Vara við meiriháttar flóðbylgju í Alaska vegna bráðnandi jökuls Kjartan Kjartansson skrifar 21. maí 2020 09:00 Barry Arm-jökullinn við Vilhjálmssund í Alaska hefur hopað mikið vegna hlýnunar undanfarin ár og áratugi. Hopið hefur veikt fjallshlíðar sem gætu hrunið ofan í sundið og valdið mikilli flóðbylgju á næstu árum. Vísir/Getty Hópur vísindamanna sem fylgist með landhræringum á norðurskautinu óttast að berghlaup úr fjallshlíð geti valdið gríðarlega stórri flóðbylgju á einu þéttbýlasta svæði Alaska á allra næstu áratugum. Aukin hætta er sögð á hamfaraskriðum og flóðbylgjum vegna hnattrænnar hlýnunar á norðurslóðum. Jöklar hopa nú hratt og sífreri bráðnar á norðurslóðum vegna áframhaldandi hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Hvoru tveggja skilur eftir sig óstöðugar fjallshlíðar sem geta hrunið í miklum skriðuföllum eða berghlaupum. Ef hlíðarnar standa við vötn eða sjó geta skriður úr þeim valdið flóðbylgjum. Fjórir fórust í slíkri flóðbylgju sem fylgdi miklu berghlaupi í þorpinu Nuugaatsiaq á Vestur-Grænlandi í júní árið 2017. Hlaupið féll úr snarbrattri hlíð í firðinum Karrat Isfjorden þar sem Rink-skriðjökullinn hefur hopað mikið á undanförnum áratugum. Sjá einnig: Flóðbylgjan á Grænlandi afleiðing hlýnunar og bráðnunar jökla Á Íslandi hafa tvö stór berghlaup fallið á jökla á síðastliðinni hálfri öld. Árið 1967 féll stórt berghlaup ofan Steinsholtsjökuls, sem gengur norður úr Eyjafjallajökli, og árið 2007 féll berghlaup á Morsárjökul í sunnanverðum Vatnajökli. Vísindamenn hafa fylgst grannt með Svínafellsheiði vegna sprungu sem fannst í henni. Almannavarnir vöruðu við ferðum á Svínafellsjökul sumarið 2018 vegna hættu á skriðuföllum. Húsum skolaði út í sjó þegar flóðbylgja gekk yfir þorpið Nuugaatsiaq í júní árið 2017. Fjórir þorpsbúar fórust.Arktisk kommando/Palle Lauritsen Úrkoma, jarðskjálfti eða hitabylgja gæti hleypt hlíðinni af stað Viðvörun vísindamanna í Alaska varðar hlíðar sem var áður haldið uppi af jöklinum Barry Arm við Vilhjálmssund, tæpa hundrað kílómetra austur af borginni Anchorage. Svæðið er eitt það þéttbýlasta í Alaska. Barry Arm hefur hopað mikið vegna hlýnunar jarðar undanfarin ár. Nú er svo komið að jökullinn styður aðeins við um þriðjung brattrar hlíðar sem á annan kílómetra að lengd. Vísindamennirnir vara við því að jarðskjálfti, langt úrkomutímabil eða hitabylgja sem bræddi mikinn snjó gæti valdið meiriháttar skriðuföllum úr hlíðinni sem gæti hrundið af stað ógurlegri flóðbylgju í firðinum fyrir neðan. Þetta gæti gerst hvenær sem er en mögulega færi hlíðin af stað á næstu tveimur áratugum. „Hættan eykast bara eftir því sem jökullinn hopar,“ segir Anna Liljedahl, vatnafræðingur við Woods Hole-rannsóknastofnunina í Bandaríkjunum, við New York Times. Liljedahl og félagar hennar frá fjórtán samtökum og stofnunum sem fylgjast með landhræringum á norðurskautssvæðum Norður-Ameríku á vegum bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA og Vísindasjóði Bandaríkjanna skrifuðu opið bréf þar sem þau vöruðu við hættunni. Yfirvöld í Alaska vöruðu einnig við hættu á auknum líkum á skriðu og flóðbylgju í síðustu viku, að sögn fréttasíðunnar Arctic Today. Smábátahöfnin í bænum Whittier. Flóðbylgjan gæti verið um níu metra há þegar hún næði þangað ef hlíðar við Barry Arm hrynja. Vilhjálmssund er vinsælt hjá siglingafólk og veiðimönnum.Vísir/Getty Gæti orðið tuga metra há bylgja Flóðbylgja vegna skriðu úr hlíðum við Barry Arm er talin geta náð tugum metra. Þegar hún næði til bæjarins Whittier í tæplega fimmtíu kílómetra fjarlægð væri hún enn um níu metra há og gæti valdið mikilli eyðileggingu. Stærsta skriða sem tengdist ekki eldgosi sem vitað er um í Norður-Ameríku átti sér stað í Taan-firði í suðausturhluta Alaska árið 2015. Þar hefur Tyndall-jökullinn hörfað hratt og fjallshlíð gaf skyndilega eftir. Áætlað er að um 180 milljónir tonna bergs hafi hrunið í fjörðinn. Flóðbylgjan sem myndaðist náði um 193 metra hæð í upphafi og er ein sú stærsta sem vitað er um í heiminum. Hryndi fjallshlíðin öll við Barry Arm yrði flóðbylgjan enn stærri en í Taan-firði. Tölvulíkön benda til þess að um 500 milljónir rúmmetrar bergs og jarðvegs séu bundin í hlíðinni. Ólíkt Taan-firði sem er óbyggður er Vilhjálmssund vinsælt hjá siglingarfólki, veiðimönnum og ferðamönnum. Hundruð manna gætu verið við sundið nærri Barry Arm á hverjum tíma yfir sumarið. „Þetta er í allt öðrum flokki en nokkuð sem við höfum rannsakað eftir á, hvað það áður en það gerist,“ segir Hig Higman, jarðfræðingur í Alaska. Vísindamennirnir telja nauðsynlegt að koma upp vöktunarkerfi fyrir fjallshlíðina líkt og gert hefur verið sums staðar í Noregi þar sem hætta er á skriðum og berghlaupum. Það er ekki aðeins í Alaska þar sem hætta er talin á miklum skriðum og flóðbylgjum. Hop jöklanna og bráðun sífrera samfara hnattrænni hlýnun af völdum manna er líkleg til að auka hættu á slíkum hamförum á norðurskautssvæðum Bresku Kólumbíu í Kanada, Grænlandi, í Noregi og á sumum norðlægum slóðum utan norðurskautsins. Loftslagsmál Norðurslóðir Grænland Bandaríkin Hamfarahlýnun Mest lesið „Algjörlega alveg út í hött“ Innlent Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Erlent Umferðin færist inn á íbúðagötur Innlent Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Erlent Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Innlent Vann á öllum deildum leikskólans Innlent Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Innlent Hamasliðar tilbúnir að sleppa gíslum og láta völd af hendi Erlent Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Innlent Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Innlent Fleiri fréttir Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Hamasliðar tilbúnir að sleppa gíslum og láta völd af hendi Hótar helvíti á jörð samþykki Hamas ekki tillögurnar Vísa frá máli á hendur skipverjum sem voru taldir hafa slitið sæstrengi „Það vill enginn spila eftir reglum sem eru samdar annars staðar“ Rekja andlát dóttur að hluta til samsæriskenninga móður Fyrsta konan sem verður erkibiskupinn af Kantaraborg Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Einn hinna látnu skotinn af lögreglu og annar særður Finna mikla nálykt frá rústunum Bein útsending: Siglt áleiðis til Gasa Látinn fara eftir að hafa neitað Trump um sverð í eigu Eisenhower Segist breyttur maður og biðlar til dómarans Hamas liðar vilja ekki afvopnast Flugvellinum í München lokað vegna drónaumferðar Nafngreina árásarmanninn í Manchester Segist eiga í vopnuðum átökum við eiturlyfjasmyglara Árásin í Manchester skilgreind sem hryðjuverk Leiðtogafundur í Danmörku: „Rússar munu ekki stoppa fyrr en tilneyddir“ Tveir látnir og þrír alvarlega særðir eftir árás í Manchester Afganir fagna því að vera aftur komnir í samband við umheiminn Thunberg meðal 500 handtekinna aðgerðasinna Demókrötum kennt um og uppsögnum hótað Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Jane Goodall látin Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Brýnt að koma rafmagni aftur á kjarnorkuverið „Dimmur dagur“ í sögu Slóvakíu Völdu tveggja ára stúlku sem nýja jómfrúargyðju Höfuðpaur tælingarhóps dæmdur í þrjátíu og fimm ára fangelsi Sjá meira
