Innantómt öryggishlutverk? Þórir Guðmundsson skrifar 18. desember 2019 12:11 Öryggishlutverk Ríkisútvarpsins er gjarnan ofarlega á blaði þegar talið berst að markmiðum hins opinbera með rekstri fjölmiðils í almannaeigu. En hvert er öryggishlutverkið? Stutt skoðun sýnir ekki að það sé verulegt, umfram þá þjónustu sem Stöð 2, Vísir og Bylgjan hafa veitt um áratugaskeið. Í lögum og núgildandi þjónustusamningi stjórnvalda og RÚV er fátt annað tínt til um öryggishlutverkið en að félagið skuli tryggja nauðsynlega öryggisþjónustu með upplýsingamiðlun og setja sér öryggisstefnu. Sú stefna var sett og er tvíþætt og lýtur að ytra og innra öryggi. Varðandi ytra öryggi er kveðið á um rekstur tveggja langbylgjusenda, eigin fjarskiptabúnað, reglulega könnun á virkni búnaðar, áætlanir um fyrstu viðbrögð við vá og aðstöðu fréttastofu RÚV í stjórnstöð Almannavarna í Skógarhlíð. Innra öryggi felst í því að vera með varaaflsstöð í Efstaleitinu, neyðarsendingarbúnað, kaup á sem öruggustum búnaði og aðgangsstýringarkerfi í höfuðstöðvum fyrirtækisins þannig að óviðkomandi komist þar ekki inn án leyfis. Fréttir af vá Síðan Bylgjan og Stöð 2 voru stofnaðar árið 1986 hafa landsmenn getað treyst á áreiðanlegan fréttaflutning ljósvakamiðla í einkaeigu af hamförum og annarri vá. Yfirvöld og sjálfboðaliðasamtök hafa ætíð getað komið mikilvægum skilaboðum á framfæri í gegnum þessa miðla. Þegar stórir atburðir gerast setja allir fjölmiðlar starfsemi sína á fullt, hvort sem þeir eru ríkis- eða einkareknir. Starfsemin í samhæfingarstöðinni í Skógarhlíð er vöktuð; fréttamenn, tökumenn og ljósmyndarar sendir á vettvang; frétta- og tæknimenn kallaðir af frívöktum eins og þörf krefur, og útsendingartími aukinn í samræmi við þörf almennings til að fylgjast með viðburðinum. Útvarp og vefur verða fljótt mikilvægustu miðlarnir, hvort sem er fyrir almenning að fá fréttir af yfirstandandi vá eða fyrir fólk á skaðasvæði að fá áreiðanlegar upplýsingar um það sem er að gerast í kringum sig. Bylgjan gegnir þá sérstöku hlutverki sem vinsælasta útvarpsstöð landsins sem er að auki dreift til fleiri landsmanna en nokkur önnur útvarpsstöð – og álíka margra og Rás 1 og Rás 2 samanlagt. Almenningur nýtur samkeppninnar Stóru vefmiðlarnir, visir.is og mbl.is, kappkosta við svona aðstæður að veita sem skjótasta og öruggasta þjónustu. Báðir senda leiðbeiningar og tilkynningar yfirvalda út með hraði og beita klassísku fréttamati á svipaðan hátt og flestir aðrir hefðbundnir miðlar, þar á meðal Ríkisútvarpið. Í nýafstöðnu hamfaraveðri á Norðvesturlandi var fréttastofa Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar með fréttamann sem veitti upplýsingar frá Sauðárkróki á þriðjudag – á þeim stað og stund er veðurofsinn var í hámarki – á meðan fréttamenn RÚV voru veðurtepptir. Auðvitað er RÚV stundum á stöðum sem aðrir komast ekki til. Þannig virkar samkeppnin; fréttastofurnar skiptast á um að vinna orrustur en almenningur nýtur þess að fá úrvalsfréttir af því sem er að gerast. Með öðrum orðum, þá er lítill raunverulegur munur á upplýsingamiðlun stóru fjölmiðlanna af neyð eða vá og fátt sem bendir til að fréttastofa RÚV hafi þar veigameira hlutverk en aðrar stærri fréttastofur hér á landi. Aukið mikilvægi farsíma Hvað dreifinguna varðar þá gilda sömu lögmál um hana hjá ljósvakamiðlunum tveimur, RÚV og Stöð 2/Bylgjunni. Sjónvarpi er dreift um ljósleiðara og sjónvarpssenda víða um land. Það á bæði við um RÚV og Stöð 2. Að auki er hægt að ná sjónvarpssendingum í gegnum netið, sem menn komast inn á í gegnum farsímakerfið, eins og þeir vita sem horfa á sjónvarpið í farsíma eða á spjaldtölvu. Útvarpsstöðvar nota í grundvallaratriðum sömu tækni en til viðbótar er RÚV dreift á langbylgju. Mikilvægi langbylgjunnar hefur hins vegar minnkað verulega jafnframt því sem vægi dreifileiðarinnar í gegnum netið eykst. Til að mynda þá fer ungt fólk í auknum mæli inn á fréttamiðla í gegnum netið, hvort sem um er að ræða sjónvarp, útvarp eða fréttavefi. Mjög hefur dregið úr framleiðslu viðtækja sem ná langbylgju, jafnvel fyrir bíla, þannig að varla er hægt að líta á langbylgjuútsendingar lengur sem öryggisatriði til að ná til þorra fólks. Önnur tækniþróun sem hefur orðið á undanförnum árum og skiptir sköpum er möguleiki viðbragðsaðila að ná til fólks með fjöldasendingum smáskilaboða sem ná til allra farsíma á afmörkuðu landsvæði. Þessi tækni, sem Neyðarlínan ræður yfir, gerir yfirvöldum til dæmis kleift að vara almenning við yfirvofandi vá, hvort sem það er eldgos, stórslys eða ofsaveður. Markmið og leiðir Aðili með hlutverk í neyð þarf að hafa kerfi í lagi sem tryggja rekstrarsamfellu á álagstímum, neyðaráætlun og stefnu um viðhald búnaðar og viðbragðsferla. Sýn, sem rekur Stöð 2, Vísi og Bylgjuna, er með ISO 27001 gæðavottun, sem þýðir að fyrirtækið er reglulega tekið út af alþjóðlegum eftirlitsmönnum með tilliti til gæða- og öryggisþátta. Þeir 60 frétta- og tæknimenn sem halda almenningi á Íslandi upplýstum um viðburði heima og erlendis á Stöð 2, Vísi og Bylgjunni njóta góðs af þessari styrku umgjörð. Nú þegar í undirbúningi er nýr þjónustusamningur við Ríkisútvarpið væri ekki úr vegi að stjórnvöld skilgreindu fyrst hvaða markmiðum þau vilja ná varðandi öryggi í fréttaflutningi á neyðartímum. Mikið skortir á að það sé gert í núverandi þjónustusamningi. Fyrst og síðast hlýtur hið opinbera að vilja koma upplýsingum á framfæri, annars vegar við fólk sem er statt á neyðarsvæði eða/og við allan almenning sem þarf að fá upplýsingar um neyðina. Ef þetta eru markmiðin þá eru skilvirkari leiðir að þeim en að halda úti stórri, ríkisrekinni fréttastofu. Eða, svo það sé orðað með öðrum hætti, þá kunna að vera ástæður til að halda uppi stórri, ríkisrekinni fréttastofu en óskilgreint og innantómt öryggishlutverk ætti ekki að vera ein þeirra.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Þórir Guðmundsson Mest lesið Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Öryggishlutverk Ríkisútvarpsins er gjarnan ofarlega á blaði þegar talið berst að markmiðum hins opinbera með rekstri fjölmiðils í almannaeigu. En hvert er öryggishlutverkið? Stutt skoðun sýnir ekki að það sé verulegt, umfram þá þjónustu sem Stöð 2, Vísir og Bylgjan hafa veitt um áratugaskeið. Í lögum og núgildandi þjónustusamningi stjórnvalda og RÚV er fátt annað tínt til um öryggishlutverkið en að félagið skuli tryggja nauðsynlega öryggisþjónustu með upplýsingamiðlun og setja sér öryggisstefnu. Sú stefna var sett og er tvíþætt og lýtur að ytra og innra öryggi. Varðandi ytra öryggi er kveðið á um rekstur tveggja langbylgjusenda, eigin fjarskiptabúnað, reglulega könnun á virkni búnaðar, áætlanir um fyrstu viðbrögð við vá og aðstöðu fréttastofu RÚV í stjórnstöð Almannavarna í Skógarhlíð. Innra öryggi felst í því að vera með varaaflsstöð í Efstaleitinu, neyðarsendingarbúnað, kaup á sem öruggustum búnaði og aðgangsstýringarkerfi í höfuðstöðvum fyrirtækisins þannig að óviðkomandi komist þar ekki inn án leyfis. Fréttir af vá Síðan Bylgjan og Stöð 2 voru stofnaðar árið 1986 hafa landsmenn getað treyst á áreiðanlegan fréttaflutning ljósvakamiðla í einkaeigu af hamförum og annarri vá. Yfirvöld og sjálfboðaliðasamtök hafa ætíð getað komið mikilvægum skilaboðum á framfæri í gegnum þessa miðla. Þegar stórir atburðir gerast setja allir fjölmiðlar starfsemi sína á fullt, hvort sem þeir eru ríkis- eða einkareknir. Starfsemin í samhæfingarstöðinni í Skógarhlíð er vöktuð; fréttamenn, tökumenn og ljósmyndarar sendir á vettvang; frétta- og tæknimenn kallaðir af frívöktum eins og þörf krefur, og útsendingartími aukinn í samræmi við þörf almennings til að fylgjast með viðburðinum. Útvarp og vefur verða fljótt mikilvægustu miðlarnir, hvort sem er fyrir almenning að fá fréttir af yfirstandandi vá eða fyrir fólk á skaðasvæði að fá áreiðanlegar upplýsingar um það sem er að gerast í kringum