þau hafa náð sænskunni. Bygga svenska er námsmat fyrir skólana og kennara til að meta námsframvindu nemenda af erlendum uppruna í sænsku sem annað mál, frá byrjunarstigi til framhaldsstig og eru þrepin fimm. Svíar af erlendum uppruna sem fæddir eru í Svíþjóð fara annað hvort í sænsku eða sænsku sem annað mál, skólastjóri ákvarðar það eftir mati á námsframvindu Ekki mál gleyma því að Svíar bjóða fullorðnum nýjum Svíum, foreldrunum, upp á tvö ókeypis sænskunámskeið við komuna til landsins. Og hvað gerir íslenska ríkið fyrir fullorðna fólkið? Ekkert! – Ef til vill er óþarfi að nefna það að í Stokkhólmi eru ekki nánast allir leiðarvísar á ensku eins og hérlendis heldur á sænsku, sem og heiti á verslunum og veitingastöðum. Tali kona á sinni alíslensku skandinavísku reynir enginn að fá hana til að tala ensku. Sænskukennsla nýrra Svía er samfélagslegt viðfangsefni og tekið er á tungumálanámi barna að ábyrgð. Það er hægt, en Íslendingar ala af sér heilu kynslóðirnar sem hafa litla möguleika á framhaldsnámi og þar með fjölbreytileika í starfi. Þar liggur skömm stjórnvalda. Höfundur er kennari Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslensk tunga Skóla- og menntamál Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Ég er kennari í grunnskóla þar sem um helmingur nemenda eru Íslendingar með erlendan bakgrunn og tala annað mál en íslensku heima hjá sér. Yfir vetrartímann eru þau 5,5 klukkustundir í skólanum á dag og þar er töluð íslenska. Annars eru þau að nær öllu leyti í öðru málumhverfi. Einhver eru í frístund upp í 3. bekk eftir skóla og sum eru í íþróttum. Í hvoru tveggja er minni þátttaka þessara barna en íslenskra barna með íslenskan bakgrunn. Í þær tæplega 5 klukkustundir sem þau eru inni í kennslustundum yfir daginn, í kannski 24 barna bekk, getur fólk gert sér í hugarlund hvað þau fá mikla talþjálfun í íslensku. Vissulega eru stundum umræður, en mest megnis er kennarinn með innlögn og síðan er unnið í verkefnum, stundum tvö saman og stundum í hóp, en oftast ein. Í ýmsum samræðum sem hvatt er til, reyna íslensku börnin með erlenda barkgrunnin gjarnan að komast undan því að tala. Hver vegna? Jú vegna þess að þau hafa aldrei fengið almennnilega kennslu í íslensku sem öðru tungumáli. Fædd á Íslandi og komin í 4., 5., 6., 7. bekk og eldri tala þau í gjarnan í stykkorðum og hafa auk þess afar takmarkaðan orðaforða. Kennslumagnið í íslensku sem öðru tungumáli sem þau hafa fengið er um það bil tvær til þrjár 40 mínútna stundir á viku í þrjú til fjögur ár, og ekkert ef kennarinn forfallast. Það er að auki upp og ofan hvort kennarinn hafi sérfræðiþekkingu í kennslu íslensku sem öðru tungumáli, sem er reyndar sjaldnast. Við erum nú með heilu kynslóðirnar af börnum og ungmennum á Íslandi sem hafa verið vanrækt með þessum hætti og leyfum okkur svo að hneikslast yfir því að íslenskunni fari hrakandi. En gleymum kannski um leið hverslangs rasisma þjóðin stendur í raun fyrir, eða átti ekki bara að flytja inn þögult vinnuafl? Reykjavíkurborg hefur þó nýverið tekið sig á í þessum efnum til samr´mis við Aðalnámsskrá grunnskóla frá 2016 og er viðmiðið nú eitt stöðugildi íslenskukennara fyrir u.