Hópur vísindamanna sem fylgist með landhræringum á norðurskautinu óttast að berghlaup úr fjallshlíð geti valdið gríðarlega stórri flóðbylgju á einu þéttbýlasta svæði Alaska á allra næstu áratugum. Aukin hætta er sögð á hamfaraskriðum og flóðbylgjum vegna hnattrænnar hlýnunar á norðurslóðum. Jöklar hopa nú hratt og sífreri bráðnar á norðurslóðum vegna áframhaldandi hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Hvoru tveggja skilur eftir sig óstöðugar fjallshlíðar sem geta hrunið í miklum skriðuföllum eða berghlaupum. Ef hlíðarnar standa við vötn eða sjó geta skriður úr þeim valdið flóðbylgjum. Fjórir fórust í slíkri flóðbylgju sem fylgdi miklu berghlaupi í þorpinu Nuugaatsiaq á Vestur-Grænlandi í júní árið 2017. Hlaupið féll úr snarbrattri hlíð í firðinum Karrat Isfjorden þar sem Rink-skriðjökullinn hefur hopað mikið á undanförnum áratugum. Sjá einnig: Flóðbylgjan á Grænlandi afleiðing hlýnunar og bráðnunar jökla Á Íslandi hafa tvö stór berghlaup fallið á jökla á síðastliðinni hálfri öld. Árið 1967 féll stórt berghlaup ofan Steinsholtsjökuls, sem gengur norður úr Eyjafjallajökli, og árið 2007 féll berghlaup á Morsárjökul í sunnanverðum Vatnajökli. Vísindamenn hafa fylgst grannt með Svínafellsheiði vegna sprungu sem fannst í henni. Almannavarnir vöruðu við ferðum á Svínafellsjökul sumarið 2018 vegna hættu á skriðuföllum. Húsum skolaði út í sjó þegar flóðbylgja gekk yfir þorpið Nuugaatsiaq í júní árið 2017. Fjórir þorpsbúar fórust.Arktisk kommando/Palle Lauritsen Úrkoma, jarðskjálfti eða hitabylgja gæti hleypt hlíðinni af stað Viðvörun vísindamanna í Alaska varðar hlíðar sem var áður haldið uppi af jöklinum Barry Arm við Vilhjálmssund, tæpa hundrað kílómetra austur af borginni Anchorage. Svæðið er eitt það þéttbýlasta í Alaska. Barry Arm hefur hopað mikið vegna hlýnunar jarðar undanfarin ár. Nú er svo komið að jökullinn styður aðeins við um þriðjung brattrar hlíðar sem á annan kílómetra að lengd. Vísindamennirnir vara við því að jarðskjálfti, langt úrkomutímabil eða hitabylgja sem bræddi mikinn snjó gæti valdið meiriháttar skriðuföllum úr hlíðinni sem gæti hrundið af stað ógurlegri flóðbylgju í firðinum fyrir neðan. Þetta gæti gerst hvenær sem er en mögulega færi hlíðin af stað á næstu tveimur áratugum. „Hættan eykast bara eftir því sem jökullinn hopar,“ segir Anna Liljedahl, vatnafræðingur við Woods Hole-rannsóknastofnunina í Bandaríkjunum, við New York Times. Liljedahl og félagar hennar frá fjórtán samtökum og stofnunum sem fylgjast með landhræringum á norðurskautssvæðum Norður-Ameríku á vegum bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA og Vísindasjóði Bandaríkjanna skrifuðu opið bréf þar sem þau vöruðu við hættunni. Yfirvöld í Alaska vöruðu einnig við hættu á auknum líkum á skriðu og flóðbylgju í síðustu viku, að sögn fréttasíðunnar Arctic Today. Smábátahöfnin í bænum Whittier. Flóðbylgjan gæti verið um níu metra há þegar hún næði þangað ef hlíðar við Barry Arm hrynja. Vilhjálmssund er vinsælt hjá siglingafólk og veiðimönnum.Vísir/Getty Gæti orðið tuga metra há bylgja Flóðbylgja vegna skriðu úr hlíðum við Barry Arm er talin geta náð tugum metra. Þegar hún næði til bæjarins Whittier í tæplega fimmtíu kílómetra fjarlægð væri hún enn um níu metra há og gæti valdið mikilli eyðileggingu. Stærsta skriða sem tengdist ekki eldgosi sem vitað er um í Norður-Ameríku átti sér stað í Taan-firði í suðausturhluta Alaska árið 2015. Þar hefur Tyndall-jökullinn hörfað hratt og fjallshlíð gaf skyndilega eftir. Áætlað er að um 180 milljónir tonna bergs hafi hrunið í fjörðinn. Flóðbylgjan sem myndaðist náði um 193 metra hæð í upphafi og er ein sú stærsta sem vitað er um í heiminum. Hryndi fjallshlíðin öll við Barry Arm yrði flóðbylgjan enn stærri en í Taan-firði. Tölvulíkön benda til þess að um 500 milljónir rúmmetrar bergs og jarðvegs séu bundin í hlíðinni. Ólíkt Taan-firði sem er óbyggður er Vilhjálmssund vinsælt hjá siglingarfólki, veiðimönnum og ferðamönnum. Hundruð manna gætu verið við sundið nærri Barry Arm á hverjum tíma yfir sumarið. „Þetta er í allt öðrum flokki en nokkuð sem við höfum rannsakað eftir á, hvað það áður en það gerist,“ segir Hig Higman, jarðfræðingur í Alaska. Vísindamennirnir telja nauðsynlegt að koma upp vöktunarkerfi fyrir fjallshlíðina líkt og gert hefur verið sums staðar í Noregi þar sem hætta er á skriðum og berghlaupum. Það er ekki aðeins í Alaska þar sem hætta er talin á miklum skriðum og flóðbylgjum. Hop jöklanna og bráðun sífrera samfara hnattrænni hlýnun af völdum manna er líkleg til að auka hættu á slíkum hamförum á norðurskautssvæðum Bresku Kólumbíu í Kanada, Grænlandi, í Noregi og á sumum norðlægum slóðum utan norðurskautsins.
Loftslagsmál Norðurslóðir Grænland Bandaríkin Hamfarahlýnun Mest lesið „Algjörlega alveg út í hött“ Innlent Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Erlent Umferðin færist inn á íbúðagötur Innlent Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Erlent Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Innlent Vann á öllum deildum leikskólans Innlent Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Innlent Hamasliðar tilbúnir að sleppa gíslum og láta völd af hendi Erlent Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Innlent Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Innlent Fleiri fréttir Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Hamasliðar tilbúnir að sleppa gíslum og láta völd af hendi Hótar helvíti á jörð samþykki Hamas ekki tillögurnar Vísa frá máli á hendur skipverjum sem voru taldir hafa slitið sæstrengi „Það vill enginn spila eftir reglum sem eru samdar annars staðar“ Rekja andlát dóttur að hluta til samsæriskenninga móður Fyrsta konan sem verður erkibiskupinn af Kantaraborg Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Einn hinna látnu skotinn af lögreglu og annar særður Finna mikla nálykt frá rústunum Bein útsending: Siglt áleiðis til Gasa Látinn fara eftir að hafa neitað Trump um sverð í eigu Eisenhower Segist breyttur maður og biðlar til dómarans Hamas liðar vilja ekki afvopnast Flugvellinum í München lokað vegna drónaumferðar Nafngreina árásarmanninn í Manchester Segist eiga í vopnuðum átökum við eiturlyfjasmyglara Árásin í Manchester skilgreind sem hryðjuverk Leiðtogafundur í Danmörku: „Rússar munu ekki stoppa fyrr en tilneyddir“ Tveir látnir og þrír alvarlega særðir eftir árás í Manchester Afganir fagna því að vera aftur komnir í samband við umheiminn Thunberg meðal 500 handtekinna aðgerðasinna Demókrötum kennt um og uppsögnum hótað Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Jane Goodall látin Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Brýnt að koma rafmagni aftur á kjarnorkuverið „Dimmur dagur“ í sögu Slóvakíu Völdu tveggja ára stúlku sem nýja jómfrúargyðju Höfuðpaur tælingarhóps dæmdur í þrjátíu og fimm ára fangelsi Sjá meira