sig. Bylgjan gegnir þá sérstöku hlutverki sem vinsælasta útvarpsstöð landsins sem er að auki dreift til fleiri landsmanna en nokkur önnur útvarpsstöð – og álíka margra og Rás 1 og Rás 2 samanlagt. Almenningur nýtur samkeppninnar Stóru vefmiðlarnir, visir.is og mbl.is, kappkosta við svona aðstæður að veita sem skjótasta og öruggasta þjónustu. Báðir senda leiðbeiningar og tilkynningar yfirvalda út með hraði og beita klassísku fréttamati á svipaðan hátt og flestir aðrir hefðbundnir miðlar, þar á meðal Ríkisútvarpið. Í nýafstöðnu hamfaraveðri á Norðvesturlandi var fréttastofa Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar með fréttamann sem veitti upplýsingar frá Sauðárkróki á þriðjudag – á þeim stað og stund er veðurofsinn var í hámarki – á meðan fréttamenn RÚV voru veðurtepptir. Auðvitað er RÚV stundum á stöðum sem aðrir komast ekki til. Þannig virkar samkeppnin; fréttastofurnar skiptast á um að vinna orrustur en almenningur nýtur þess að fá úrvalsfréttir af því sem er að gerast. Með öðrum orðum, þá er lítill raunverulegur munur á upplýsingamiðlun stóru fjölmiðlanna af neyð eða vá og fátt sem bendir til að fréttastofa RÚV hafi þar veigameira hlutverk en aðrar stærri fréttastofur hér á landi. Aukið mikilvægi farsíma Hvað dreifinguna varðar þá gilda sömu lögmál um hana hjá ljósvakamiðlunum tveimur, RÚV og Stöð 2/Bylgjunni. Sjónvarpi er dreift um ljósleiðara og sjónvarpssenda víða um land. Það á bæði við um RÚV og Stöð 2. Að auki er hægt að ná sjónvarpssendingum í gegnum netið, sem menn komast inn á í gegnum farsímakerfið, eins og þeir vita sem horfa á sjónvarpið í farsíma eða á spjaldtölvu. Útvarpsstöðvar nota í grundvallaratriðum sömu tækni en til viðbótar er RÚV dreift á langbylgju. Mikilvægi langbylgjunnar hefur hins vegar minnkað verulega jafnframt því sem vægi dreifileiðarinnar í gegnum netið eykst. Til að mynda þá fer ungt fólk í auknum mæli inn á fréttamiðla í gegnum netið, hvort sem um er að ræða sjónvarp, útvarp eða fréttavefi. Mjög hefur dregið úr framleiðslu viðtækja sem ná langbylgju, jafnvel fyrir bíla, þannig að varla er hægt að líta á langbylgjuútsendingar lengur sem öryggisatriði til að ná til þorra fólks. Önnur tækniþróun sem hefur orðið á undanförnum árum og skiptir sköpum er möguleiki viðbragðsaðila að ná til fólks með fjöldasendingum smáskilaboða sem ná til allra farsíma á afmörkuðu landsvæði. Þessi tækni, sem Neyðarlínan ræður yfir, gerir yfirvöldum til dæmis kleift að vara almenning við yfirvofandi vá, hvort sem það er eldgos, stórslys eða ofsaveður. Markmið og leiðir Aðili með hlutverk í neyð þarf að hafa kerfi í lagi sem tryggja rekstrarsamfellu á álagstímum, neyðaráætlun og stefnu um viðhald búnaðar og viðbragðsferla. Sýn, sem rekur Stöð 2, Vísi og Bylgjuna, er með ISO 27001 gæðavottun, sem þýðir að fyrirtækið er reglulega tekið út af alþjóðlegum eftirlitsmönnum með tilliti til gæða- og öryggisþátta. Þeir 60 frétta- og tæknimenn sem halda almenningi á Íslandi upplýstum um viðburði heima og erlendis á Stöð 2, Vísi og Bylgjunni njóta góðs af þessari styrku umgjörð. Nú þegar í undirbúningi er nýr þjónustusamningur við Ríkisútvarpið væri ekki úr vegi að stjórnvöld skilgreindu fyrst hvaða markmiðum þau vilja ná varðandi öryggi í fréttaflutningi á neyðartímum. Mikið skortir á að það sé gert í núverandi þjónustusamningi. Fyrst og síðast hlýtur hið opinbera að vilja koma upplýsingum á framfæri, annars vegar við fólk sem er statt á neyðarsvæði eða/og við allan almenning sem þarf að fá upplýsingar um neyðina. Ef þetta eru markmiðin þá eru skilvirkari leiðir að þeim en að halda úti stórri, ríkisrekinni fréttastofu. Eða, svo það sé orðað með öðrum hætti, þá kunna að vera ástæður til að halda uppi stórri, ríkisrekinni fréttastofu en óskilgreint og innantómt öryggishlutverk ætti ekki að vera ein þeirra.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar.
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun