Boltinn er enn hjá vinnumarkaðnum Halldór Benjamín Þorbergsson og Konráð S. Guðjónsson skrifa 21. nóvember 2022 09:30 Það kom mörgum á óvart þegar peningastefnunefnd Seðlabanks ákvað að hækka vexti um aðeins 0,25 prósentustig í október síðastliðnum. Vextir höfðu þá hækkað um 3,5 prósentustig á árinu og verðbólga 9,3% - langt yfir 2,5% verðbólgumarkmiðinu. Á sama tíma, sem kom kannski enn meira á óvart, gaf seðlabankastjóri í skyn að ekki myndi endilega koma til frekari vaxtahækkana. Á kynningarfundi vaxtaákvörðunarinnar sagði seðlabankastjóri: „… við erum búin að hækka vexti. Áhrifin eru komin fram. Ætla aðrir að taka við boltanum? Ætlar vinnumarkaðurinn, ríkisstjórnin og atvinnulífið að taka við boltanum af okkur?“ Hvað varðar vinnumarkaðinn getum við afdráttarlaust sagt: Vinnumarkaðurinn er með boltann og á eftir að senda hann – vonandi áfram á næsta mann eða í mark en ekki út af og upp í stúku. Vendipunktur í kjaraviðræðum? Nýlega hafa SGS, VR/LÍV og samflot iðnaðarmanna vísað kjaraviðræðum við SA til ríkissáttasemjara. Um er að ræða hópa sem semja fyrir meirihluta launafólks á almennum markaði og gefa því eðli máls samkvæmt tóninn í almennri launaþróun næstu misseri. Með því færist nýr taktur í kjaraviðræðurnar og ýmislegt getur gerst. Það sem skiptir mestu máli er að flestir samningsaðilar hafa talað fyrir því að ljúka tiltölulega stuttum kjarasamningum hratt og örugglega. Samtök atvinnulífsins hafa t.a.m. lagt mikla áherslu á að hækka laun og verja kaupmátt upp að því marki að það kalli ekki á vaxtahækkanir Seðlabankans. Fær vinnumarkaðurinn að taka við boltanum? Þetta ferli er í þessum skilningi rétt svo að hefjast. Til að halda áfram með myndmál seðlabankastjóra má jafnvel segja að vinnumarkaðurinn sé rétt svo að grípa boltann. Miklar vaxtahækkanir ofan í skilaboðin síðast og stöðuna nú mætti því túlka sem svo að Seðlabankinn hafi aldrei gefið boltann og að vinnumarkaðurinn hafi í raun ekki tækifæri á að spila með. Veruleikinn er sá að það er raunhæft markmið að ná niður verðbólgu án þess að það komi til frekari vaxtahækkana ef launahækkanir og fleiri þættir eru innan þess ramma sem samræmist því að verðbólgan taki að hjaðna. Til að það markmið verði að veruleika er æskilegt að peningastefnunefnd Seðlabankans sitji hjá að þessu sinni. Ekki aðkallandi að hækka vexti núna Óháð stöðunni á vinnumarkaði, sem er jú alls ekki það eina sem peningastefnunefnd þarf af horfa til, er hægt týna til ýmis rök fyrir að vextir Seðlabankans ættu að hækka. Má þar helst nefna minnkandi vaxtamun við útlönd, hækkun verðbólguálags á markaði, meiri verðbólgu í október en reiknað var með og að húsnæðisverðshækkanir hafa reynst þrálátari en flestir reiknuðu með. Án þess að fara í smáatriðin er margt sem bendir til þess að þessir þættir breyti ekki stóru myndinni, t.a.m. að horfur eru á minnkandi verðbólgu og áhrif mikilla vaxtahækkana á árinu á verðbólgu eru enn vart byrjuð að koma fram. Frá sjónarhóli Seðlabankans vitum við líka að raunvaxtastig á ólíka mælikvarða skiptir miklu máli. Á mælikvarða verðbólgu og fjögurra ólíkra mælikvarða á eins árs verðbólguvæntingar hefur það raunvaxtastig áfram þokast upp á við eftir síðustu vaxtaákvörðun – ólíkt því sem var þegar vextir fóru hratt hækkandi. Við lifum