þ.b. 72 tvítyngd börn. Hinsvegar er ríkið ekki að greiða til Jöfnunarsjóðs sveitafélaga þannig að hægt sé að vinna samkvæmt nýlegri námsskrá í íslensku sem öðru tungumáli, sem væri þó annars framför. Síðan 2021 hafa smá saman verið sett á stofn fimm Íslenskuver í Reykjavíkurborg fyrir nýkomin börn innflytjenda. Þau taka þó aðeins við börnum sem eru komin vel á legg þ.e. í 5. bekk þar sem ekki eru næg stöðugildi til að kenna þeim frá 3. bekkjar aldri eins og nýleg aðalnámsskrá gerir ráð fyrir. Íslenskuverin sækja börnin samhliða venjulegri skólagöngu. Eftir 3-6 mánuði útskrifast þau þaðan og fara þá alfarið í almennan bekk. Eftirfylgni er engin. Á dögunum var ég í heimsókn í sænskum grunnskóla þar sem 78% nemenda eru Svíar með erlendanbakgrunn. Menntayfirvöld hafa umfangsmikinn ramma utan um sænsku sem annað mál, þeir setja lög og reglugerðir, útbúa stöðumat, námsmat og kennsluleiðbeiningar, sem þeir – athugið - setja fjármagn í og fara eftir. Til samanburðar við okkur þá er ferlið í Svíþjóð markvisst og í föstum skorðum, en ekki aðeins á pappír. Fyrsta skref er að nemendur eru innritaðir í skólakerfið í gegnum prógramm sem heitir Start Stokkholm. Skólaskrifstofan sér um fyrsta stig og í því flest að grunnupplýsingar um nemenda eru teknar, stöðumat er tekið og séð er um að finna skóla fyrir nemendur. Fyrsti mánuðurinn í skólanum er kallaður Velkomin, og þá er nemandi með skertan skóladag og er það hugsað til aðlögðunar. Skólastjóri stýrir því síðan hvort nemandi fari í móttökubekk eða ekki út frá sænskukunnáttu hans. Kennslan í móttökubekknum er vel skipulögð og hæfniviðmiðin hlustun, tjáning, lestur og ritun er í forgrunni. Í móttökubekknum fá nemendur stuðningstíma í íþróttum og list- og verkgreinum. Þarna eru nemendur yfirleitt í eitt ár, en geta verið í allt að tvö ár. Smátt og smátt fara þau meira inn í bekk, þar til að lokum þau taka fullan þátt í bekkjarkennslu þegar þau hafa náð sænskunni. Bygga svenska er námsmat fyrir skólana og kennara til að meta námsframvindu nemenda af erlendum uppruna í sænsku sem annað mál, frá byrjunarstigi til framhaldsstig og eru þrepin fimm. Svíar af erlendum uppruna sem fæddir eru í Svíþjóð fara annað hvort í sænsku eða sænsku sem annað mál, skólastjóri ákvarðar það eftir mati á námsframvindu Ekki mál gleyma því að Svíar bjóða fullorðnum nýjum Svíum, foreldrunum, upp á tvö ókeypis sænskunámskeið við komuna til landsins. Og hvað gerir íslenska ríkið fyrir fullorðna fólkið? Ekkert! – Ef til vill er óþarfi að nefna það að í Stokkhólmi eru ekki nánast allir leiðarvísar á ensku eins og hérlendis heldur á sænsku, sem og heiti á verslunum og veitingastöðum. Tali kona á sinni alíslensku skandinavísku reynir enginn að fá hana til að tala ensku. Sænskukennsla nýrra Svía er samfélagslegt viðfangsefni og tekið er á tungumálanámi barna að ábyrgð. Það er hægt, en Íslendingar ala af sér heilu kynslóðirnar sem hafa litla möguleika á framhaldsnámi og þar með fjölbreytileika í starfi. Þar liggur skömm stjórnvalda. Höfundur er kennari
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun