Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar 15. maí 2024 14:31 Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fiskeldi Sjókvíaeldi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Halldór 28.06.2025 Halldór Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Sjá meira
Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF).
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar