Gen stórlaxa eru afar mikilvæg Garðar Örn Úlfarsson skrifar 9. mars 2018 08:00 Veitt í Klapparfljóti. „Aukin hlutdeild stórlaxa hefur mjög jákvæð áhrif á hrygninguna í ánum, auk þess sem stórlaxinn gengur fyrr í árnar og lengir þannig virkan veiðitíma,“ segir í skýrslu um Þverá/Kjarrá. Mynd/Sigurður Már Einarsson „Það hefur orðið viðsnúningur og við erum farin að nálgast það sem var fyrir tuttugu árum í hlutdeild stórlaxa,“ segir Sigurður Már Einarsson, annar tveggja höfunda nýrrar skýrslu Hafrannsóknastofnunar um vöktun laxastofna í Þverá og Kjarrá í Borgarfirði. Í skýrslunni, sem unnin er fyrir veiðifélag svæðisins, gera Sigurður og Ásta Kristín Guðmundsdóttir grein fyrir aukinni laxagengd í Þverá og Kjarrá samfara auknum sleppingum á veiddum laxi. Sigurður hefur unnið að rannsóknum á svæðinu frá árinu 1989. Þar hefur í áratug eingöngu verið veitt á flugu og er skylda að sleppa stórlaxi. Alls veiddust 2.067 laxar á vatnasvæði Þverár sumarið 2017. Af þeim voru 1.475 smálaxar og 592 stórlaxar. Þetta er mesti fjöldi stórlaxa í Þverá/Kjarrá síðan árið 1990. „Alls var 1.009 löxum sleppt í veiðinni, þar af 83,4 prósent stórlaxa og 34,9 prósent smálaxa. Fjöldi og hlutdeild stórlaxa fer vaxandi í veiðinni og eru þeir með 25-30 prósent hlutdeild í gönguseiðaárgöngum 2013 til 2015,“ segir í skýrslunni. Þau Sigurður og Ásta segja í skýrslunni að komið hafi í ljós að aðeins eitt gen skýri 39 prósent breytileikans í aldri við kynþroska í laxi. Vísa þau í niðurstöður bandarískra vísindamanna frá árinu 2015. „Tvö afbrigði eru af geninu, smálaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska snemma og stórlaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska seint. Afar mikilvægt er því að vernda þann erfðaþátt sem snýr að síðkynþroska,“ útskýra þau. Vonast sé til að þessum erfðaþætti hafi ekki hnignað. Þá er rakið að á vatnasvæði Þverár hafi stórlax verið verndaður með skyldusleppingum á tveggja ára laxi úr sjó. „Ekki er að fullu ljóst hvort fjölgun stórlaxa stafi af auknum sleppingum þeirra í stangveiðinni eða hvort breytingar á sjávarumhverfi eigi þar þátt. Verndun stórlaxa í ánni er á hinn bóginn án efa mjög mikilvæg. Væntanlega verður hægt að skera úr um það með frekari rannsóknum á komandi árum.“ Sigurður segir að auk genanna geti umhverfisáhrif haft áhrif á stærð laxanna, sérstaklega aðstæður í sjónum. „En þetta er kynbundið líka. Hrygnurnar verða frekar stórlax heldur en hængarnir.“ Að sögn Sigurðar byrjaði Veiðimálastofnun fyrir um 15 til 20 árum að beina því til veiðimanna að sleppa stórlaxi. Þetta hafi smám saman unnið sér sess. „Það er alveg klárt,“ svarar Sigurður spurður hvort líklegt sé að stórlax gefi af sér aðra stóra laxa. Vísbendingarnar hníga því að því að verndun stórlaxa skili árangri til hagsbóta fyrir veiðiréttareigendur og veiðimenn sem sækist eftir að fást við stóran lax. Fram kemur í skýrslunni að 26 prósent veiddra laxa á vatnasvæði Þverár í fyrra hafi verið veidd oftar en einu sinni og fjögur prósent oftar en tvisvar. Aðspurður um þá gagnrýni að veiddur lax laskist eða jafnvel drepist eftir að honum er sleppt segir Sigurður gögn ekki benda til þess. „Ég held að þessi orðrómur um að þetta fari mjög illa með fiskinn sé ekki réttur. Hættan er helst ef árnar eru mjög heitar, yfir átján gráður. En við íslenskar aðstæður er mjög fátítt að við séum að finna dauða laxa í ánum. Laxinn þolir þetta vel ef hann er handleikinn rétt,“ segir Sigurður Már Einarsson. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Erlent Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Innlent Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Innlent Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Innlent Látinn fara eftir að hafa neitað Trump um sverð í eigu Eisenhower Erlent Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Innlent Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Innlent Vann á öllum deildum leikskólans Innlent Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Erlent Hamasliðar tilbúnir að sleppa gíslum og láta völd af hendi Erlent Fleiri fréttir „Algjörlega alveg út í hött“ Umferðin færist inn á íbúðagötur Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Vann á öllum deildum leikskólans Segja Rússa heyja stríð við Vesturlönd og síðustu ævidagarnir á Grund „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Tillögurnar í leikskólamálum séu vonbrigði og uppgjöf Jörð skelfur í Krýsuvík og Þjóðaröryggisráð fundaði í morgun Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Snorri etur kappi við Bergþór og Ingibjörgu Hafnaði kæru Sameindar vegna Konukots í Ármúla Ingibjörg tekur slaginn við Bergþór Skjálftahrina við Krýsuvík og Kleifarvatn Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Bergþór vill verða varaformaður Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Rauk upp úr flugvél Jet2 Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Nýjar tillögur falli á herðar vinnandi foreldra Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Til umræðu að setja upp lokunarpósta við Fossvogsbrú Sjá meira
„Það hefur orðið viðsnúningur og við erum farin að nálgast það sem var fyrir tuttugu árum í hlutdeild stórlaxa,“ segir Sigurður Már Einarsson, annar tveggja höfunda nýrrar skýrslu Hafrannsóknastofnunar um vöktun laxastofna í Þverá og Kjarrá í Borgarfirði. Í skýrslunni, sem unnin er fyrir veiðifélag svæðisins, gera Sigurður og Ásta Kristín Guðmundsdóttir grein fyrir aukinni laxagengd í Þverá og Kjarrá samfara auknum sleppingum á veiddum laxi. Sigurður hefur unnið að rannsóknum á svæðinu frá árinu 1989. Þar hefur í áratug eingöngu verið veitt á flugu og er skylda að sleppa stórlaxi. Alls veiddust 2.067 laxar á vatnasvæði Þverár sumarið 2017. Af þeim voru 1.475 smálaxar og 592 stórlaxar. Þetta er mesti fjöldi stórlaxa í Þverá/Kjarrá síðan árið 1990. „Alls var 1.009 löxum sleppt í veiðinni, þar af 83,4 prósent stórlaxa og 34,9 prósent smálaxa. Fjöldi og hlutdeild stórlaxa fer vaxandi í veiðinni og eru þeir með 25-30 prósent hlutdeild í gönguseiðaárgöngum 2013 til 2015,“ segir í skýrslunni. Þau Sigurður og Ásta segja í skýrslunni að komið hafi í ljós að aðeins eitt gen skýri 39 prósent breytileikans í aldri við kynþroska í laxi. Vísa þau í niðurstöður bandarískra vísindamanna frá árinu 2015. „Tvö afbrigði eru af geninu, smálaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska snemma og stórlaxaafbrigði þar sem arfhreinir einstaklingar verða kynþroska seint. Afar mikilvægt er því að vernda þann erfðaþátt sem snýr að síðkynþroska,“ útskýra þau. Vonast sé til að þessum erfðaþætti hafi ekki hnignað. Þá er rakið að á vatnasvæði Þverár hafi stórlax verið verndaður með skyldusleppingum á tveggja ára laxi úr sjó. „Ekki er að fullu ljóst hvort fjölgun stórlaxa stafi af auknum sleppingum þeirra í stangveiðinni eða hvort breytingar á sjávarumhverfi eigi þar þátt. Verndun stórlaxa í ánni er á hinn bóginn án efa mjög mikilvæg. Væntanlega verður hægt að skera úr um það með frekari rannsóknum á komandi árum.“ Sigurður segir að auk genanna geti umhverfisáhrif haft áhrif á stærð laxanna, sérstaklega aðstæður í sjónum. „En þetta er kynbundið líka. Hrygnurnar verða frekar stórlax heldur en hængarnir.“ Að sögn Sigurðar byrjaði Veiðimálastofnun fyrir um 15 til 20 árum að beina því til veiðimanna að sleppa stórlaxi. Þetta hafi smám saman unnið sér sess. „Það er alveg klárt,“ svarar Sigurður spurður hvort líklegt sé að stórlax gefi af sér aðra stóra laxa. Vísbendingarnar hníga því að því að verndun stórlaxa skili árangri til hagsbóta fyrir veiðiréttareigendur og veiðimenn sem sækist eftir að fást við stóran lax. Fram kemur í skýrslunni að 26 prósent veiddra laxa á vatnasvæði Þverár í fyrra hafi verið veidd oftar en einu sinni og fjögur prósent oftar en tvisvar. Aðspurður um þá gagnrýni að veiddur lax laskist eða jafnvel drepist eftir að honum er sleppt segir Sigurður gögn ekki benda til þess. „Ég held að þessi orðrómur um að þetta fari mjög illa með fiskinn sé ekki réttur. Hættan er helst ef árnar eru mjög heitar, yfir átján gráður. En við íslenskar aðstæður er mjög fátítt að við séum að finna dauða laxa í ánum. Laxinn þolir þetta vel ef hann er handleikinn rétt,“ segir Sigurður Már Einarsson.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Diddy í fimmtíu mánaða fangelsisvist Erlent Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Innlent Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Innlent Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Innlent Látinn fara eftir að hafa neitað Trump um sverð í eigu Eisenhower Erlent Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Innlent Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Innlent Vann á öllum deildum leikskólans Innlent Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Erlent Hamasliðar tilbúnir að sleppa gíslum og láta völd af hendi Erlent Fleiri fréttir „Algjörlega alveg út í hött“ Umferðin færist inn á íbúðagötur Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Vann á öllum deildum leikskólans Segja Rússa heyja stríð við Vesturlönd og síðustu ævidagarnir á Grund „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Tillögurnar í leikskólamálum séu vonbrigði og uppgjöf Jörð skelfur í Krýsuvík og Þjóðaröryggisráð fundaði í morgun Fólk að bugast þar til hætt var að manna vaktir á föstudögum Snorri etur kappi við Bergþór og Ingibjörgu Hafnaði kæru Sameindar vegna Konukots í Ármúla Ingibjörg tekur slaginn við Bergþór Skjálftahrina við Krýsuvík og Kleifarvatn Sagt að njóta ótruflaðrar ástar í Venesúela Bergþór vill verða varaformaður Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Rauk upp úr flugvél Jet2 Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Nýjar tillögur falli á herðar vinnandi foreldra Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Til umræðu að setja upp lokunarpósta við Fossvogsbrú Sjá meira