í heimi viðvarandi óvissu og því mögulegt að það muni koma til þess að vextir þurfi að hækka á næstunni. En eins og þróunin hefur verið liggur ekki á að hækka vexti á þessum tímapunkti. Lækkandi vextir eru sameiginlegt hagsmunamál Fái vinnumarkaðurinn tækifæri til að spila af ábyrgð úr kjarasamningagerð með Seðlabankann á hliðarlínu skapast tækifæri til að ná í senn niður verðbólgu og vöxtum. Þetta skiptir heimilin gríðarlega miklu máli því eins og þekkt er orðið eru það bæði hækkandi vextir og almennar verðhækkanir sem kroppa í kaupmátt fólks um þessar mundir. Með því að snúa þeirri þróun við má auka kaupmátt umtalsvert. Hvað varðar fyrirtækin eru áhrifin hliðstæð. Líklega er stærsta ástæðan fyrir almennt góðri afkomu íslensks atvinnulífs á síðasta ári lágt vaxtastig og hagstæð fjármögnunarskilyrði. Það gerði þeim kleift að vinna til baka öll störfin sem glötuðust í faraldrinum og kom vafalítið í veg fyrir að fjölmörg fyrirtæki legðu upp laupana. Núna hefur staðan snúist í 180 gráður og bara spurning um hversu mikið en ekki hvort verðbólga, vextir, og veiking krónunnar séu að klípa í afkomu fyrirtækja rétt eins og heimila. Fimmtungs lækkun hlutabréfaverðs frá áramótum gæti gefið einhverja vísbendingu. Aðalatriðið er einfalt: Minni verðbólga og lækkun vaxta er sameiginlegt hagsmunamál sem allir þurfa að vinna að og vinnumarkaðurinn þarf að fá tækifæra til að leysa. Óbreyttir vextir á miðvikudaginn yrðu gott innlegg í þá lausn. Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SAKonráð S. Guðjónsson, efnahagsráðgjafi SA Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halldór Benjamín Þorbergsson Konráð S. Guðjónsson Vinnumarkaður Kjaramál Kjaraviðræður 2022 Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Sjá meira
Það kom mörgum á óvart þegar peningastefnunefnd Seðlabanks ákvað að hækka vexti um aðeins 0,25 prósentustig í október síðastliðnum. Vextir höfðu þá hækkað um 3,5 prósentustig á árinu og verðbólga 9,3% - langt yfir 2,5% verðbólgumarkmiðinu. Á sama tíma, sem kom kannski enn meira á óvart, gaf seðlabankastjóri í skyn að ekki myndi endilega koma til frekari vaxtahækkana. Á kynningarfundi vaxtaákvörðunarinnar sagði seðlabankastjóri: „… við erum búin að hækka vexti. Áhrifin eru komin fram. Ætla aðrir að taka við boltanum? Ætlar vinnumarkaðurinn, ríkisstjórnin og atvinnulífið að taka við boltanum af okkur?“ Hvað varðar vinnumarkaðinn getum við afdráttarlaust sagt: Vinnumarkaðurinn er með boltann og á eftir að senda hann – vonandi áfram á næsta mann eða í mark en ekki út af og upp í stúku. Vendipunktur í kjaraviðræðum? Nýlega hafa SGS, VR/LÍV og samflot iðnaðarmanna vísað kjaraviðræðum við SA til ríkissáttasemjara. Um er að ræða hópa sem semja fyrir meirihluta launafólks á almennum markaði og gefa því eðli máls samkvæmt tóninn í almennri launaþróun næstu misseri. Með því færist nýr taktur í kjaraviðræðurnar og ýmislegt getur gerst. Það sem skiptir mestu máli er að flestir samningsaðilar hafa talað fyrir því að ljúka tiltölulega stuttum kjarasamningum hratt og örugglega. Samtök atvinnulífsins hafa t.a.m. lagt mikla áherslu á að hækka laun og verja kaupmátt upp að því marki að það kalli ekki á vaxtahækkanir Seðlabankans. Fær vinnumarkaðurinn að taka við boltanum? Þetta ferli er í þessum skilningi rétt svo að hefjast. Til að halda áfram með myndmál seðlabankastjóra má jafnvel segja að vinnumarkaðurinn sé rétt svo að grípa boltann. Miklar vaxtahækkanir ofan í skilaboðin síðast og stöðuna nú mætti því túlka sem svo að Seðlabankinn hafi aldrei gefið boltann og að vinnumarkaðurinn hafi í raun ekki tækifæri á að spila með. Veruleikinn er sá að það er raunhæft markmið að ná niður verðbólgu án þess að það komi til frekari vaxtahækkana ef launahækkanir og fleiri þættir eru innan þess ramma sem samræmist því að verðbólgan taki að hjaðna. Til að það markmið verði að veruleika er æskilegt að peningastefnunefnd Seðlabankans sitji hjá að þessu sinni. Ekki aðkallandi að hækka vexti núna Óháð stöðunni á vinnumarkaði, sem er jú alls ekki það eina sem peningastefnunefnd þarf af horfa til, er hægt týna til ýmis rök fyrir að vextir Seðlabankans ættu að hækka. Má þar helst nefna minnkandi vaxtamun við útlönd, hækkun verðbólguálags á markaði, meiri verðbólgu í október en reiknað var með og að húsnæðisverðshækkanir hafa reynst þrálátari en flestir reiknuðu með. Án þess að fara í smáatriðin er margt sem bendir til þess að þessir þættir breyti ekki stóru myndinni, t.a.m. að horfur eru á minnkandi verðbólgu og áhrif mikilla vaxtahækkana á árinu á verðbólgu eru enn vart byrjuð að koma fram. Frá sjónarhóli Seðlabankans vitum við líka að raunvaxtastig á ólíka mælikvarða skiptir miklu máli. Á mælikvarða verðbólgu og fjögurra ólíkra mælikvarða á eins árs verðbólguvæntingar hefur það raunvaxtastig áfram þokast upp á við eftir síðustu vaxtaákvörðun – ólíkt því sem var þegar vextir fóru hratt hækkandi. Við lifum í heimi viðvarandi óvissu og því mögulegt að það muni koma til þess að vextir þurfi að hækka á næstunni. En eins og þróunin hefur verið liggur ekki á að hækka vexti á þessum tímapunkti. Lækkandi vextir eru sameiginlegt hagsmunamál Fái vinnumarkaðurinn tækifæri til að spila af ábyrgð úr kjarasamningagerð með Seðlabankann á hliðarlínu skapast tækifæri til að ná í senn niður verðbólgu og vöxtum. Þetta skiptir heimilin gríðarlega miklu máli því eins og þekkt er orðið eru það bæði hækkandi vextir og almennar verðhækkanir sem kroppa í kaupmátt fólks um þessar mundir. Með því að snúa þeirri þróun við má auka kaupmátt umtalsvert. Hvað varðar fyrirtækin eru áhrifin hliðstæð. Líklega er stærsta ástæðan fyrir almennt góðri afkomu íslensks atvinnulífs á síðasta ári lágt vaxtastig og hagstæð fjármögnunarskilyrði. Það gerði þeim kleift að vinna til baka öll störfin sem glötuðust í faraldrinum og kom vafalítið í veg fyrir að fjölmörg fyrirtæki legðu upp laupana. Núna hefur staðan snúist í 180 gráður og bara spurning um hversu mikið en ekki hvort verðbólga, vextir, og veiking krónunnar séu að klípa í afkomu fyrirtækja rétt eins og heimila. Fimmtungs lækkun hlutabréfaverðs frá áramótum gæti gefið einhverja vísbendingu. Aðalatriðið er einfalt: Minni verðbólga og lækkun vaxta er sameiginlegt hagsmunamál sem allir þurfa að vinna að og vinnumarkaðurinn þarf að fá tækifæra til að leysa. Óbreyttir vextir á miðvikudaginn yrðu gott innlegg í þá lausn. Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SAKonráð S. Guðjónsson, efnahagsráðgjafi SA
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun