Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar 15. maí 2024 14:31 Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fiskeldi Sjókvíaeldi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun Skoðun Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Sjá meira
Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF).
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun
Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun
Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun