Námsmat Ármann Halldórsson skrifar 27. júní 2023 15:01 I could talk about every time that you showed up on timeBut I'd have an empty line 'cause you never didNever paid any mind to my mother or friendsSo I shut 'em all out for you 'cause I was a kid Svo segir í textanum Happier than Ever með Billie Eilish. Óhætt er að segja að aðilinn sem er ávarpaður í þessum texta hafi verið óhæfur kærasti, og væri hægt að segja sem svo að viðkomandi væri fallinn, og í dönsku einkunnakerfi hefði sú sjaldgæfa einkunn -3 líklega verið gefin. Og það er ekkert afstætt eða umdeilanlegt í þessu máli. Námsmat er einn hluti kennarastarfsins sem er mikilvægur og erfiður. Einkunnir eru ólíkar milli landa, og þær byggja á ólíkum hefðum og forsendum. Einkunnakerfum er svo gjarna breytt með pennastrikum ofanfrá (þetta er ekki séríslenskt fyrirbæri, frekar en nokkuð annað), og svo er kennurum eftirlátið að útfæra og túlka. Ég held að það sé hægt að líkja þessu við tungumálið, tákn fá ákveðið vægi og leikendur fá skilning á þeim. Þessi skilningur er svo dýnamískur og ekki alveg algildur endilega, en hins vegar fjarri því að um eitthvað sem er huglægt eða tilviljanakennt. Bókstafskerfið sem hefur nú verið notað í grunnskólum á Íslandi um nokkurt skeið er alveg örugglega hvorki betra né verra en flest önnur slik kerfi. Námsmat í íslenskum grunnskólum, og stór hluti námsmats í framhaldsskólum líka, byggir á því sem er kallað „símat“ – á bakvið táknið sem valið er eru margþættar upplýsingar um vinnulag, getu á prófum, frammistöðu í að gera tilraunir, þátttaka í tímum og svo mætti lengi telja. Á bakvið þetta mat er mikil vinna og er sú vinna unnin af fagmennsku og elju. Kerfið hefur verið í mótun og ég myndi áætla að það sé hægt og rólega að ná því stigi að þeir sem um véla séu að ná nokkuð góðum tökum á því. Að fara út í einhverjar umbyltingar á því tel ég algjört glapræði. Í flestum löndum eru einkunnir af þessu tagi settar við hlið niðurstaðna úr (mis) samræmdum prófum. Þannig eru bandaríkjamenn með GPA (símat) og SAT (samræmd próf) og danir sömuleiðis með „standpunktskarakter“ og svo prófaeinkunnir (gjarna munnlegar og skriflegar). Íslenskar prófaeinkunnir í framhaldsskólum verða að flokkast sem símat (eða kennaramat) þar sem að þau próf eru ekki samræmd og eru líka unnin af kennurum sjálfum af fagmennsku og elju. Það verður að segjast að rík áhersla okkar á símat sé kannski ekki svo galin, því samkvæmt rannsóknum vestanhafs hefur símat mun betra forspárgildi en samræmd próf, eins og segir frá í þessari grein: Vandinn fyrir okkur kennaranna er að við erum báðum megin við borðið og í ákveðnum tilfellum getur þetta leitt til óöryggis. Lausnin á því myndi ég segja að væri að öðru hvoru væru lögð fyrir samræmd próf í ákveðnum greinum, jafnvel samkvæmt ósk skóla (þetta gæti verið á grunn- og framhaldsskólastigi), en kannski fyrst og fremst að kennarar hafi möguleika á að eiga samtal sín á milli og aðgang að sérfræðingum til að skerpa og bæta enn frekar kerfi sem er að ýmsu leyti mjög gott. Í mörg ár hefur skólinn minn, Versló, verið mjög vinsæll. Valið hefur verið inn samkvæmt einkunnum úr grunnskóla. Þetta er ein leið sem virkar ágætlega, en ekki eina leiðin sem er fær. Hugsa mætti sér lágmarkseinkunn og svo væri dregið, kvótakerfi af ýmsu tagi (kyn, hverfi, námsstaða ... ) og svo framvegis. Versta hugmyndin af öllu væri að mínu mati að setja upp inntökupróf. Ég velti svo líka fyrir mér af hverju ekki hefur verið farið út í að bjóða upp á meira nám í anda þess sem boðið er upp á í Versló (bekkjarkerfi, félagslíf, viðskiptabrautir?). Tveir aðrir skólar sem eru líka vinsælir, MA og Kvennó bjóða upp á svipað fyrirkomulag náms sem hefur reynst mjög farsælt og sætir furðu sú undarlega stefna að sameina þessa skóla öðrum skólum með allt annað námsfyrirkomulag. Hins vegar er það þannig að íslenskir framhaldsskólar eru mjög góðir, aðstaða til náms til fyrirmyndar og kennarastéttinn vel menntuð og fagleg, svo nemandi sem kemst ekki inn í Versló eða einhvern annan skóla hefur kost á að fá frábæra menntun í fjölda annarra skóla. Námsmat eins og það tíðkast á Íslandi eru ekki nákvæmnisvísindi, en þau eru heldur ekki einhver hrein huglæg persónuleg afstæð tilraunamennska kennara sem vita ekki hvað þau eru að gera. Og kærastinn sem er vonlaus í samböndum eins og í lagi Eilish gæti hugsanlega alveg verið ágætur í stærðfræði, þó mér finnist það ólíklegt. Það er líka þannig að námsmat er nákvæmlega námsmat, en ekki mat á persónugerð einstaklinga; bara einn hluti af lífinu. Það er mikilvægt að vera gagnrýninn og velta upp ólíkum möguleikum, en það að gengið hafi verið í breytingar á menntakerfum af of miklu offorsi (sem er vissulega rétt að gert hefur verið á Íslandi) þýðir ekki að það eigi að ráðast í nýjar breytingar af offorsi aftur, ég held að við ættum að hlúa að kerfinu okkar eins og það er, bæta og stagla í, en í heildina tekið held ég að við getum gefið kerfinu B eða B+ , nú eða 7 eða 10 upp á danska mátann. Höfundur er kennari við Verzlunarskóla Íslands og áhugamaður um mennta- og skólamál. Um námsmat í íslenskum grunnskólum: https://vefir.mms.is/namsmat/pdf/Leidbeiningabaeklingur.pdf Danska einkunnakerfið: https://www.uvm.dk/uddannelsessystemet/7-trins-skalaen/karakterer-paa-7-trins-skalaen Happier than ever er eftir Billie Eilish, á samnefndri plötu sem kom út 2021. Hér má hlusta á þetta frábæra lag: https://www.youtube.com/watch?v=NSTUVHsb9xw Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Framhaldsskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
I could talk about every time that you showed up on timeBut I'd have an empty line 'cause you never didNever paid any mind to my mother or friendsSo I shut 'em all out for you 'cause I was a kid Svo segir í textanum Happier than Ever með Billie Eilish. Óhætt er að segja að aðilinn sem er ávarpaður í þessum texta hafi verið óhæfur kærasti, og væri hægt að segja sem svo að viðkomandi væri fallinn, og í dönsku einkunnakerfi hefði sú sjaldgæfa einkunn -3 líklega verið gefin. Og það er ekkert afstætt eða umdeilanlegt í þessu máli. Námsmat er einn hluti kennarastarfsins sem er mikilvægur og erfiður. Einkunnir eru ólíkar milli landa, og þær byggja á ólíkum hefðum og forsendum. Einkunnakerfum er svo gjarna breytt með pennastrikum ofanfrá (þetta er ekki séríslenskt fyrirbæri, frekar en nokkuð annað), og svo er kennurum eftirlátið að útfæra og túlka. Ég held að það sé hægt að líkja þessu við tungumálið, tákn fá ákveðið vægi og leikendur fá skilning á þeim. Þessi skilningur er svo dýnamískur og ekki alveg algildur endilega, en hins vegar fjarri því að um eitthvað sem er huglægt eða tilviljanakennt. Bókstafskerfið sem hefur nú verið notað í grunnskólum á Íslandi um nokkurt skeið er alveg örugglega hvorki betra né verra en flest önnur slik kerfi. Námsmat í íslenskum grunnskólum, og stór hluti námsmats í framhaldsskólum líka, byggir á því sem er kallað „símat“ – á bakvið táknið sem valið er eru margþættar upplýsingar um vinnulag, getu á prófum, frammistöðu í að gera tilraunir, þátttaka í tímum og svo mætti lengi telja. Á bakvið þetta mat er mikil vinna og er sú vinna unnin af fagmennsku og elju. Kerfið hefur verið í mótun og ég myndi áætla að það sé hægt og rólega að ná því stigi að þeir sem um véla séu að ná nokkuð góðum tökum á því. Að fara út í einhverjar umbyltingar á því tel ég algjört glapræði. Í flestum löndum eru einkunnir af þessu tagi settar við hlið niðurstaðna úr (mis) samræmdum prófum. Þannig eru bandaríkjamenn með GPA (símat) og SAT (samræmd próf) og danir sömuleiðis með „standpunktskarakter“ og svo prófaeinkunnir (gjarna munnlegar og skriflegar). Íslenskar prófaeinkunnir í framhaldsskólum verða að flokkast sem símat (eða kennaramat) þar sem að þau próf eru ekki samræmd og eru líka unnin af kennurum sjálfum af fagmennsku og elju. Það verður að segjast að rík áhersla okkar á símat sé kannski ekki svo galin, því samkvæmt rannsóknum vestanhafs hefur símat mun betra forspárgildi en samræmd próf, eins og segir frá í þessari grein: Vandinn fyrir okkur kennaranna er að við erum báðum megin við borðið og í ákveðnum tilfellum getur þetta leitt til óöryggis. Lausnin á því myndi ég segja að væri að öðru hvoru væru lögð fyrir samræmd próf í ákveðnum greinum, jafnvel samkvæmt ósk skóla (þetta gæti verið á grunn- og framhaldsskólastigi), en kannski fyrst og fremst að kennarar hafi möguleika á að eiga samtal sín á milli og aðgang að sérfræðingum til að skerpa og bæta enn frekar kerfi sem er að ýmsu leyti mjög gott. Í mörg ár hefur skólinn minn, Versló, verið mjög vinsæll. Valið hefur verið inn samkvæmt einkunnum úr grunnskóla. Þetta er ein leið sem virkar ágætlega, en ekki eina leiðin sem er fær. Hugsa mætti sér lágmarkseinkunn og svo væri dregið, kvótakerfi af ýmsu tagi (kyn, hverfi, námsstaða ... ) og svo framvegis. Versta hugmyndin af öllu væri að mínu mati að setja upp inntökupróf. Ég velti svo líka fyrir mér af hverju ekki hefur verið farið út í að bjóða upp á meira nám í anda þess sem boðið er upp á í Versló (bekkjarkerfi, félagslíf, viðskiptabrautir?). Tveir aðrir skólar sem eru líka vinsælir, MA og Kvennó bjóða upp á svipað fyrirkomulag náms sem hefur reynst mjög farsælt og sætir furðu sú undarlega stefna að sameina þessa skóla öðrum skólum með allt annað námsfyrirkomulag. Hins vegar er það þannig að íslenskir framhaldsskólar eru mjög góðir, aðstaða til náms til fyrirmyndar og kennarastéttinn vel menntuð og fagleg, svo nemandi sem kemst ekki inn í Versló eða einhvern annan skóla hefur kost á að fá frábæra menntun í fjölda annarra skóla. Námsmat eins og það tíðkast á Íslandi eru ekki nákvæmnisvísindi, en þau eru heldur ekki einhver hrein huglæg persónuleg afstæð tilraunamennska kennara sem vita ekki hvað þau eru að gera. Og kærastinn sem er vonlaus í samböndum eins og í lagi Eilish gæti hugsanlega alveg verið ágætur í stærðfræði, þó mér finnist það ólíklegt. Það er líka þannig að námsmat er nákvæmlega námsmat, en ekki mat á persónugerð einstaklinga; bara einn hluti af lífinu. Það er mikilvægt að vera gagnrýninn og velta upp ólíkum möguleikum, en það að gengið hafi verið í breytingar á menntakerfum af of miklu offorsi (sem er vissulega rétt að gert hefur verið á Íslandi) þýðir ekki að það eigi að ráðast í nýjar breytingar af offorsi aftur, ég held að við ættum að hlúa að kerfinu okkar eins og það er, bæta og stagla í, en í heildina tekið held ég að við getum gefið kerfinu B eða B+ , nú eða 7 eða 10 upp á danska mátann. Höfundur er kennari við Verzlunarskóla Íslands og áhugamaður um mennta- og skólamál. Um námsmat í íslenskum grunnskólum: https://vefir.mms.is/namsmat/pdf/Leidbeiningabaeklingur.pdf Danska einkunnakerfið: https://www.uvm.dk/uddannelsessystemet/7-trins-skalaen/karakterer-paa-7-trins-skalaen Happier than ever er eftir Billie Eilish, á samnefndri plötu sem kom út 2021. Hér má hlusta á þetta frábæra lag: https://www.youtube.com/watch?v=NSTUVHsb9xw
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar