Hvers vegna eru stjórnmálin ónýt? Gunnar Smári Egilsson skrifar 11. september 2020 12:20 Eitt af einkennum nýfrjálshyggjunnar er minnkandi traust almennings á stjórnmálaflokkum og stjórnmálum almennt. Ástæðan er einföld; nýfrjálshyggjan snýst um að flytja vald frá hinum lýðræðislega vettvangi yfir á hinn svokallaða markað, sem í reynd er auðugustu fjármagnseigendurnir og allra stærstu eigendur allra stærstu fyrirtækjanna. Nýfrjálshyggjan er því í grunninn svik við kjósendur; sviptir þá valdi. Innan hins lýðræðislega vettvangs hefur hver maður eitt atkvæði, en á hinum svokallaða markaði hefur hver króna eitt atkvæði og hin ríku ráða í raun öllu. Nýfrjálshyggjan braut því niður stjórnmálakerfi eftirstríðsáranna, sem byggðu á stéttastjórnmálum og hagsmunabaráttu almennings annars vegar og vörn auðvaldsins hins vegar og tilraunum til að móta einhverja sáttarlausn byggða á styrkleika þeirra sem stríddu. Innan nýfrjálshyggjunnar sneri stjórnmálafólk sér hins vegar að almenningi fyrir kosningar en svo baki við þeim um leið og kjörstöðum var lokað; tók til við að stjórna landinu með auðvaldinu, þar sem það trúði að allan vanda ætti að leysa með hagsmuni þess að leiðarljósi. Það er samfélagssáttmál nýfrjálshyggjunnar sem allir flokkar á þingi féllust á; að auðvaldið væri aflvél samfélagsins og myndi ætíð finna bestu lausn alls vanda. Hrun fjórflokksins Hrörnun stjórnmála eftirstríðsáranna má sjá annars vegar á fylgishruni stóru flokkanna og hins vegar í minnkandi kosningaþátttöku. Til að draga þetta saman getum við borið saman úrslit kosninganna 2017 við uppreiknuð úrslit kosninganna 1991, kosninga sem leiddu til endanlegs sigurs nýfrjálshyggjunnar á Íslandi. Ef Framsóknarflokkurinn hefði fengið sama hlutfall atkvæða fólks á kjörskrá 2017 og hann fékk 1991 hefði flokkurinn fengið 41.351 atkvæði, en hann fékk aðeins 21.017. Svik flokksins við kjósendur og þjónkun hans við auðvaldið á nýfrjálshyggjutímanum hefur því helmingað flokkinn. Rúmlega 20 þúsund manns hafa snúið bak við Framsókn. Ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði verið eins sterkur 2017 og hann var 1991 hefði hann fengið 91.788 atkvæði, en hann fékk aðeins 49.548. Rúmlega 42 þúsund manns hafa yfirgefið flokkinn eða um 46% af fylgi hans. Ástæðan er að nýfrjálshyggjan hefur þurrkað út alþýðuáherslur úr stefnu flokksins og verkum og gert hann að baráttutæki fyrir hóp hinna allra auðugustu, flokk 0,1% landsmanna. Samanlagt vinstri Samfylkingar og VG hefði fengið 81.892 atkvæð ef styrkur þessara flokka hefði verið viðlíka og Alþýðuflokks, Alþýðubandalags og Kvennalista árið 1991, en flokkarnir fengu aðeins 56.810 atkvæði 2017. 25 þúsund atkvæði voru flogin burt eða 31% af fylginu. En hvert hafa kjósendur farið? Sumir hafa hætt að mæta á kjörstað, misst alla trú á þessum leik. Af þeim tæplega 88 þúsund manns sem hafa hætt að kjósa fjórflokkinn hafa 29 þúsund hætt alfarið að kjósa, eða 1/3 af fjöldanum. Hin hafa dreifst á nýja flokka; þar af tæplega 37 þúsund, 42% fjöldans, á klofningsflokka úr fjórflokknum (Miðflokkur, Vðreisn, Björt framtíð). Aðeins 1/4 þeirra kjósenda sem yfirgaf fjórflokkinn hefur valið að kjósa flokka sem ekki eiga uppruna sinn í fjórflokknum, lægra hlutfall en þau sem hafa hætt alfarið að kjósa. Ónýtur umræðuvettvangur Þessi veika endurnýjun er ástæða þess að þrátt fyrir að kjósendur hafi yfirgefið fjórflokkinn, stjórnmálin sem sviku kjósendur á nýfrjálshyggjutímanum, þá hefur traust á stjórnmálunum ekki aukist. Og ástæða þess að endurnýjun hefur ekki orðið er að sá vettvangur sem stjórnmálin fara fram á, hinn almenna umræða sem samanstendur af félagsrýminu, fjölmiðlum, almannasamtökum, fræðimannasamfélaginu o.s.frv., hefur ekki endurnýjast til gagns. Félagsrýmið hefur umturnast með Netinu og samfélagsmiðlum, en umræða þar er fóðruð af æ slappari fjölmiðlum, samfélagslega óábyrgara fræðasamfélagi, veikari verkalýðshreyfingu og almannasamtökum o.s.frv. Ef við horfum til Bandaríkjanna í aðdraganda kosninga sjáum við ónýtan umræðuvettvang, algjörlega ófæran um að halda uppi umræðu um nokkuð sem máli skiptir. Þar hafa fjölmiðlar misst afl sitt eða gengið í björg trúboðs, verkalýðshreyfingin eða samtök um almannahag eru varla til lengur, fræðasamfélagið hefur þagnað eða misst trúverðugleika o.s.frv. Vettvangurinn er eins og Írak eftir stríðsrekstur Bandaríkjanna, rústir og upplausn, sem gefur hinum sterku færi á að sölsa undir sig vald, eignir og auðlindir almennings. Og við getum spurt: Hvort er auðmannaþjónkun stóru flokkanna og niðurbrot lýðræðis orsök eða afleiðing af upplausn umræðuvettvangsins? Og hér heima getum við spurt hvernig við ætlum að byggja lýðræðið upp að nýju, þegar forysta stjórnmálaflokka eftirstríðsáranna hefur eyðilagt það svo með auðvaldsþjónkun nýfrjálshyggjutímans að almenningur hefur misst allt traust á stjórnmálunum? Endurnýjun stjórnmála er endurreisn lýðræðis Það dugar ekki að mynda ný klofningsframboð út úr gömlu flokkunum, klæða nýfrjálshyggjuna í ný föt, kalla hana jákvæðum nöfnum eins og Björt framtíð eða Viðreisn. Til að endurheimta lýðræðið þarf að endurskapa hér heilbrigð alþýðustjórnmál, ekki bara með því að mynda nýja flokka, sem sannarlega eru málsvarar almennings, heldur með því að endurreisa sjálfan umræðuvettvanginn; styrkja verkalýðshreyfinguna og önnur samtök um almannahag, kveikja neista vonar og ábyrgðar innan fræðamannasamfélagsins og byggja upp nýja fjölmiðla almennings. Það er engin leið til þess að almenningur nái árangri innan lýðræðisins ef almenn umræða er meira og minna á forsendum auðvaldsins eða undir hæl þess. Þetta er staðan í stjórnmálunum eftir hrun nýfrjálshyggjunnar. Almenningur hefur hafnað stjórnmálum nýfrjálshyggjutímans en hefur ekki fundið annan valkost, fyrst og fremst vegna þess að aðrir valkostir eiga erfitt með að skjóta rótum innan umræðuvettvangs sem er í rúst, þar sem þær fáu byggingar sem standa þjóna enn auðvaldinu og sjá heiminn enn frá sjónarhóli nýfrjálshyggjunnar. Ef við ætlum að bjarga lýðræðinu þurfum við að byggja upp heilbrigðari vettvang. Lýðræðið nærist ekki á loftinu, það þarf að hafa sterkar rætur í heilbrigðum alþýðustjórnmálum. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Sjálfstæðisflokkurinn Samfylkingin Vinstri græn Framsóknarflokkurinn Gunnar Smári Egilsson Tengdar fréttir Hvað með almennan kosningarétt, er það góð hugmynd? Gunnar Smári Egilsson fjallar réttinn til að kjósa og telur að þeir sem betur mega sín hafi í raun réttri lagt undir sig sjálft lýðræðið. 9. september 2020 08:30 Hvernig getum við losnað við milljarðamæringana? Gunnar Smári Egilsson fjallar um milljarðamæringa sem hann telur meinsemd og einkenni veikra samfélaga. 28. ágúst 2020 12:58 Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Skoðun Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Sjá meira
Eitt af einkennum nýfrjálshyggjunnar er minnkandi traust almennings á stjórnmálaflokkum og stjórnmálum almennt. Ástæðan er einföld; nýfrjálshyggjan snýst um að flytja vald frá hinum lýðræðislega vettvangi yfir á hinn svokallaða markað, sem í reynd er auðugustu fjármagnseigendurnir og allra stærstu eigendur allra stærstu fyrirtækjanna. Nýfrjálshyggjan er því í grunninn svik við kjósendur; sviptir þá valdi. Innan hins lýðræðislega vettvangs hefur hver maður eitt atkvæði, en á hinum svokallaða markaði hefur hver króna eitt atkvæði og hin ríku ráða í raun öllu. Nýfrjálshyggjan braut því niður stjórnmálakerfi eftirstríðsáranna, sem byggðu á stéttastjórnmálum og hagsmunabaráttu almennings annars vegar og vörn auðvaldsins hins vegar og tilraunum til að móta einhverja sáttarlausn byggða á styrkleika þeirra sem stríddu. Innan nýfrjálshyggjunnar sneri stjórnmálafólk sér hins vegar að almenningi fyrir kosningar en svo baki við þeim um leið og kjörstöðum var lokað; tók til við að stjórna landinu með auðvaldinu, þar sem það trúði að allan vanda ætti að leysa með hagsmuni þess að leiðarljósi. Það er samfélagssáttmál nýfrjálshyggjunnar sem allir flokkar á þingi féllust á; að auðvaldið væri aflvél samfélagsins og myndi ætíð finna bestu lausn alls vanda. Hrun fjórflokksins Hrörnun stjórnmála eftirstríðsáranna má sjá annars vegar á fylgishruni stóru flokkanna og hins vegar í minnkandi kosningaþátttöku. Til að draga þetta saman getum við borið saman úrslit kosninganna 2017 við uppreiknuð úrslit kosninganna 1991, kosninga sem leiddu til endanlegs sigurs nýfrjálshyggjunnar á Íslandi. Ef Framsóknarflokkurinn hefði fengið sama hlutfall atkvæða fólks á kjörskrá 2017 og hann fékk 1991 hefði flokkurinn fengið 41.351 atkvæði, en hann fékk aðeins 21.017. Svik flokksins við kjósendur og þjónkun hans við auðvaldið á nýfrjálshyggjutímanum hefur því helmingað flokkinn. Rúmlega 20 þúsund manns hafa snúið bak við Framsókn. Ef Sjálfstæðisflokkurinn hefði verið eins sterkur 2017 og hann var 1991 hefði hann fengið 91.788 atkvæði, en hann fékk aðeins 49.548. Rúmlega 42 þúsund manns hafa yfirgefið flokkinn eða um 46% af fylgi hans. Ástæðan er að nýfrjálshyggjan hefur þurrkað út alþýðuáherslur úr stefnu flokksins og verkum og gert hann að baráttutæki fyrir hóp hinna allra auðugustu, flokk 0,1% landsmanna. Samanlagt vinstri Samfylkingar og VG hefði fengið 81.892 atkvæð ef styrkur þessara flokka hefði verið viðlíka og Alþýðuflokks, Alþýðubandalags og Kvennalista árið 1991, en flokkarnir fengu aðeins 56.810 atkvæði 2017. 25 þúsund atkvæði voru flogin burt eða 31% af fylginu. En hvert hafa kjósendur farið? Sumir hafa hætt að mæta á kjörstað, misst alla trú á þessum leik. Af þeim tæplega 88 þúsund manns sem hafa hætt að kjósa fjórflokkinn hafa 29 þúsund hætt alfarið að kjósa, eða 1/3 af fjöldanum. Hin hafa dreifst á nýja flokka; þar af tæplega 37 þúsund, 42% fjöldans, á klofningsflokka úr fjórflokknum (Miðflokkur, Vðreisn, Björt framtíð). Aðeins 1/4 þeirra kjósenda sem yfirgaf fjórflokkinn hefur valið að kjósa flokka sem ekki eiga uppruna sinn í fjórflokknum, lægra hlutfall en þau sem hafa hætt alfarið að kjósa. Ónýtur umræðuvettvangur Þessi veika endurnýjun er ástæða þess að þrátt fyrir að kjósendur hafi yfirgefið fjórflokkinn, stjórnmálin sem sviku kjósendur á nýfrjálshyggjutímanum, þá hefur traust á stjórnmálunum ekki aukist. Og ástæða þess að endurnýjun hefur ekki orðið er að sá vettvangur sem stjórnmálin fara fram á, hinn almenna umræða sem samanstendur af félagsrýminu, fjölmiðlum, almannasamtökum, fræðimannasamfélaginu o.s.frv., hefur ekki endurnýjast til gagns. Félagsrýmið hefur umturnast með Netinu og samfélagsmiðlum, en umræða þar er fóðruð af æ slappari fjölmiðlum, samfélagslega óábyrgara fræðasamfélagi, veikari verkalýðshreyfingu og almannasamtökum o.s.frv. Ef við horfum til Bandaríkjanna í aðdraganda kosninga sjáum við ónýtan umræðuvettvang, algjörlega ófæran um að halda uppi umræðu um nokkuð sem máli skiptir. Þar hafa fjölmiðlar misst afl sitt eða gengið í björg trúboðs, verkalýðshreyfingin eða samtök um almannahag eru varla til lengur, fræðasamfélagið hefur þagnað eða misst trúverðugleika o.s.frv. Vettvangurinn er eins og Írak eftir stríðsrekstur Bandaríkjanna, rústir og upplausn, sem gefur hinum sterku færi á að sölsa undir sig vald, eignir og auðlindir almennings. Og við getum spurt: Hvort er auðmannaþjónkun stóru flokkanna og niðurbrot lýðræðis orsök eða afleiðing af upplausn umræðuvettvangsins? Og hér heima getum við spurt hvernig við ætlum að byggja lýðræðið upp að nýju, þegar forysta stjórnmálaflokka eftirstríðsáranna hefur eyðilagt það svo með auðvaldsþjónkun nýfrjálshyggjutímans að almenningur hefur misst allt traust á stjórnmálunum? Endurnýjun stjórnmála er endurreisn lýðræðis Það dugar ekki að mynda ný klofningsframboð út úr gömlu flokkunum, klæða nýfrjálshyggjuna í ný föt, kalla hana jákvæðum nöfnum eins og Björt framtíð eða Viðreisn. Til að endurheimta lýðræðið þarf að endurskapa hér heilbrigð alþýðustjórnmál, ekki bara með því að mynda nýja flokka, sem sannarlega eru málsvarar almennings, heldur með því að endurreisa sjálfan umræðuvettvanginn; styrkja verkalýðshreyfinguna og önnur samtök um almannahag, kveikja neista vonar og ábyrgðar innan fræðamannasamfélagsins og byggja upp nýja fjölmiðla almennings. Það er engin leið til þess að almenningur nái árangri innan lýðræðisins ef almenn umræða er meira og minna á forsendum auðvaldsins eða undir hæl þess. Þetta er staðan í stjórnmálunum eftir hrun nýfrjálshyggjunnar. Almenningur hefur hafnað stjórnmálum nýfrjálshyggjutímans en hefur ekki fundið annan valkost, fyrst og fremst vegna þess að aðrir valkostir eiga erfitt með að skjóta rótum innan umræðuvettvangs sem er í rúst, þar sem þær fáu byggingar sem standa þjóna enn auðvaldinu og sjá heiminn enn frá sjónarhóli nýfrjálshyggjunnar. Ef við ætlum að bjarga lýðræðinu þurfum við að byggja upp heilbrigðari vettvang. Lýðræðið nærist ekki á loftinu, það þarf að hafa sterkar rætur í heilbrigðum alþýðustjórnmálum. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum
Hvað með almennan kosningarétt, er það góð hugmynd? Gunnar Smári Egilsson fjallar réttinn til að kjósa og telur að þeir sem betur mega sín hafi í raun réttri lagt undir sig sjálft lýðræðið. 9. september 2020 08:30
Hvernig getum við losnað við milljarðamæringana? Gunnar Smári Egilsson fjallar um milljarðamæringa sem hann telur meinsemd og einkenni veikra samfélaga. 28. ágúst 2020 12:58
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar